ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๑๔. พุทฺธวคฺควณฺณนา
	๑. มารธีตาวตฺถุ. (๑๔๘)

	"ยสฺส ชิตนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา โพธิมณฺเฑ วิหรนฺโต
มารธีตโร อารพฺภ กเถสิ.

เทสนํ ปน สาวตฺถิยํ สมุฏฺาเปตฺวา ปุน กุรุรฏฺเ มาคนฺทิย- พฺราหฺมณสฺส กเถสิ. กุรุรฏฺเ กิร มาคนฺทิยพฺราหฺมณสฺส ธีตา มาคนฺทิยาเยว นาม อโหสิ อุตฺตมรูปธรา. ตํ ปฏฺยมานา อเนกพฺราหฺมณมหาสาลา เจว ขตฺติยมหาสาลา จ "ธีตรํ โน เทตู ติ มาคนฺทิยสฺส ปหิณึสุ. โสปิ "น ตุมฺเห มยฺหํ ธีตุ อนุจฺฉวิกา ติ สพฺเพ ปฏิกฺขิปิเยว. อเถกทิวสํ สตฺถา ปจฺจูสสมเย โลกํ โวโลเกนฺโต อตฺตโน าณชาลสฺส อนฺโต ปวิฏฺํ มาคนฺทิย- พฺราหฺมณํ ทิสฺวา "กึ นุ โข ภวิสฺสตี ติ อุปธาเรนฺโต พฺราหฺมณสฺส จ พฺราหฺมณิยา จ ติณฺณํ มคฺคผลานํ อุปนิสฺสยํ อทฺทส. พฺราหฺมโณปิ พหิคาเม นิพทฺธํ อคฺคึ ปริจรติ. สตฺถา ปาโตว ปตฺตจีวรม าทาย ตํ านํ อคมาสิ. พฺราหฺมโณ สตฺถุ รูปสิรึ โอโลเกนฺโต "อิมสฺมึ โลเก อิมินา สทิโส ปุริโส นาม นตฺถิ, อยํ มยฺหํ ธีตุ อนุจฺฉวิโก, อิมสฺส ธีตรํ ทสฺสามี ติ จินฺเตตฺวา สตฺถารํ อาห "สมณ มม เอกา ธีตา อตฺถิ, อหํ ตสฺสา อนุจฺฉวิกํ ปุริสํ อปสฺสนฺโต ตํ น กสฺสจิ อทาสึ, ตฺวํ ปน สฺสา อนุจฺฉวิโก, อหํ เต ธีตรํ ปาทปริจาริกํ กตฺวา ทาตุกาโม; ยาว นํ อาเนมิ, ตาว อิเธว ติฏฺาหีติ. สตฺถา ตสฺส กถํ สุตฺวา เนว อภินนฺทิ น ปฏิกฺโกสิ. พฺราหฺมโณปิ เคหํ คนฺตฺวา พฺราหฺมณึ อาห "โภติ อชฺช เม ธีตุ อนุจฺฉวิโก ปุริโส ทิฏฺโ, ตสฺส นํ ทสฺสาม าติ ธีตรํ อลงฺการาเปตฺวา อาทาย พฺราหฺมณิยา สทฺธึ ตํ านํ อคมาสิ. มหาชโนปิ กุตูหลชาโต นิกฺขมิ. สตฺถา พฺราหฺมเณน วุตฺตฏฺาเน อฏฺตฺวา ตตฺถ ปทเจติยํ ทสฺเสตฺวา อญฺสฺมึ าเน อฏฺาสิ. พุทฺธานํ กิร ปทเจติยํ "อิทํ อสุโก นาม ปสฺสตู ติ อธิฏฺหิตฺวา อกฺกนฺตฏฺาเนเยว ปญฺายติ. เสสฏฺาเน ตํ ปสฺสนฺโต นาม นตฺถิ. พฺราหฺมโณ อตฺตนา สทฺธึ คจฺฉมานาย พฺราหฺมณิยา "กหํ โส ติ ปุฏฺโ "อิมสฺมึ าเน ติฏฺาหีติ ตํ อวจนฺ ติ โอโลเกนฺโต ปทวลญฺชํ ทิสฺวา "อิทม สฺส ปทนฺ ติ ทสฺเสสิ. สา ลกฺขณมนฺตกุสลตาย "น อิทํ พฺราหฺมณ กามโภคิโน ปทนฺ ติ วตฺวา, พฺราหฺมเณน "โภติ ตฺวํ อุทกจาฏิมฺหิ สุสุมารํ ปสฺสสิ, มยา โส [สมโณ] `ธีตรํ เต ทสฺสามี ติ วุตฺโต, เตนาปิ เม อธิวาสิตนฺ ติ วุตฺเต, "พฺราหฺมณ กิญฺจาปิ ตฺวํ เอวํ วเทสิ, อิทํ ปน นิกฺกิเลสสฺเสว ปทนฺ ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"รตฺตสฺส หิ อุกฺกุฏิกํ ปทํ ภเว, ทุฏฺสฺส โหติ สหสานุปีฬิตํ, มุฬฺหสฺส โหติ อวกฑฺฒิตํ ปทํ, วิวฏจฺฉทสฺส อิท มีทิสํ ปทนฺ ติ.
