ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๗. มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรวตฺถุ. (๑๑๓)

	"โย ทณฺเฑน อทณฺเฑสูติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวฬุวเน
วิหรนฺโต มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ.

	เอกสฺมึ หิ สมเย ติตฺถิยา สนฺนิปติตฺวา จินฺเตสุ "ชานาถ าวุโส
เกน การเณน สมณสฺส โคตมสฺส ลาภสกฺกาโร มหา หุตฺวา นิพฺพตฺโต ติ. "มยํ น ชานาม, ตุมฺเห ปน ชานาถ าติ. "อาม ชานาม, มหาโมคฺคลฺลานนฺนาม เอกํ นิสฺสาย อุปฺปนฺโน, โส หิ เทวโลกํ คนฺตฺวา เทวตาหิ กตกมฺมํ ปุจฺฉิตฺวา อาคนฺตฺวา มนุสฺสานํ กเถสิ "อิทํ นาม กตฺวา เอวรูปํ สมฺปตฺตึ ลภนฺตี ติ, นิรยํปิ คนฺตฺวา นิรเย นิพฺพตฺตานมฺปิ กมฺมํ ปุจฺฉิตฺวา อาคนฺตฺวา มนุสฺสานํ กเถสิ "อิทํ นาม กตฺวา เอวรูปํ ทุกฺขํ อนุภวนฺตี ติ; มนุสฺสา ตสฺส กถํ สุตฺวา มหนฺตํ ลาภสกฺการํ อภิหรนฺติ; สเจ ตํ มาเรตุ สกฺขิสฺสาม, โส ลาภสกฺกาโร อมฺหากํ นิพฺพตฺติสฺสตี ติ. เต "อตฺเถ โส อุปาโย ติ สพฺเพ เอกจฺฉนฺทา หุตฺวา "ยงฺกิญฺจิ กตฺวา ตํ มาราเปสฺสาม าติ อตฺตโน อุปฏฺาเก สมาทเปตฺวา สหสฺสํ ลภิตฺวา ปุริสฆาตกกมฺมํ กตฺวา จรนฺเต โจเร ปกฺโกสาเปตฺวา "มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร นาม กาฬสิลายํ วสติ, ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ มาเรถ าติ [๑] กหาปเณ อทํสุ. โจรา ธนโลเภน สมฺปฏิจฺฉิตฺวา "เถรํ มาเรสฺสาม าติ คนฺตฺวา ตสฺส วสนฏฺานํ ปริวาเรสุ. เถโร เตหิ ปริกฺขิตฺตภาวํ ตฺวา กุญฺจิกจฺฉิทฺเทน นิกฺขมิตฺวา ปกฺกามิ. เต ตํทิวสํ เถรํ อทิสฺวา ปุเนกทิวสํ คนฺตฺวา ปริกฺขิปึสุ. เถโร ตฺวา กณฺณิกามณฺฑลํ ภินฺทิตฺวา อากาสํ ปกฺขนฺทิ. เอวํ เต ปมมาเสปิ มชฺฌิมมาเสปิ เถรํ คเหตุ นาสกฺขึสุ. ปจฺฉิมมาเส ปน สมฺปตฺเต เถโร อตฺตนา กตกมฺมสฺส อากฑฺฒนภาวํ ตฺวา น อปคจฺฉิ. โจรา