ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๙. สนฺตติมหามตฺตวตฺถุ. (๑๑๕)

	"อลงฺกโต เจปิ สมญฺจเรยฺยาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา
เชตวเน วิหรนฺโต สนฺตติมหามตฺตํ อารพฺภ กเถสิ.

	โส หิ เอกสฺมึ กาเล รญฺโ ปเสนทิโกสลสฺส ปจฺจนฺตํ
กุปิตํ วูปสเมตฺวา อาคโต. อถ สฺส ราชา ตุฏฺโ สตฺต ทิวสานิ รชฺชํ ทตฺวา เอกํ นจฺจคีตกุสลํ อิตฺถึ อทาสิ. โส สตฺต ทิวสานิ สุรามทมตฺโต หุตฺวา สตฺตเม ทิวเส สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต หตฺถิกฺขนฺธวรคโต นหานติตฺถํ คจฺฉนฺโต สตฺถารํ ปิณฺฑาย ปวิสนฺตํ ทฺวารนฺตเร ทิสฺวา หตฺถิกฺขนฺธวรคโตว สีสํ จาเลตฺวา วนฺทิ.๑ สตฺถา สิตํ กตฺวา, "โก นุ โข ภนฺเต สิตปาตุกรณเหตู ติ อานนฺทตฺเถเรน ปุฏฺโ สิตการณํ อาจิกฺขนฺโต ๒ อาห "ปสฺส อานนฺท สนฺตติมหามตฺตํ, อชฺเชว สพฺพาภรณปฏิมณฺฑิโตว มม สนฺติกํ อาคนฺตฺวา จตุปฺปทิก- คาถาวสาเน อรหตฺตํ ปตฺวา สตฺตตาลมตฺเต อากาเส นิสีทิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสตี ติ. มหาชโน เถเรน สทฺธึ กเถนฺตสฺส สตฺถุ วจนํ อสฺโสสิ. ตตฺถ มิจฺฉาทิฏฺิกา จินฺตยึสุ "ปสฺสถ สมณสฺส โคตมสฺส กิริยํ, มุขมตฺตเมว ภาสติ, อชฺช กิเรส เอวํ สุรามทมตฺโต ยถาอลงฺกโตว ตสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสติ; อชฺช นํ มุสาวาเทน นิคฺคณฺหิสฺสาม าติ. สมฺมาทิฏฺิกา จินฺตยึสุ "อโห พุทฺธานํ มหานุภาโว, อชฺช พุทฺธลีฬฺหญฺเจว สนฺตติมหามตฺตลีฬฺหญฺจ ทฏฺฐุ ลภิสฺสาม าติ. สนฺตติมหามตฺโตปิ นหานติตฺเถ ทิวสภาคํ อุทกกีฬํ กีฬิตฺวา อุยฺยานํ คนฺตฺวา อาปานภูมิยํ นิสีทิ. สาปิ อิตฺถี รงฺคมชฺเฌ โอตริตฺวา นจฺจคีตํ ทสฺเสตุ อารภิ, ตสฺสา สรีรลีฬฺหาย ทสฺสนตฺถํ สตฺตาหํ อปฺปาหารตาย ตํทิวสํ นจฺจคีตํ ทสฺสยมานาย อนฺโตกุจฺฉิยํ สตฺถกวาตา สมุฏฺาย หทยมํสํ กนฺติตฺวา ๓ อคมํสุ. สา ตํขณญฺเว มุเขน เจว อกฺขีหิ จ วิวเฏหิ กาลม กาสิ. สนฺตติมหามตฺโต "อุปธาเรถ นนฺ ติ วตฺวา, "นิรุทฺธา สามี ติ วุตฺตมตฺเตเยว พลวโสเกน อภิภูโต. ตํขณญฺเว สฺส สตฺตาหํ ปีตสุรา ตตฺตกปาเล ๔ อุทกพินฺทุ วิย ปริกฺขยํ อคมาสิ. โส "น เม อิมํ โสกํ อญฺโ นิพฺพาเปตุ สกฺขิสฺสติ อญฺตฺร ตถาคเตน าติ พลกายปริวุโต สายณฺหสมเย สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา เอวมาห "ภนฺเต เอวรูโป เม โสโก อุปฺปนฺโน, `ตํ เม ตุมฺเห นิพฺพาเปตุ สกฺขิสฺสถ าติ อาคโต มฺหิ, ปฏิสรณํ เม โหถ าติ. อถ นํ สตฺถา "โสกํ นิพฺพาเปตุ สมตฺถสฺเสว สนฺติกํ อาคโต สิ, อิมิสฺสา หิ อิตฺถิยา อิมินาว การเณน มตกาเล ตว โรทนฺตสฺส ปคฺฆริตอสฺสูนิ จตุนฺนํ มหาสมุทฺทานํ อุทกโต อติเรกตรานี ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห

	"ยํ ปุพฺเพ, ตํ วิโสเสหิ, ปจฺฉา เต มาหุ กิญฺจนํ, มชฺเฌ เจ โน คเหสฺสสิ, อุปสนฺโต จริสฺสสี ติ.

	คาถาปริโยสาเน สนฺตติมหามตฺโต อรหตฺตํ ปตฺวา อตฺตโน
อายุสงฺขารํ โอโลเกนฺโต ตสฺส อปฺปวตฺตนภาวํ ตฺวา สตฺถารํ อาห "ภนฺเต ปรินิพฺพานํ เม อนุชานาถ าติ. สตฺถา เตน กตกมฺมํ ชานนฺโตปิ "มุสาวาเทน นิคฺคณฺหนตฺถํ สนฺนิปติตา มิจฺฉาทิฏฺิกา โอกาสํ น ลภิสฺสนฺติ, `พุทฺธลีฬฺหญฺเจว สนฺตติมหามตฺตลีฬฺหญฺจ ปสฺสิสฺสาม าติ สนฺติปติตา สมฺมาทิฏฺิกา อิมินา กตกมฺมํ สุตฺวา ปุญฺเสุ อาทรํ กริสฺสนฺตี ติ สลฺลกฺเขตฺวา "เตนหิ ตยา กตกมฺมํ มยฺหํ กเถหิ, กเถนฺโต จ ภูมิยํ ิโต อกเถตฺวา สตฺตตาลมตฺเต อากาเส ิโต กเถหี ติ อาห. โส "สาธุ ภนฺเต ติ สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกตาลปฺปมาณํ อุคฺคมฺม โอโรหิตฺวา ปุน สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อุคฺคจฺฉนฺโต ปฏิปาฏิยา สตฺตตาลปฺปมาเณ อากาเส ปลฺลงฺเกน นิสีทิตฺวา "สุณาถ เม ภนฺเต ปุพฺพกมฺมนฺ ติ อาห:

	"อิโต เอกนวุเต กปฺเป วิปสฺสิพุทฺธกาเล พนฺธุมตีนคเร
เอกสฺมึ กุเล นิพฺพตฺติตฺวา จินฺเตสึ `กินฺนุ โข ปเรสํ เฉทนํ วา ปีฬนํ วา อกรณกมฺมนฺ ติ อุปธาเรนฺโต ปุญฺเสุ โฆสนกมฺมํ ทิสฺวา ตโต ปฏฺาย ตํ กมฺมํ กโรนฺโต มหาชนํ สมาทเปตฺวา `ปุญฺานิ กโรถ, อุโปสถทิวเสสุ อุโปสถํ สมาทิยถ, ทานํ เทถ, ธมฺมํ สุณาถ; พุทฺธรตนาทีหิ สทิสํ อญฺํ นาม นตฺถิ, ติณฺณํ รตนานํ สกฺการํ กโรถ าติ อุคฺโฆเสนฺโต วิจรามิ; ตสฺส มยฺหํ สทฺทํ สุตฺวา พุทฺธปิตา พนฺธุโม มหาราชา มํ ปกฺโกสาเปตฺวา `ตาต กึ กโรนฺโต วิจรสี ติ ปุจฺฉิตฺวา, `เทว ติณฺณํ รตนานํ คุณํ ปกาเสตฺวา มหาชนํ ปุญฺกมฺเมสุ สมาทเปนฺโต วิจรามี ติ วุตฺเต, `กตฺถ นิสินฺโน วิจรสี ติ ปุจฺฉิตฺวา, `ปทสาว เทว าติ วุตฺเต, `ตาต น ตฺวํ เอวํ วิจริตุ อรหสิ, อิมํ ปุปฺผทามํ ปิลนฺธิตฺวา อสฺสปิฏฺเ นิสินฺโน วิจร าติ มยฺหํ มุตฺตาทามสทิสํ ปุปฺผทามํ ทตฺวา ทนฺตํ อสฺสํ อทาสิ: อถ มํ รญฺา ทินฺนปริหาเรน ตเถว อุคฺโฆเสตฺวา วิจรนฺตํ ปุนปิ ราชา ปกฺโกสาเปตฺวา `ตาต กึ กโรนฺโต วิจรสี ติ ปุจฺฉิตฺวา, `ตเทว เทว าติ วุตฺเต, `ตาต อสฺโสปิ เต นานุจฺฉวิโก, อิธ นิสีทิตฺวา วิจร าติ จตุสินฺธวยุตฺตํ รถํ อทาสิ: ตติยวาเรปิ เม ราชา สทฺทํ สุตฺวา ปกฺโกสาเปตฺวา `ตาต กึ กโรนฺโต วิจรสี ติ ปุจฺฉิตฺวา, `ตเทว เทว าติ วุตฺเต, `ตาต รโถปิ เต นานุจฺฉวิโก ติ มยฺหํ มหนฺตํ โภคํ มหาปสาธนญฺจ ทตฺวา เอกํ หตฺถึ อทาสิ: สฺวาหํ สพฺพาภรณปฏิมณฺฑิโต หตฺถิกฺขนฺเธ นิสีทิตฺวา อสีติวสฺสสหสฺสานิ ธมฺมโฆสกกมฺมํ อกาสึ; ตสฺส เม เอตฺตกํ กาลํ กายโต จนฺทนคนฺโธ วายติ, มุขโต อุปฺปลคนฺโธ วายติ; อิทํ มยา กตกมฺมนฺ ติ.