อถ นํ พฺราหฺมโณ "โภติ มา วิรวิ, ตุณฺหีภูตา เอหี ติ คจฺฉนฺโต สตฺถารํ ทิสฺวา "อยํ โส ปุริโส ติ ตสฺสา ทสฺเสตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา "สมณ ธีตรํ [๑] ทสฺสามี ติ อาห. สตฺถา "น เม ตว ธีตาย ๒ อตฺโถ ติ อวตฺวา "พฺราหฺมณ เอกํ เต การณํ กเถสฺสามิ, สุณิสฺสสี ติ วตฺวา, "กเถหิ [โภ] สมณ, สุณิสฺสามี ติ วุตฺเต, อภินิกฺขมนโต ปฏฺาย อตีตํ อาหริตฺวา ทสฺเสสิ: ตตฺร ายํ สงฺเขปกถา:
	"มหาสตฺโต รชฺชสิรึ ปหาย กณฺกํ อภิรุยฺห ฉนฺนสหาโย
อภินิกฺขมนฺโต นครทฺวาเร ิเตน มาเรน "สิทฺธตฺถ นิวตฺตสฺสุ, อิโต เต สตฺตเม ทิวเส จกฺกรตนํ ปาตุภวิสฺสตี ติ วุตฺเต, "อหํเป ตํ มาร ชานามิ, น ปน เม เตน อตฺโถ ติ อาห. "อถ กิม ตฺถาย นิกฺขมสี ติ. "สพฺพญฺญุตญฺาณตฺถาย าติ "เตนหิ สเจ อชฺชโต ปฏฺาย กามวิตกฺกาทีนํ เอกํปิ วิตกฺกํ วิตกฺเกสฺสสิ, ชานิสฺสามิ เต กตฺตพฺพนฺ ติ [อาห]. โส ตโต ปฏฺาย โอตาราเปกฺโข สตฺต วสฺสานิ มหาสตฺตํ อนุพนฺธิ. สตฺถาปิ ฉพฺพสฺสานิ ทุกฺกรการิกํ จริตฺวา ปจฺจตฺตํ ปุริสการํ นิสฺสาย โพธิมูเล สพฺพญฺญุตญฺาณํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา วิมุตฺติสุขํ ปฏิสํเวทยมาโน ปญฺจเม สตฺตาเห อชปาลนิโคฺรธมูเล นิสีทิ. ตสฺมึ สมเย มาโร "อหํ เอตฺตกํ กาลํ อนุพนฺธิตฺวา โอตาราเปกฺโขปิ อิมสฺส กิญฺจิ ขลิตํ นาทฺทสํ, อติกฺกนฺโต ทานิ เอส มม วิสยนฺ ติ โทมนสฺสปฺปตฺโต มหามคฺเค นิสีทิ. อถ สฺส "ตณฺหา อรตี ราคา ติ อิมา ติสฺโส ธีตโร "ปิตา โน น ปญฺายติ, กหํ นุ โข เอตรหี ติ โอโลกยมานา ตํ ตถา นิสินฺนํ ทิสฺวา อุปสงฺกมิตฺวา "กสฺมา ตาต ทุกฺขี ทุมฺมโน สี ติ ปุจฺฉึสุ. โส ตาสํ ตม ตฺถํ อาโรเจสิ. อถ นํ ตา อาหํสุ "ตาต มา จินฺตยิตฺถ, มยํ ตํ อตฺตโน วเส กตฺวา อาเนสฺสาม าติ. "น สกฺกา อมฺมา เอส เกนจิ วเส กาตุนฺ ติ. "ตาต มยํ อิตฺถิโย นาม อิทาเนว นํ ราคปาสาทีหิ พนฺธิตฺวา อาเนสฺสาม, ตุมฺเห มา จินฺตยิตฺถ าติ สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา "ปาเท เต สมณ ปริจาเรม าติ อาหํสุ. สตฺถา เนว ตาสํ วจนํ มนสากาสิ, น อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา โอโลเกสิ. ปุน มารธีตโร "อุจจาวโจ โข ปุริสานํ อธิปฺปาโย, เกสญฺจิ กุมาริกาสุ เปมํ โหติ, เกสญฺจิ ปมวเย ิตาสุ, เกสญฺจิ มชฺฌิมวเย ิตาสุ, เกสญฺจิ ปจฺฉิมวเย ิตาสุ; นานปฺปกาเรหิ ตํ ปโลภิสฺสาม าติ เอเกกา กุมาริกาวณฺณาทิวเสน สตํ สตํ อตฺตภาเว อภินิมฺมินิตฺวา กุมาริกาโย อวิชาตา สกึวิชาตา ทุวิชาตา มชฺฌิมิตฺถิโย มหลฺลกิตฺถิโย จ หุตฺวา ฉกฺขตฺตุ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา "ปาเท เต สมณ ปริจาเรม าติ อาหํสุ. ตํปิ ภควา น มนสากาสิ, ยถา ตํ อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย อธิมุตฺโต ติ. อถ สตฺถา เอตฺตเกนาปิ ตา อนุคจฺฉนฺติโย "อเปถ, กึ ทิสฺวา เอวํ วายมถ? เอวรูปํ นาม อวีตราคานํ ปุรโต กาตุ วฏฺฏติ, ตถาคตสฺส ปน ราคาทโย ปหีนา, เกน มํ การเณน อตฺตโน วเส เนสฺสถ าติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ
	"ยสฺส ชิตํ นาวชิยติ, ชิตม สฺส โนยาติ โกจิ โลเก, ตํ พุทฺธม นนฺตโคจรํ อปทํ เกน ปเทน เนสฺสถ? ยสฺส ชาลินี วิสตฺติกา ตณฺหา นตฺถิ กุหิญฺจิ เนตเว, ตํ พุทฺธม นนฺตโคจรํ อปทํ เกน ปเทน เนสฺสถ าติ.
