ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๓. ปริชิณฺณพฺราหฺมณปุตฺตวตฺถุ.๑ (๒๓๓)

	"ธนปาลโกติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต
อญฺตรสฺส ปริชิณฺณพฺราหฺมณสฺส ปุตฺเต อารพฺภ กเถสิ.

	สาวตฺถิยํ กิเร โก พฺราหฺมโณ อฏฺสตสหสฺสวิภโว วยปฺปตฺตานํ
จตุนฺนํ ปุตฺตานํ อาวาหํ กตฺวา จตฺตาริ สตสหสฺสานิ อทาสิ. อถ สฺส พฺราหฺมณิยา กาลกตาย ปุตฺตา สมฺมนฺตยึสุ "สเจ อยํ อญฺํ พฺราหฺมณึ อาเนสฺสติ, ตสฺสา กุจฺฉิยํ นิพฺพตฺตานํ วเสน กุลํ ภิชฺชิสฺสติ; หนฺท นํ มยํ สงฺคณฺหาม าติ. เต ตํ ปณีเตหิ ฆาสจฺฉาทนาทีหิ อุปฏฺหนฺตา หตฺถปาทานํ สมฺพาหนาทีนิ กโรนฺตา อุปฏฺหิตฺวา เอกทิวสมสฺส ทิวา นิทฺทายิตฺวา วุฏฺิตสฺส หตฺถปาเท สมฺพาหมานา ปาฏิเยกฺกํ ฆราวาเส อาทีนวํ วตฺวา "มยํ ตุมฺเห อิมินา นีหาเรน ยาวชีวํ อุปฏฺหิสฺสาม, เสสธนํปิ โน เทถ าติ ยาจึสุ. พฺราหฺมโณ ปุน เอเกกสฺส สตสหสฺสํ ทตฺวา อตฺตโน นิวตฺถปารุปนมตฺตํ เปตฺวา สพฺพมุ ปโภคปริโภคํ จตฺตาโร โกฏฺาเส กตฺวา นิยฺยาเทสิ. ตํ เชฏฺปุตฺโต กติปาหํ อุปฏฺหิ. อถ นํ เอกทิวสํ นหาตฺวา อาคจฺฉนฺตํ ทฺวารโกฏฺเก ตฺวา สุณฺหา เอวม าห "กึ ตยา เชฏฺปุตฺตสฺส สตํ วา สหสฺสํ วา อติเรกํ ทินฺนํ อตฺถิ, นนุ สพฺเพสํ เทฺว เทฺว สตสหสฺสานิ ทินฺนานิ, กึ เสสปุตตานํ ฆรสฺส มคฺคํ น ชานาสีติ. โสปิ "นสฺส ๒ วสลี ติ กุชฺฌิตฺวา อญฺสฺส ฆรํ อคมาสิ. ตโตปิ กติปาหจฺจเยน อิมินาว อุปาเยน ปลาปิโตว "อญฺสฺสาติ เอวํ เอกฆเรปิ ปเวสนํ อลภมาโน ปณฺฑรงฺคปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ภิกฺขาย จรนฺโต กาลจฺจเยน ชราชิณฺโณ ทุพฺโภชนทุกฺขเสยฺยาหิ ๓ มิลาตสรีโร ภิกฺขาย จรนฺโต อาคมฺม ปิฏฺิกาย นิปนฺโน นิทฺทํ โอกฺกมิตฺวา อุฏฺาย นิสินฺโน ปฏิปสฺสทฺธทรถํ ๔ อตฺตานํ โอโลเกตฺวา ปุตฺเตสุ อตฺตโน ปติฏฺํ อปสฺสนฺโต จินฺเตสิ "สมโณ กิร โคตโม อพฺภากุฏิโก ๕ อุตฺตานมุโข สุขสมฺภาโส ปฏิสนฺถารกุสโล, สกฺกา สมณํ โคตมํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฏิสนฺถารํ ลภิตุนฺ ติ. โส นิวาสนปารุปนํ สณฺเปตฺวา ภิกฺขาภาชนํ คเหตฺวา ทณฺฑํ อาทาย ภควโต สนฺติกํ อคมาสิ. วุตฺตํปิ เจ ตํ "อถโข อญฺตโร พฺราหฺมณมหาสาโล ลูโข ลูขปาวุรโณ ๖ เยน ภควา, เตนุ ปสงฺกมี ติ. สตฺถา เอกมนฺตํ นิสินฺเนน เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา เอตท โวจ "กึ นุ โข ตฺวํ พฺราหฺมณ ลูโข ลูขปาวุรโณ สี ติ. "อิธ เม โภ โคตม จตฺตาโร ปุตฺตา, เต มํ ทาเรหิ สํปุจฺฉา ฆรา นิกฺขาเมนฺตี ติ. "เตนหิ ตฺวํ พฺราหฺมณ อิมา คาถาโย ปริยาปุณิตฺวา, สภายํ มหาชนกาเย สนฺนิปติเต, ปุตฺเตสุ นิสินฺเนสุ, ภาส ๗
	"เยหิ ชาเตหิ นนฺทิสฺสํ, เยสญฺ จ ภวมิ จฺฉิสํ; เต มํ ทาเรหิ สํปุจฺฉา ๘ สา ว วาเรนฺติ ๙ สูกรํ. อสนฺตา กิร มํ ชมฺมา `ตาต ตาต าติ ภาสเร, รกฺขสา ปุตฺตรูเปน เต ชหนฺติ วโยคตํ. อสฺโส ว ชิณฺโณ นิพฺโภโค ขาทนา อปนียติ, พาลานมฺปิ ๑๐ ปิตา เถโร ปราคาเรสุ ภิกฺขติ. ทณฺโฑ ว กิร เม เสยฺโย, ยญฺ จ ปุตฺตา อนสฺสวา, จณฺฑมฺปิ โคณํ วาเรติ, อโถ จณฺฑมฺปิ กุกฺกุรํ, อนฺธกาเร ปุเร โหติ, คมฺภีเร คาธเม ธติ, ทณฺฑสฺส อานุภาเวน ขลิตฺวา ปฏิติฏฺตี ติ.
	โส ภควโต สนฺติเก ตา คาถาโย อุคฺคณฺหิตฺวา, ตถารูเป
พฺราหฺมณานํ สมาคมทิวเส สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิเตสุ ปุตฺเตสุ ตํ สภํ โอคาเหตฺวา พฺราหฺมณานํ มชฺเฌ มหารเหสุ อาสเนสุ นิสินฺเนสุ, "อยํ เม กาโล ติ สภาย มชฺฌํ ปวิสิตฺวา หตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา "โภ อหํ ตุมฺหากํ คาถาโย ภาสิตุกาโม, สุณิสฺสถ าติ วตฺวา, "ภาส ภาส พฺราหฺมณ, สุโณม าติ วุตฺเต, ิตโกว อภาสิ. เตน จ สมเยน มนุสฺสานํ เอวํ วตฺตํ โหติ "โย มาตาปิตูนํ สนฺตกํ ขาทนฺโต มาตาปิตโร น โปเสติ, โส มาเรตพฺโพ ติ. ตสฺมา เต พฺราหฺมณปุตฺตา ปิตุ ปาเทสุ ปติตฺวา "ชีวิตํ โน ตาต เทหี ติ ยาจึสุ. โส ปิตุ หทยานํ มุทุตาย "มา เม โภ ปุตฺตเก วินาสยิตฺถ, โปสิสฺสนฺ ติ มนฺ ติ อาห. อถ สฺส ปุตฺเต มนุสฺสา อาหํสุ "สเจ โภ อชฺช ปฏฺาย ปิตรํ น สมฺมาปฏิชคฺคิสฺสถ, ฆาเตสฺสาม โว ติ. เต ภีตา ปิตรํ ปีเ นิสีทาเปตฺวา สยํ อุกฺขิปิตฺวา เคหํ เนตฺวา สรีรํ เตเลน อพฺภญฺชิตฺวา อุพฺพฏฺเฏตฺวา คนฺธจุณฺณาทีหิ นหาเปตฺวา พฺราหฺมณิโย ปกฺโกสาเปตฺวา "อชฺช ปฏฺาย อมฺหากํ ปิตรํ สมฺมาปฏิชคฺคถ; สเจ ปมาทํ อาปชฺชิสฺสถ, นิคฺคณฺหิสฺสาม โว ติ วตฺวา ปณีตโภชนํ โภเชสุ. พฺราหฺมโณ สุโภชนญฺจ สุขเสยฺยญฺจ อาคมฺม กติปาหจฺจเยน สญฺชาตพโล ปีณินฺทฺริโย อตฺตภาวํ โอโลเกตฺวา "อยํ เม สมฺปตฺติ สมณํ โคตมํ นิสฺสาย ลทฺธา ติ ปณฺณาการตฺถาย