ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๒. สิริมาวตฺถุ. (๑๑๙)

	"ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวฬุวเน
วิหรนฺโต สิริมํ อารพฺภ กเถสิ.

	สา กิร ราชคเห อภิรูปา คณิกา เอกสฺมึ อนฺโตวสฺเส
สุมนเสฏฺิปุตฺตสฺส ภริยาย ปุณฺณกเสฏฺิธีตาย อุตฺตราย นาม อุปาสิกาย อปรชฺฌิตฺวา ตํ ปสาเทตุกามา ตสฺส เคเห ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ กตภตฺตกิจฺจํ สตฺถารํ ขมาเปตฺวา ตํทิวสํ ทสพลสฺส ภตฺตานุโมทนํ สุตฺวา

	"อกฺโกเธน ชิเน โกธํ, อสาธุ สาธุนา ชิเน, ชิเน กทริยํ ทาเนน, สจฺเจน าลิกวาทินนฺ ติ

คาถาปริโยสาเน โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิ. อย เมตฺถ สงฺเขโป. วิตฺถารกถา ปน โกธวคฺเค อนุโมทนคาถาวณฺณนายเมว อาวิภวิสฺสติ. เอวํ โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา ทสพลํ นิมนฺเตตฺวา ปุนทิวเส มหาทานํ ทตฺวา สงฺฆสฺส อฏฺกภตฺตํ นิพทฺธํ เปสิ. อาทิโต ปฏฺาย นิพทฺธํ อฏฺ ภิกฺขู เคหํ คจฺฉนฺติ. "สปฺปึ คณฺหาถ, ขีรํ คณฺหาถ าติ อาทีนิ วตฺวา เตสํ ปตฺเต ปูเรติ. เอเกน ลทฺธํ ติณฺณํปิ จตุนฺนํปิ ปโหติ. เทวสิกํ โสฬสกหาปณปริพฺพเยน ปิณฺฑปาโต ทียติ. อเถกทิวสํ เอโก ภิกฺขุ ตสฺสา เคเห อฏฺกภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา ติโยชนมตฺถเก เอกํ วิหารํ อคมาสิ. อถ นํ สายํ เถรุปฏฺาเน นิสินฺนํ ภิกฺขู ปุจฺฉึสุ "อาวุโส กหํ ภิกฺขํ คเหตฺวา อาคโต สี ติ. "สิริมาย อฏฺกภตฺตํ เม ภุตฺตนฺ ติ. "มนาปํ กตฺวา เทติ อาวุโส ติ. "น สกฺกา ตสฺสา ภตฺตํ วณฺเณตุ, อติวิย ปณีตํ กตฺวา เทติ, เอเกน ลทฺธํ ติณฺณํปิ จตุนฺนํปิ ปโหติ; ตสฺสา ปน เทยฺยธมฺมโตปิ ทสฺสนเมว อุตฺตริตรํ, สา หิ เอวรูปา จ เอวรูปา จ าติ ตสฺสา คุเณ กเถสิ. อเถ โก ภิกฺขุ ตสฺสา คุณกถํ สุตฺวา อทสฺสเนเนว สิเนหํ อุปฺปาเทตฺวา "มยา คนฺตฺวา ตํ ทฏฺฐุ วฏฺฏตี ติ อตฺตโน วสฺสคฺคํ กเถตฺวา ตํ ภิกฺขุ ิติกํ ปุจฺฉิตฺวา "เสฺว อาวุโส ตสฺมึ เคเห ตฺวํ ๑ สงฺฆตฺเถโร หุตฺวา อฏฺกภตฺตํ ลภิสฺสสี ติ สุตฺวา ตํขณญฺเว ปตฺตจีวรม าทาย ปกฺกนฺโต, ปาโตว อรุเณ อุคฺคเต, สลากคฺคํ ปวิสิตฺวา ิโต สงฺฆตฺเถโร หุตฺวา ตสฺสา เคเห อฏฺกภตฺตํ ลภิ. โย ปเน โส ภิกฺขุ หีโย ภุญฺชิตฺวา ปกฺกามิ, ตสฺส คตเวลายเมว สฺสา สรีเร โรโค อุปฺปชฺชิ; ตสฺมา สา อาภรณานิ โอมุญฺจิตฺวา นิปชฺชิ. อถ สฺสา ทาสิโย อฏฺกภตฺตํ ลภิตฺวา อาคเต ภิกฺขู ทิสฺวา อาโรเจสุ. สา สหตฺถา ปตฺเต คเหตฺวา นิสีทาเปตุ วา ปริวิสิตุ วา อสกฺโกนฺตี ทาสิโย อาณาเปสิ "อมฺมา ปตฺเต คเหตฺวา อยฺเย นิสีทาเปตฺวา ยาคุ ปาเยตฺวา ขชฺชกํ ทตฺวา ภตฺตเวลาย ภตฺตสฺส ปตฺเต ปูเรตฺวา เทถ าติ. ตา "สาธุ อยฺเย ติ ภิกฺขู ปเวเสตฺวา ยาคุ ปาเยตฺวา ขชฺชกํ ทตฺวา ภตฺตเวลาย ภตฺตสฺส ปตฺเต ปูเรตฺวา ตสฺสา อาโรเจสุ. สา "มํ ปริคฺคเหตฺวา เนถ, อยฺเย วนฺทิสฺสามี ติ วตฺวา ตาหิ ปริคฺคเหตฺวา ภิกฺขูนํ สนฺติกํ นีตา ปเวธมาเนน สรีเรน ภิกฺขู วนฺทิ. โส ภิกฺขุ ตํ โอโลเกตฺวา จินฺเตสิ "คิลานาย ตาว อยํ เอติสฺสา