ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๒. อุปนนฺทสกฺยปุตฺตวตฺถุ. (๑๒๘)

	"อตฺตานเมว ปมนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต อุปนนฺทํ สกฺยปุตฺตํ อารพฺภ กเถสิ.

โส กิร เถโร ธมฺมกถํ กเถตุ เฉโก. ตสฺส อปฺปิจฺฉตาทิปฺ- ปฏิสํยุตฺตํ ธมฺมกถํ สุตฺวา พหู ภิกฺขู ตํ จีวเรหิ ปูเชตฺวา ธูตงฺคานิ สมาทยึสุ. เตหิ วิสฺสฏฺปริกฺขาเร โสเอว คณฺหิ. โส เอกสฺมึ อนฺโตวสฺเส อุปกฺกฏฺเ ชนปทํ อคมาสิ. อถ นํ เอกสฺมึ วิหาเร ทหรสามเณรา ธมฺมกถิกปฺเปเมน "ภนฺเต อิธ วสฺสํ อุเปถ าติ วทึสุ. "อิธ กิตฺตกํ วสฺสาวาสิกํ ลพฺภตี ติ ปุจฺฉิตวา, เตหิ "เอเกโก สาฏโก ติ วุตฺเต, ตตฺถ อุปาหนา เปตฺวา อญฺํ วิหารํ อคมาสิ, ทุติยํ วิหารํ คนฺตฺวา "อิธ กึ ลพฺภตี ติ ปุจฺฉิตฺวา, "เทฺว สาฏกา ติ วุตฺเต, กตฺตรยฏฺึ เปสิ; ตติยํ วิหารํ คนฺตฺวา "อิธ กึ ลพฺภตี ติ ปุจฺฉิตฺวา, "ตโย สาฏกา ติ วุตฺเต, อุทกตุมฺพํ เปสิ; จตุตฺถํ วิหารํ คนฺตฺวา "อิธ กึ ลพฺภตี ติ ปุจฺฉิตฺวา, "จตฺตาโร สาฏกา ติ วุตฺเต, "สาธุ อิธ วสิสฺสามี ติ ตตฺถ วสฺสํ อุปคนฺตฺวา คหฏฺานญฺเจว ภิกฺขูนญฺจ ธมฺมกถํ กเถสิ. เต นํ พหูหิ วตฺเถหิ เจว จีวเรหิ จ ปูเชสุ. โส วุตฺถวสฺโส อิตเรสุปิ วิหาเรสุ สาสนํ เปเสตฺวา "มยา ปริกฺขารสฺส ปิตตฺตา วสฺสาวาสิกํ ลทฺธพฺพํ, ตํ เม ปหิณนฺตู ติ สพฺพํ อาหราเปตฺวา ยานกํ ปูเรตฺวา ปายาสิ. อเถกสฺมึ วิหาเร เทฺว ทหรภิกฺขู เทฺว สาฏเก เอกฺจ กมฺพลํ ลภิตฺวา "ตุยฺหํ สาฏกา โหนฺตุ, มยฺหํ กมฺพโลติ ภาเชตุ อสกฺโกนฺตา มคฺคสมีเป นิสีทิตฺวา วิวทนฺติ. เต ตํ [เถรํ] อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา "ภนฺเต ตุมฺเห โน ภาเชตฺวา เทถ าติ วทึสุ. "ตุมฺเหเยว ภาเชถ าติ. "น สกฺโกม ภนฺเต, ตุมฺเห โน ภาเชตฺวา เทถ าติ. "มม วจเน สฺสถ าติ. "อาม สฺสาม าติ. "เตนหิ สาธู ติ โส เตสํ เทฺว สาฏเก ทตฺวา "อยํ ธมฺมกถํ กเถนฺตานํ อมฺหากํ ปารุปนํ โหตู ติ ๑ มหคฺฆกมฺพลํ ๒ อาทาย ปกฺกามิ. ทหรภิกฺขู วิปฺปฏิสาริโน หุตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตม ตฺถํ อาโรเจสุ. สตฺถา "น ภิกฺขเว อิทาเนเวส ตุมฺหากํ สนฺตกํ คเหตฺวา ตุมฺเห วิปฺปฏิสาริโน กโรติ, ปุพฺเพปิ อกาสิเยว าติ วตฺวา อตีตํ อาหริ:
	"อตีตสฺมึ หิ "อนุตีรจารี จ คมฺภีรจารี จ าติ เทฺว อุทฺทา
มหนฺตํ โรหิตมจฺฉํ ลภิตฺวา "มยฺหํ สีสํ โหตุ, ตว นงฺคุฏฺนฺ ติ วิวาทาปนฺนา ภาเชตุ อสกฺโกนฺตา เอกํ สิคาลํ ทิสฺวา อาหํสุ "มาตุล อิมํ โน ภาเชตฺวา เทหี ติ. "อหํ รญฺา วินิจฺฉยฏฺาเน ปิโต, ตตฺถ จิรํ นิสีทิตฺวา ชงฺฆวิหารตฺถาย อาคโต มฺหิ, อิทานิ เม โอกาโส นตฺถี ติ. "มาตุล มา เอวํ กโรถ, ภาเชตฺวาเอว โน เทถ าติ. "มม วจเน สฺสถ าติ. "สฺสาม มาตุล าติ. "เตนหิ สาธู ติ โส สีสํ ฉินฺทิตฺวา เอกมนฺเต อกาสิ, นงฺคุฏฺํ เอกมนฺเต; กตฺวา จ ปน "ตาตา เยน โว อนุตีเร จริตํ, โส นงฺคุฏฺํ คณฺหาตุ; เยน คมฺภีเร จริตํ, ตสฺส สีสํ โหตุ; อยํ ปน มชฺฌิโม ขณฺโฑ มม วินิจฺฉยธมฺเม ิตสฺส ภวิสฺสตี ติ เต สญฺาเปนฺโต