เอกํ ทุสฺสยุคํ อาทาย ภควโต สนฺติกํ คนฺตฺวา กตปฏิสนฺถาโร เอกมนฺตํ นิสินฺโน ตํ ทุสฺสยุคํ ภควโต ปาทมูเล เปตฺวา "มยํ โภ โคตม พฺราหฺมณา นาม อาจริยสฺส อาจริยธนํ ปริเยสาม, ปฏิคฺคณฺหาตุ เม ภวํ โคตโม อาจริโย อาจริยธนนฺ ติ อาห. ภควา ตสฺส อนุกมฺปาย ตํ ปฏิคฺคเหตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ. เทสนาวสาเน พฺราหฺมโณ สรเณสุ ปติฏฺาย เอวม าห "โภ โคตม มยฺหํ ปุตฺเตหิ จตฺตาริ ธุวภตฺตานิ ทินฺนานิ, ตโต อหํ เทฺว ตุมฺหากํ ทมฺมี ติ. อถ นํ สตฺถา "กลฺยาณํ พฺราหฺมณ, มยํ ปน รุจฺจนฏฺานเมว คมิสฺสาม าติ วตฺวา อุยฺโยเชสิ. พฺราหฺมโณ ฆรํ คนฺตฺวา ปุตฺเต อาห "ตาตา สมโณ โคตโม มยฺหํ สหาโย, ตสฺส เม เทฺว ธุวภตฺตานิ ทินฺนานิ, ตุมฺเห, ตสฺมึ สมฺปตฺเต, มา ปมชฺชิตฺถ าติ. "สาธุ ตาต าติ. สตฺถา ปุนทิวเส ปิณฺฑาย จรนฺโต เชฏฺปุตฺตสฺส ฆรทฺวารํ อคมาสิ. โส สตฺถารํ ทิสฺวา ปตฺตํ อาทาย ฆรํ ปเวเสตฺวา มหารเห ปลฺลงฺเก นิสีทาเปตฺวา ปณีตโภชนํ อทาสิ. สตฺถา "ปุนทิวเส อิตรสฺส ปุนทิวเส อิตรสฺส าติ ปฏิปาฏิยา สพฺเพสํ ฆรานิ อคมาสิ. สพฺเพ ตเถว สกฺการํ อกํสุ.
	อเถกทิวสํ เชฏฺปุตฺโต, มงฺคเล ปจฺจุปฏฺิเต, ปิตรํ อาห "ตาต
กสฺส มงฺคลํ เทม าติ. "น าหํ อญฺํ ชานามิ, นนุ สมโณ โคตโม มยฺหํ สหาโย ติ. "เตนหิ นํ สฺวาตนาย ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ นิมนฺเตถ าติ. พฺราหฺมโณ ตถา อกาสิ. สตฺถา ปุนทิวเส สปริวาโร ตสฺส เคหํ อคมาสิ. โส หริตุปลิตฺเต สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิเต เคเห พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ นิสีทาเปตฺวา อปฺโปทกมธุปายาเสน เจว ปณีเตน จ ขาทนีเยน [๑๑] ปริวิสิ. อนฺตราภตฺตสฺมึเยว ปน พฺราหฺมณสฺส จตฺตาโร ปุตฺตา สตฺถุ สนฺติเก นิสีทิตฺวา อาหํสุ "โภ โคตม มยํ อมฺหากํ ปิตรํ ปฏิชคฺคาม นปฺปมชฺชาม, ปสฺสถิ มสฺส อตฺตภาวนฺติ. สตฺถา "[๑๒] กลฺยาณํ โว กตํ, มาตุปิตุโปสนํ นาม โปราณกปณฺฑิตานํ อาจิณฺณเมว าติ วตฺวา "ตสฺส นาคสฺส วิปฺปวาเสน วิรุฬฺหา สลฺลกิโย จ กุฏชา จ าติ อิมํ เอกาทสนิปาเต มาตุโปสกนาคชาตกํ ๑๓ วิตฺถาเรน กเถตฺวา อิมํ คาถํ อภาสิ ๑๔
	"ธนปาลโก นาม กุญฺชโร กฏุกปฺปเภทโน ทุนฺนิวารโย พทฺโธ กพฬํ น ภุญฺชติ สุมรติ นาควนสฺส กุญฺชโร ติ.