	ตตฺถ "ยสฺส ชิตํ นาวชิยตีติ: ยสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
เตน เตน มคฺเคน ชิตํ ราคาทิกฺกิเลสชาตํ ปุน อสมุทาจรณโต นาวชิยติ ทุชฺชิตํ นาม น โหติ. โนยาตีติ: น อุยฺยาติ, ยสฺส ชิตํ กิเลสชาตํ ราคาทีสุ โกจิ เอกกฺกิเลโสปิ โลเก ปจฺฉโต นิวตฺติ นาม น โหติ, นานุพนฺธตี ติ อตฺโถ. อนนฺตโคจรนฺติ: อนนฺตารมฺมณสฺส สพฺพญฺญุตญฺาณสฺส วเสน อปริยนฺตโคจรํ. เกน ปเทนาติ: ยสฺส ราคปทาทีสุ เอกปทํปิ นตฺถิ, ตํ ตุมฺเห เกน ปเทน เนสฺสถ: ๓ พุทฺธสฺส ปน เอกปทํปิ นตฺถิ, ตํ อปทํ พุทฺธํ ตุมฺเห เกน ปเทน เนสฺสถ?
	ทุติยคาถายํ ตณฺหา นาเมสา สํสิพฺพิตปริสิพฺพิตปริโยนทฺธตฺเถน
ชาลม สฺสา อตฺถี ติ ปิ ชาลการิกาติปิ ชาลูปมา ติ ปิิ ชาลนี, รูปาทีสุ อารมฺมเณสุ วิสตฺตตาย วิสาหารตาย วิสปุปฺผตาย วิสผลตาย วิสปริโภคตาย วิสตฺติกา; สา เอวรูปา ตณฺหา ยสฺส กุหิญฺจิ ภเว เนตุ นตฺถิ, ตํ ตุมฺเห อปทํ พุทฺธํ เกน ปเทน เนสฺสถ าติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน พหูนํ เทวตานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ.
มารธีตโรปิ ตตฺเถว อนฺตรธายึสุ.

	สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา "มาคนฺทิย อหํ ปุพฺเพ
อิมา ติสฺโส มารธีตโร อทฺทสํ เสมฺหาทีหิ อปลิพุทฺเธน สุวณฺณกฺขนฺธสทิเสน อตฺตภาเวน สมนฺนาคตา, ตทาปิ เม เมถุนสฺมึ ฉนฺโท นาโหสิ, ตว ปน ธีตุ สรีรํ ทฺวตฺตึสาการกุณปปริปูรํ พหิ จิตฺโต วิย อสุจิฆโฏ, สเจปิ มม ปาโท อสุจิมกฺขิโต ภเวยฺย, อยญฺ จ อุมฺมารฏฺาเน ติฏฺเยฺย; ตถาปิ สฺสา สรีรํ อหํ ปาทํ ๔ น ผุเสยฺยนฺ ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"ทิสฺวาน ตณฺหํ อรติญฺ จ ราคํ นาโหสิ ฉนฺโท อปิ เมถุนสฺมึ, กิเมวิทํ มุตฺตกรีสปุณฺณํ, ปาทาปิ นํ สมฺผุสิตุ น อิจฺเฉ ติ.
	เทสนาวสาเน อุโภปิ ชายปติกา อนาคามิผเล ปติฏฺหึสู ติ.
มารธีตาวตฺถุ.
************
๑. สี. ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร "เตติ อตฺถิ. ๒. ธีตราติ ยุตฺตตรํ. ๓. สี. ยุ. ยสฺส หิ ราคปทาทีสุ เอกปทมฺปิ อตฺถิ, ตํ ตุมฺเห เตน ปเทน เนสฺสถ. ๔. ยุ. ปาเทน.