รูปโสภา, อโรคกาเล ปน สพฺพาภรณปฏิมณฺฑิตาย อิมิสฺสา กีทิสี รูปสมฺปตฺตี ติ. อถ สฺส อเนกวสฺสโกฏิสนฺนิจิโต กิเลโส สมุทาจริ. โส อนฺมโน ๒ หุตฺวา ภตฺตํ ภุฺชิตุ อสกฺโกนฺโต ปตฺตม าทาย วิหารํ คนฺตฺวา ปตฺตํ ปิธาย เอกมนฺเต เปตฺวา จีวรํ อตฺถริตฺวา นิปชฺชิ. อถ นํ เอโก สหายโก ภิกฺขุ ยาจนฺโตปิ โภเชตุ นาสกฺขิ. โส ฉินฺนภตฺโต อโหสิ. ตํทิวสเมว สายณฺหสมเย สิริมา กาลม กาสิ. ราชา สตฺถุ สาสนํ เปเสสิ "ภนฺเต ชีวกสฺส กนิฏฺภคินี สิริมา กาลม กาสี ติ. สตฺถา ตํ สุตฺวา รญฺโ สาสนํ ปหิณิ "สิริมาย ฌาปนกิจฺจํ นตฺถิ, อามกสุสาเน ตํ, ยถา กากสุนขา ๓ น ขาทนฺติ; ตถา นิปชฺชาเปตฺวา รกฺขาเปถาติ. ราชา ตถา อกาสิ. ปฏิปาฏิยา ตโย ทิวสา อติกฺกนฺตา, จตุตฺเถ ทิวเส สรีรํ อุทฺธุมายิ. นวหิ วณมุเขหิ ปุฬวา ปคฺฆรึสุ. สกลสรีรํ ภินฺนํ สาลิภตฺตจาฏี วิย อโหสิ. ราชา นคเร เภริญฺจาราเปสิ "เปตฺวา เคหรกฺขทารเก สิริมาย ทสฺสนตฺถํ อนาคจฺฉนฺตานํ อฏฺกหาปณทณฺโฑ ติ, สตฺถุ สนฺติกํ จ เปเสสิ "พุทฺธปฺปมุโข กิร ภิกฺขุสงฺโฆ สิริมาย ทสฺสนตฺถํ อาคจฺฉตู ติ. สตฺถา ภิกฺขูนํ อาโรจาเปสิ "สิริมาย ทสฺสนตฺถํ คมิสฺสามาติ. โสปิ ทหรภิกฺขุ จตฺตาโร ทิวเส กสฺสจิ วจนํ อคฺคเหตฺวา ฉินฺนภตฺโตว นิปชฺชิ. ปตฺเต ภตฺตํ ปูติกํ ชาตํ, ปตฺเต มลํ อุฏฺหิ. อถ นํ โส สหายกภิกฺขุ ๔ อุปสงฺกมิตฺวา "อาวุโส สตฺถา สิริมาย ทสฺสนตฺถํ คจฺฉตี ติ อาห. โส ตถา ฉาตชฺฌตฺโตปิ "สิริมา ติ วุตฺตปเทเยว สหสา อุฏฺหิตฺวา "กึ ภณสี ติ อาห; "สตฺถา สิริมํ ทฏฺฐุ คจฺฉติ, ตฺวํปิ คมิสฺสสี ติ วุตฺเต, "อาม คมิสฺสามี ติ ภตฺตํ ฉฑฺเฑตฺวา ปตฺตํ โธวิตฺวา ถวิกาย ปกฺขิปิตฺวา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ อคมาสิ. สตฺถา ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต เอกปสฺเส อฏฺาสิ. ภิกฺขุนีสงฺโฆปิ ราชปริสาปิ ๕ อุปาสกปริสาปิ อุปาสิกาปริสาปิ เอเกกปสฺเส อฏฺํสุ. สตฺถา ราชานํ ปุจฺฉิ "กา เอสา มหาราช าติ. "ภนฺเต ชีวกสฺส ภคินี สิริมา นาม าติ. "สิริมา เอสา ติ. "อาม ภนฺเต ติ. "เตนหิ นคเร เภริญฺจาราเปหิ `สหสฺสํ ทตฺวา สิริมํ คณฺหาตู ติ. ราชา ตถา อกาสิ. เอโกปิ "อหนฺติ วา "อหนฺติ วา วทนฺโต นาม นาโหสิ. ราชา สตฺถุ อาโรเจสิ "น คณฺหนฺติ ภนฺเต ติ. "เตนหิ มหาราช อคฺฆํ โอหาเรหี ติ. ราชา "ปญฺจสตานิ ทตฺวา คณฺหาตู ติ เภริญฺจาราเปสิ;๖ กญฺจิ คณฺหนกํ อทิสฺวา "อฑฺฒเตยฺยานิ สตานิ, เทฺว สตานิ, สตํ, ปญฺาสํ, ปญฺจวีสติกหาปเณ, ทสกหาปเณ, ปญฺจกหาปเณ, กหาปณํ, อฑฺฒํ, ปาทํ, มาสกํ, กากณิกํ ทตฺวา สิริมํ คณฺหาตู ติ เภริญฺจาราเปตฺวา "มุธาปิ คณฺหาตู ติ เภริญฺจาราเปสิ. "อหนฺติ วา "อหนฺติ วา วทนฺโต นาม นาโหสิ. ราชา "มุธาปิ ภนฺเต คณฺหนฺโต นาม นตฺถี ติ อาห. สตฺถา "ปสฺสถ ภิกฺขเว มหาชนสฺส ปิยํ มาตุคามํ, อิมสฺมึเยว นคเร สหสฺสํ ทตฺวา ปุพฺเพ เอกทิวสํ ลภึสุ, อิทานิ มุธา คณฺหนฺโตปิ นตฺถิ, เอวรูปํ นาม รูปํ ขยวยปฺปตฺตํ, ปสฺสถ ภิกฺขเว อาตุรํ อตฺตภาวนฺ ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห

	ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ อรุกายํ สมุสฺสิตํ อาตุรํ พหุสงฺกปฺปํ, ยสฺส นตฺถิ ธุวํ ิตี ติ.

	ตตฺถ จิตฺตกตนฺติ: กตจิตฺตกํ วตฺถาภรณมาลาลงฺการาทีหิ
จิตฺตกตนฺ ติ ๗ อตฺโถ. พิมฺพนฺติ: ทีฆาทิยุตฺตฏฺาเนสุ ทีฆาทีหิ องฺคปจฺจงฺเคหิ สณฺิตํ อตฺตภาวํ. อรุกายนฺติ: นวนฺนํ วณมุขานํ วเสน อรุภูตกายํ. สมุสฺสิตนฺติ: ตีหิ อฏฺิสเตหิ สมุสฺสิตํ. อาตุรนฺติ: สพฺพกาลํ อิริยาปถาทีหิ ปริหริตพฺพตาย นิจฺจคิลานํ. พหุสงฺกปฺปนฺติ: มหาชเนน พหุธา สงฺกปฺปิตํ. ยสฺส นตฺถิ ธุวํ ิตีติ: ยสฺส ธุวภาโว วา ิติภาโว วา นตฺถิ, เอกนฺเตน เภทนวิกฺกีรณวิทฺธํสนธมฺมเมว ตํ อิทํ ปสฺสถ าติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย
อโหสิ. โสปิ ภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหี ติ.
สิริมาวตฺถุ.
************
๑. ยุ. ตฺวา. ๒. สี. ยุ. อญฺาณี. ๓. สี. กากสุนขาทโย. ยุ. กากาทโย. ๔. สี. ยุ. เสสสหายกา ภิกฺขู...อาหํสุ. ๕. สี. ราชปุริสาปิ. ๖. สี. ยุ. เภริญฺจาราเปตฺวา. ๗. สี. ยุ. วิจิตฺตนฺติ.