คนฺตฺวา เถรํ คเหตฺวา ตณฺฑุลกณมตฺตานิสฺส อฏฺีนิ กโรนฺตา ภินฺทึสุ. อถ นํ "มโต ติ สญฺาย เอกสฺมึ คุมฺพปิฏฺเ ขิปิตฺวา ปกฺกมึสุ. เถโร "สตฺถารํ ปสฺสิตฺวาว ปรินิพฺพายิสฺสามี ติ อตฺตภาวํ ฌานเวเนน เวเตฺวา ถิรํ กตฺวา อากาเสน สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา "ภนฺเต ปรินิพฺพายิสฺสามี ติ อาห. "ปรินิพฺพายิสฺสสิ โมคฺคลฺลาน าติ. "อาม ภนฺเต ติ. "กตฺถ คนฺตฺวา ติ. "กาฬสิลาปเทสํ ภนฺเต ติ. "เตนหิ โมคฺคลฺลาน มยฺหํ ธมฺมํ กเถตฺวา ยาหิ, ตาทิสสฺส หิ เม สาวกสฺส อิทานิ ทสฺสนํ นตฺถี ติ. โส "เอวํ กริสฺสามิ ภนฺเต ติ สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อากาเส อุปฺปติตฺวา ปรินิพฺพานทิวเส สารีปุตฺตตฺเถโร วิย นานปฺปการา อิทฺธิโย กตฺวา ธมฺมํ กเถตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา กาฬสิลายํ อฏวึ คนฺตฺวา ปรินิพฺพายิ. "เถรํ กิร โจรา มาเรสุนฺ ติ อยํปิ กถา สกลชมฺพุทีปํ ปตฺถริ. ราชา อชาตสตฺตุ โจเร ปริเยสนตฺถาย จารปุริเส ปโยเชสิ. เตสุปิ โจเรสุ สุราปาเน สุรํ ปิวนฺเตสุ เอโก เอกสฺส ปิฏฺึ ปหริตฺวา ปาเตสิ. โส ตํ สนฺตชฺเชตฺวา "อมฺโภ ทุพฺพินีต ตฺวํ กสฺมา เม ปิฏฺึ โปเถสี ติ อาห. "กิมฺ ปน หเร ทุฏฺโจร ตยา มหาโมคฺคลฺลาโน ปมํ ปหโต ติ. "กิมฺ ปน มยา ปหตภาวํ ตฺวํ น ชานาสี ติ. อิติ เนสํ "มยา ปหโต มยา ปหโต ติ วทนฺตานํ สุตฺวา เต จารปุริสา เต สพฺเพ โจเร คเหตฺวา รญฺโ อาโรเจสุ. ราชา โจเร ปกฺโกสาเปตฺวา ปุจฺฉิ "ตุมฺเหหิ เถโร มาริโต ติ. "อาม เทว าติ. "เกน ตุมฺเห อุยฺโยชิตา ติ. "นคฺคสมณเกหิ เทว าติ. ราชา ปญฺจสเต นคฺคสมณเก คาหาเปตฺวา ปญฺจสเตหิ โจเรหิ สทฺธึ ราชงฺคเณ นาภิปฺปมาเณสุ อาวาเฏสุ นิกฺขนาเปตฺวา ปลาเลหิ ปฏิจฺฉาทาเปตฺวา อคฺคึ ทาเปสิ, อถ เนสํ ฌามภาวํ ตฺวา อยนงฺคเลหิ กสาเปตฺวา สพฺเพ ขณฺฑาขณฺฑํ การาเปสิ, จตูสุ โจเรสุ สูลาโรปนํ การาเปสิ. ๒

	ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุ "อโห มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร
อตฺตโน อนนุรูปํ มรณํ ปตฺโต ติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุ ตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา ติ ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย นาม าติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว โมคฺคลฺลาเนน อิมสฺเสว อตฺตภาวสฺส อนนุรูปํ มรณํ ปตฺตํ, ปุพฺเพ ปน เตน กตสฺส กมฺมสฺส อนุรูปเมว มรณํ ปตฺตนฺ ติ วตฺวา "กิมฺ ปน สฺส ภนฺเต ปุพฺพกมฺมนฺ ติ ปุฏฺโ วิตฺถาเรตฺวา กเถสิ:

	"อตีเต กิร พาราณสีวาสี เอโก กุลปุตฺโต สยเมว
โกฏฺฏนปจนาทีนิ กโรนฺโต มาตาปิตโร ปฏิชคฺคิ. อถ สฺส มาตาปิตโร นํ "ตาต ตฺวํ เอกโกว เคเห จ อรญฺเ จ กมฺมํ กโรนฺโต กิลมสิ, เอกํ เต กุมาริกํ อาเนสฺสาม าติ วตฺวา "อมฺมตาต ๓ น มยฺหํ เอวรูปาย อตฺโถ, อหํ ยาว ตุมฺเห ชีวถ, ตาว โว สหตฺถาว อุปฏฺหิสฺสามี ติ เตน ปฏิกฺขิตฺตา ปุนปฺปุนํ ยาจิตฺวา กุมาริกํ อานยึสุ. สา กติปาเหเนว เต อุปฏฺหิตฺวา ปจฺฉา เตสํ ทสฺสนมฺปิ อนิจฺฉนฺตี "น สกฺกา ตว มาตาปิตูหิ สทฺธึ เอกฏฺาเน วสิตุนฺ ติ อุชฺฌายิตฺวา, ตสฺมึ อตฺตโน กถํ อคฺคณฺหนฺเต, ตสฺส พหิคตกาเล มกจิวากขณฺฑานิ จ ยาคุเผณญฺจ คเหตฺวา ตตฺถ ตตฺถ อากิริตฺวา เตน าคนฺตฺวา "กิมิทนฺ ติ ปุฏฺา "อิเมสํ อนฺธมหลฺลกานํ เอตํ กมฺมํ, สพฺพํ เคหํ กิลิฏฺํ กโรนฺตา วิจรนฺติ, น สกฺกา เอเตหิ สทฺธึ เอกฏฺาเน วสิตุนฺ ติ อาห. เอวํ ตาย ๔ ปุนปฺปุนํ กถยมานาย เอวรูโปปิ ปูริตปารมี สตฺโต มาตาปิตูหิ สทฺธึ ภิชฺชิ. โส "โหตุ, ชานิสฺสามิ เตสํ กตฺตพฺพนฺ ติ เต โภเชตฺวา "อมฺมตาต ๕ อสุกฏฺาเน นาม ตุมฺหากํ าตกา อาคมนํ ปจฺจาสึสนฺติ, มยํ ตตฺถ คมิสฺสาม าติ เต ยานกํ อาโรเปตฺวา อาทาย คจฺฉนฺโต อฏวีมชฺฌํ ปตฺตกาเล "ตาต รสฺมิโย คณฺหาถ, โคณา ปโตทสญฺาย คมิสฺสนฺติ, อิมสฺมึ าเน โจรา วสนฺติ, อหํ โอตรามี ติ ปิตุ หตฺเถ รสฺมิโย ทตฺวา โอตริตฺวา คจฺฉนฺโต สทฺทํ ปริวตฺเตตฺวา โจรานํ อุฏฺิตสทฺทม กาสิ, มาตาปิตโร ตํ สทฺทํ สุตฺวา "โจรา อุฏฺิตา ติ สญฺาย "ตาต มยํ มหลฺลกา, ตฺวํ อตฺตานเมว รกฺขาหี ติ อาหํสุ. โส มาตาปิตโร ตถา วิรวนฺเตปิ โจรสทฺทํ กโรนฺโต โกฏฺเฏตฺวา มาเรตฺวา อฏวิยํ ขิปิตฺวา ปจฺจาคมิ.

	สตฺถา อิมํ ตสฺส ปุพฺพกมฺมํ กเถตฺวา "ภิกฺขเว โมคฺคลฺลาโน
เอตฺตกํ กมฺมํ กตฺวา อเนกานิ วสฺสสตสหสฺสานิ นิรเย ปจิตฺวา วิปากาวเสเสน อตฺตภาวสเต เอวเมว โกฏฺเฏตฺวา สญฺจุณฺณิโต มรณํ ปตฺโต, เอวํ โมคฺคลฺลาเนน อตฺตโน กมฺมานุรูปเมว มรณํ ลทฺธํ, ปญฺจหิ โจรสเตหิ สทฺธึ ปญฺจ ติตฺถิยสตานิ มม ปุตฺตสฺส อปฺปทุฏฺสฺส ปทุสฺสิตฺวา อนุรูปเมว มรณํ ลภึสุ; อปฺปทุฏฺสฺส หิ ปทุสฺสนฺโต ทสหิ การเณหิ อนยพฺยสนํ ปาปุณาติเยว าติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ

	"โย ทณฺเฑน อทณฺเฑสุ อปฺปทุฏฺเสุ ทุสฺสติ, ทสนฺนม ญฺตรํ านํ ขิปฺปเมว นิคจฺฉติ: เวทนํ ผรุสํ ชานึ สรีรสฺส ว เภทนํ ครุกํ วาปิ อาพาธํ จิตฺตกฺเขปํ ว ปาปุเณ, ราชโต วา อุปสคฺคํ อพฺภกฺขานํ ว ทารุณํ ปริกฺขยํ ว าตีนํ โภคานํ ว ปภงฺคุณํ, อถวา สฺส อคารานิ อคฺคิ ฑหติ ปาวโก กายสฺส เภทา ทุปฺปญฺโ นิรยํ โส อุปปชฺชตี ติ:

	ตตฺถ อทณฺเฑสูติ: กายทณฺฑาทิวิรหิเตสุ ขีณาสเวสุ.
อปฺปทุฏฺเสูติ: ปเรสุ วา อตฺตนิ วา นิรปราเธสุ. ทสนฺนมญฺตรํ านนฺติ: ทสสุ ทุกฺขการเณสุ อญฺตรํ การณํ. เวทนนฺติ: สีสโรคาทิเภทํ ผรุสํ เวทนํ. ชานินติ: กิจฺฉาธิคตสฺส ธนสฺส ชานึ. เภทนนฺติ: หตฺถจฺเฉทาทิกํ สรีรเภทนํ. ครุกนฺติ: ปกฺขหตเอกจกฺขุปีสปฺปิกุณิภาวกุฏฺโรคาทิเภทํ ครุกาพาธํ วา. จิตฺตกฺเขปนฺติ: อุมฺมาทํ. อุปสคฺคนฺติ: ยสวิโลปเสนาปติฏฺานาทิ- อจฺฉินฺทนาทิกํ ราชโต อุปสคฺคํ วา. อพฺภกฺขานนฺติ: อทิฏฺอสฺสุต- อจินฺติตปุพฺพํ "อิทํ สนฺธิจฺเฉทาทิกมฺมํ อิทํ วา ราชปราธกมฺมํ ตยา กตนฺ ติ เอวรูปํ ทารุณํ อพฺภกฺขานํ วา. ปริกฺขยํ ว าตีนนฺติ: อตฺตโน อวสฺสโย ภวิตุ สมตฺถานํ าตีนํ ปริกฺขยํ วา. ปภงฺคุณนฺติ: ปภงฺคุภาวํ ปูติภาวํ วา. ยญฺ หิ สฺส เคเห ธญฺํ, ตํ ปูติภาวํ อาปชฺชติ, สุวณฺณํ องฺคารภาวํ, มุตฺตา กปฺปาสฏฺิภาวํ, กหาปณา กปาลขณฺฑาทิภาวํ, ทฺวิปทจตุปฺปทา กาณาทิภาวนฺ ติ อตฺโถ. อคฺคิ ฑหตีติ: เอกสํวจฺฉเร ทฺวิตฺติกฺขตฺตุ อญฺสฺมึ ฑาหเก อวิชฺชมาเนปิ อสนิอคฺคิ วา ปติตฺวา ฑหติ, อตฺตโน ธมฺมตาย อุฏฺิโต ปาวโก วา ฑหติเยว. นิรยนฺติ: ทิฏฺเว ธมฺเม อิเมสํ ทสนฺนํ านานํ อญฺตรํ ปตฺวาปิ เอกํเสน สมฺปราเย ปตฺตพฺพํ ทสฺเสตุ "นิรยํ โส อุปปชฺชตี ติ วุตฺตํ.

	เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสู ติ.
มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรวตฺถุ.
************
๑. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "เตสนฺติ อตฺถิ. ๒. สี. ยุ. จตูสุ ฯเปฯ การาเปสีติ นตฺถิ. ๓. อมฺมตาตา อิติ ยุตฺตตรํ. . ว. ๔. ตสฺสาติ ยุตฺตตรํ. ๕. อมฺมตาตา อิติ ยุตฺตตรํ . ว.