	"อนุตีรจาริโน นงฺคุฏฺํ, สีสํ คมฺภีรจาริโน, อถ ายํ มชฺฌิโม ขณฺโฑ ธมฺมฏฺสฺส ภวิสฺสตี ติ ๓

อิมํ คาถํ วตฺวา มชฺฌิมขณฺฑํ อาทาย ปกฺกามิ. เตปิ วิปฺปฏิสาริโน ตํ โอโลเกตฺวา อฏฺํสุ.
	สตฺถา อิมํ อตีตํ ทสฺเสตฺวา "เอว เมส อตีเตปิ ตุมฺเห
วิปฺปฏิสาริโน อกาสิเยว าติ เต ภิกฺขู สญฺาเปตฺวา อุปนนฺทํ ครหนฺโต "ภิกฺขเว ปรํ โอวทนฺเตน นาม ปมเมว อตฺตา ปฏิรูเป ปติฏฺาเปตพฺโพ ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"อตฺตานเมว ปมํ ปฏิรูเป นิเวสเย, อถ ญฺม นุสาเสยฺย, น กิลิสฺเสยฺย ปณฺฑิโต ติ.
	ตตฺถ "ปฏิรูเป นิเวสเยติ: อนุจฺฉวิเก คุเณ ปติฏฺาเปยฺย.
อิทํ วุตฺตํ โหติ "โย อปฺปิจฺฉตาทิคุเณหิ วา อริยวํสปฺปฏิปทาทีหิ วา ปรํ อนุสาสิตุกาโม, โส อตฺตานเมว ปมํ ตสฺมึ คุเณ ปติฏฺาเปยฺย; เอวํ ปติฏฺาเปตฺวา อถ ญฺํ เตหิ คุเณหิ อนุสาเสยฺย. อตฺตานํ หิ ตตฺถ อนิเวเสตฺวา เกวลํ ปรเมว อนุสาสมาโน ปรโต นินฺทํ ลภิตฺวา กิลิสฺสติ นาม. ตตฺถ อตฺตานํ นิเวเสตฺวา อนุสาสมาโน ปรโต ปสํสํ ลภติ; ตสฺมา น กิลิสฺสติ นาม. เอวํ กโรนฺโต ปณฺฑิโต น กิลิสฺเสยฺย าติ.

	เทสนาวสาเน เต เทฺว ภิกฺขู โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหึสุ.
มหาชนสฺสาปิ สาตฺถิกา เทสนา อโหสี ติ.
อุปนนฺทสกฺยปุตฺตวตฺถุ.
************
๑. สี. ยุ. ปารุปณารโห' ติ. ม. ปารุปนารโห' ติ. ๒. ม. มหคฺฆํ กมฺพลํ. ๓. ขุ. ชา. สตฺตก. ๒๗/๒๑๖ ตทฏฺกถา. ๕/๑๓๗.