	เอวํ โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ กเถตฺวา อากาเส นิสินฺโนว
เตโชธาตุ สมาปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิ. สรีเร ชาลา ๕ อุฏฺหิตฺวา มํสโลหิตํ ฌาเปสิ. สุมนปุปฺผานิ วิย ธาตุโย อวสิสึสุ. สตฺถา สุทฺธวตฺถํ ปสาเรสิ. ธาตุโย ตตฺถ ปตึสุ. ตา ปกฺขิปิตฺวา จาตุมฺมหาปเถ ถูปํ กาเรสิ "มหาชโน วนฺทิตฺวา ปุญฺภาคี ภวิสฺสตี ติ.

	ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุ "อาวุโส สนฺตติมหามตฺโต
เอกคาถาวสาเน อรหตฺตํ ปตฺวา อลงฺกตปฏิยตฺโตว อากาเส นิสีทิตฺวา ปรินิพฺพุโต: กินฺนุ โข เอตํ `สมโณ ติ วตฺตุ วฏฺฏติ อุทาหุ `พฺราหฺมโณ ติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุ ตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา ติ ปุจฺฉิตฺวา, `อิมาย นาม าติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว มม ปุตฺตํ `สมโณ ติปิ วตฺตุ วฏฺฏติ, `พฺราหฺมโณ ติปิ วตฺตุ วฏฺฏติเยว าติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถม าห

		"อลงฺกโต เจปิ สมญฺจเรยฺย สนฺโต ทนฺโต นิยโต พฺรหฺมจารี สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ, โส พฺราหฺมโณ โส สมโณ ส ภิกฺขู ติ.

	ตตฺถ อลงฺกโตติ: วตฺถาภรณปฏิมณฺฑิโต. ตสฺส ตฺโถ
"วตฺถาลงฺการาทีหิ อลงฺกโต เจปิ ปุคฺคโล กายาทีหิ สมญฺจเรยฺย ราคาทิวูปสเมน สนฺโต อินฺทฺริยทมเนน ทนฺโต จตุมฺมคฺคนิยาเมน นิยโต เสฏฺจริยาย พฺรหฺมจารี กายทณฺฑาทีนํ โอโรปิตตาย สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ, โส เอวรูโป พาหิตปาปตฺตา `พฺราหฺมโณติปิ สมิตปาปตฺตา `สมโณติปิ ภินฺนกิเลสตฺตา `ภิกฺขูติปิ วตฺตพฺโพเยว าติ.

	เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสู ติ.
สนฺตติมหามตฺตวตฺถุ.
************
๑. ยุ. วนฺทิตฺวา ปกฺกามิ. ๒. สี. ยุ. อาวิกโรนฺโต. ๓. ม. คเหตฺวา. ๔. สี. ตตฺตกาเล. ๕. สี. อคฺคิชาลา.