	ตตฺถ "ธนปาลโก นามาติ: ตทา กาสิกรญฺา หตฺถาจริยํ
เปเสตฺวา รมณีเย นาควเน คาหาปิตสฺส หตฺถิสฺส เอตํ นามํ. กฏุกปฺปเภทโนติ: ติขิณมโท. หตฺถีนํ หิ มทกาเล กณฺณจูลิกา ปภิชฺชนฺติ, ปกติยาปิ หตฺถิโน ตสฺมึ กาเล องฺกุสํ วา ตุนฺนํ วา โตมรํ วา น คเณนฺติ จณฺฑา ภวนฺติ, โส ปน อติจณฺโฑเยว; เตน วุตฺตํ "กฏุกปฺปเภทโน ทุนฺนิวารโยติ. พทฺโธ กพฬํ น ภุญฺชตีติ: น โส พทฺโธ, หตฺถิสาลํ ปน เนตฺวา วิจิตฺรสาณิยา ปริกฺขิปาเปตฺวา กตคนฺธปริภณฺฑาย อุปริพทฺธวิจิตฺรวิตานาย ภูมิยา ปิโต รญฺา ๑๕ ราชารเหน นานคฺครสโภชเนน อุปฏฺาปิโตปิ กิญฺจิ ภุญฺชิตุ น อิจฺฉิ, หตฺถิสาลํ ปเวสิตมตฺตํ ปน สนฺธาย "พทฺโธ กพฬํ น ภุญฺชตีติ วุตฺตํ. สุมรติ นาควนสฺสาติ: น โส รมณียเมว วสนฏฺานํ นาควนํ สริ, มาตา ปน สฺส อรญฺเ ปุตฺตวิโยเคน ทุกฺขปฺปตฺตา อโหสิ, โส มาตาปิตุอุปฏฺานธมฺมเมว ปูเรติ; "กึ เม อิมินา โภชเนน าติ ธมฺมิกํ มาตาปิตุอุปฏฺานธมฺมเมว สริ; ตํ ปน ยสฺมา ตสฺมึ นาควเนเยว ิเตน สกฺกา ปูเรตุ, เตน วุตฺตํ "สุมรติ นาควนสฺส กุญฺชโรติ.
	สตฺถริ อิมํ อตฺตโน ปุพฺพจริยํ อาหริตฺวา กเถนฺเตเยว,
สพฺเพปิ อสฺสุธารา ปวตฺเตตฺวา มุทุหทยา โอหิตโสตา สุณึสุ. ๑๖ อถ เนสํ ภควา สปฺปายํ วิทิตฺวา สจฺจานิ ปกาเสนฺโต ๑๗ ธมฺมํ เทเสสิ. เทสนาวสาเน สทฺธึ ปุตฺเตหิ เจว สุณิสาหิ จ พฺราหฺมโณ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหี ติ.
ปริชิณฺณพฺราหฺมณปุตฺตวตฺถุ.
************
๑. ยุ. อญฺตรพฺราหฺมณสฺส ปุตฺตานํ วตฺถุ. ๒. สี. ยุ. "นสฺสาติ นตฺถิ. ๓. สี. ยุ. เสยฺยาทีหิ. ๔. "ปฏิปสฺสทฺธทรถนฺติ นตฺถิ. ๕. สี. ยุ. อพฺโภกุฏิโก. ๖. ปาลิยํ "ลูขปาปุรโณติ ทิสฺสติ สํ. ส. ๑๕/๒๕๘. ๗. สี ยุ. วเทยฺยาสิ. ๘. สํปุจฺฉ อิติ. ๙. "วาเทนฺตีติ. ๑๐. ปาลิยญฺหิ พาลกานนฺติ ทิสฺสติ. สํ. ส. ๑๕/๒๕๙. . ว. ๑๑. ยุ. เอตฺถนฺตเร "โภชนีเยน จาติ อตฺถิ. ๑๒. ยุ. เอตฺถนฺตเร `ปสฺสามีติ อตฺถิ. ๑๓. ขุ. ชา. เอกาทส. ๒๗/๓๐๓. ตทฏฺกถา. ๖/๑. ๑๔. สี. ยุ. คาถมาห. ๑๕. สี. ยุ. รญฺโ. ๑๖. ม. สี. ยุ. ภวึสุ. ๑๗. ม. ปกาเสตฺวา. สี. ยุ. ปกาเสสิ. ธมฺมํ เทเสสีติ นตฺถิ.