ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๗. เปสการธีตุวตฺถุ. (๑๔๓)

	"อนฺธภูโต อยํ โลโกติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา อคฺคาฬเว
เจติเย วิหรนฺโต เอกํ เปสการธีตรํ อารพฺภ กเถสิ.

	เอกทิวสํ หิ อาฬวีวาสิโน สตฺถริ อาฬวึ สมฺปตฺเต นิมนฺเตตฺวา
ทานํ อทํสุ. สตฺถา ภตฺตกิจฺจาวสาเน อนุโมทนํ กโรนฺโต "อทฺธุวํ เม ชีวิตํ, ธุวํ เม มรณํ, อวสฺสํ มยา มริตพฺพํ, มรณปริโยสานํ เม ชีวิตํ, ชีวิตํ เม อนิยตํ, มรณํ นิยตนฺ ติ เอวํ มรณสฺสตึ ภาเวถ; เยสํ หิ มรณํ อภาวิตํ, ๑ เต ปจฺฉิเม กาเล อาสีวิสํ ทิสฺวา ภีตปุริโส วิย สนฺตาสํ ปตฺตา เภรวํ รวนฺตา กาลํ กโรนฺติ; เยสํ ปน มรณํ ภาวิตํ, ๒ เต ทูรโตว อาสีวิสํ ทิสฺวา ทณฺฑเกน คเหตฺวา ฉฑฺเฑตฺวา ิตปุริโส วิย ปจฺฉิเม กาเล น สนฺตสนฺติ; ตสฺมา มรณสฺสติ ภาเวตพฺพา ติ อาห.
	ตํ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา อวเสสชนา สกิจฺจปฺปสุตาว อเหสุ.
เอกา ปน โสฬสวสฺสุทฺเทสิกา เปสการธีตา "อโห พุทฺธานํ กถา นาม อจฺฉริยา, มยา มรณสฺสตึ ภาเวตุ วฏฺฏตี ติ รตฺตินฺทิวํ มรณสฺสติเมว ภาเวติ. สตฺถาปิ ตโต นิกฺขมิตฺวา เชตวนํ อคมาสิ. สาปิ กุมาริกา ตีณิ วสฺสานิ มรณสฺสตึ ภาเวติเยว. อเถกทิวสํ สตฺถา ปจฺจูสกาเล โลกํ โวโลเกนฺโต ตํ กุมาริกํ อตฺตโน าณชาลสฺส อนฺโต ปวิฏฺํ ทิสฺวา "กึ นุ โข ภวิสฺสตี ติ อุปธาเรนฺโต "อิมาย กุมาริกาย มม ธมฺมเทสนํ สุตทิวสโต ปฏฺาย ตีณิ วสฺสานิ มรณสฺสติ ภาวิตา, อิทานาหํ ตตฺถ คนฺตฺวา อิมํ กุมาริกํ จตฺตาโร ปญฺเห ปุจฺฉิตฺวา ตาย ๓ วิสฺสชฺเชนฺติยา จตูสุ าเนสุ สาธุการํ ทตฺวา อิมํ คาถํ ภาสิสฺสามิ, สา คาถาวสาเน โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิสฺสติ, ตํ นิสฺสาย มหาชนสฺสาปิ สาตฺถิกา เทสนา ภวิสฺสตี ติ ตฺวา ปญฺจสตภิกฺขุปริวาโร เชตวนา นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน อคฺคาฬววิหารํ อคมาสิ. อาฬวีวาสิโน "สตฺถา อาคโต ติ สุตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา นิมนฺตยึสุ. สาปิ กุมาริกา สตฺถุ อาคมนํ สุตฺวา "อาคโต กิร มยฺหํ ปิตา, โสปิ ๔ อาจริโย ปุณฺณจนฺทมุโข มหาโคตมพุทฺโธ ติ ตุฏฺมานสา "อิโต เม ติณฺณํ สํวจฺฉรานํ มตฺถเก สุวณฺณวณฺโณ สตฺถา ทิฏฺปุพฺโพ, อิทานิ สฺส สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ ทฏฺฐุ มธุโรชญฺ จ โอวาทธมฺมํ ๕ โสตุ ลภิสฺสามี ติ จินฺเตสิ. ปิตา ปน สฺสา ตนฺตสาลํ คจฺฉนฺโต อาห "อมฺม ปรสนฺตโก เม สาฏโก อาโรปิโต, ตสฺส วิทตฺถิมตฺตํ อนิฏฺิตํ; ตํ อชฺช นิฏฺาเปสฺสามิ, สีฆํ เม ตสรํ ๖ วฏฺเฏตฺวา อาหเรยฺยาสีติ. สา จินฺเตสิ "อหํ สตฺถุ ธมฺมํ โสตุกามา, ปิตา จ มํ เอวมาห; กึ นุ โข สตฺถุ ธมฺมํ สุณามิ อุทาหุ ปิตุ ตสรํ วฏฺเฏตฺวา หรามีติ. อถ สฺสา เอตท โหสิ "ปิตา มํ ตสเร อนาหริยมาเน โปเถยฺยปิ ปหเรยฺยปิ; ตสฺมา ตสรํ วฏฺเฏตฺวา ตสฺส ทตฺวา ปจฺฉา ธมฺมํ โสสฺสามีติ ปีเก นิสีทิตฺวา ตสรํ วฏฺเฏสิ. อาฬวีวาสิโนปิ สตฺถารํ ปริวิสิตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา อนุโมทนตฺถาย อฏฺํสุ. สตฺถา "ยม หํ กุลธีตรํ นิสฺสาย ตึสโยชนมคฺคํ อาคโต, สา อชฺชาปิ โอกาสํ น ลภติ, ตาย โอกาเส ลทฺเธ อนุโมทนํ กริสฺสามี ติ ตุณฺหีภูโต นิสีทิ. เอวํ ตุณฺหีภูตํ ปน สตฺถารํ สเทวเก โลเก โกจิ กิญฺจิ วตฺตุ น วิสหติ. สาปิ โข กุมาริกา ตสรํ วฏฺเฏตฺวา ปจฺฉิยํ เปตฺวา ปิตุ สนฺติกํ คจฺฉมานา ปริสปริยนฺตํ ปตฺวา สตฺถารํ โอโลกยมานาว อคมาสิ. สตฺถาปิ คีวํ อุกฺขิปิตฺวา ตํ โอโลเกสิ. สาปิ โอโลกิตากาเรเนว อญฺาสิ "สตฺถา เอวรูปาย ปริสาย มชฺเฌ นิสีทิตฺวา มํ โอโลเกนฺโต มมาคมนํ ปจฺจาสึสติ, อตฺตโน สนฺติกํ อาคมนเมว ปจฺจาสึสตีติ. สา ตสรปจฺฉึ เปตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ อคมาสิ. "กสฺมา ปน ตํ สตฺถา โอโลเกสี ติ. เอวํ กิร สฺส อโหสิ "เอสา เอตฺโตว คจฺฉมานา ปุถุชฺชนกาลกิริยํ กตฺวา อนิยตคติกา ภวิสฺสติ, มม สนฺติกํ อาคนฺตฺวา คจฺฉมานา ปน โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา นิยตคติกา หุตฺวา ตุสิตวิมาเน นิพฺพตฺติสฺสตี ติ. ตสฺสา กิร ตํทิวสํ มรณโต มุตฺติ นาม นตฺถิ. สา โอโลกิตสญฺาเณเนว สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ฉพฺพณฺณรํสีนํ อนฺตรํ ปวิสิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ. ตถารูปาย ปริสาย มชฺเฌ นิสีทิตฺวา ตุณฺหีภูตํ สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ิตกฺขเณเยว ตํ สตฺถา อาห "กุมาริเก กุโต อาคจฺฉสี ติ. "น ชานามิ ภนฺเต ติ. "กตฺถ คมิสฺสสี ติ. "น ชานามิ ภนฺเต ติ. "น ชานาสี ติ. "ชานามิ ภนฺเต ติ. "ชานาสี ติ. "น ชานามิ ภนฺเตติ. อิติ ตํ สตฺถา จตฺตาโร ปญฺเห ปุจฺฉิ. มหาชโน อุชฺฌายิ "อมฺโภ ปสฺสถ, อยํ เปสการธีตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สทฺธึ อิจฺฉิติจฺฉิตํ กเถสิ; นนุ นาม อิมาย `กุโต อาคจฺฉสี ติ วุตฺเต `เปสการเคหโต ติ วตฺตพฺพํ, `กหํ คจฺฉสี ติ วุตฺเต `เปสการสาลนฺ ติ วตฺตพฺพํ สิยาติ. สตฺถา มหาชนํ นิสฺสทฺทํ กตฺวา "กุมาริเก ตฺวํ `กุโต อาคจฺฉสี ติ วุตฺเต กสฺมา `น ชานามี ติ วเทสี ติ ปุจฺฉิ. "ภนฺเต ตุมฺเห มม เปสการเคหโต อาคตภาวํ ชานาถ, `กุโต อาคตา สี ติ ปุจฺฉนฺตา ปน `กุโต อาคนฺตฺวา อิธ นิพฺพตฺตาสีติ ปุจฺฉถ, อหํ ปน น ชานามิ `กุโต จ อาคนฺตฺวา อิธ นิพฺพตฺตมฺหีติ. อถ สฺสา สตฺถา "สาธุ สาธุ กุมาริเก, มยา ปุจฺฉิตปญฺโหเยว ตยา วิสฺสชฺชิโต ติ ปมํ สาธุการํ ทตฺวา อุตฺตรึปิ ปุจฺฉิ "กตฺถ คมิสฺสสี ติ ปุฏฺา กสฺมา `น ชานามี ติ วเทสี ติ. "ภนฺเต ตุมฺเห มํ ตสรปจฺฉึ คเหตฺวา เปสการสาลํ คจฺฉนฺตึ ชานาถ, `อิโต ปน คนฺตฺวา กตฺถ นิพฺพตฺติสฺสสี ติ ปุจฺฉถ, อหญฺ จ อิโต จุตา น ชานามิ `กตฺถ คนฺตฺวา นิพฺพตฺติสฺสามี ติ.๗ อถ สฺสา สตฺถา "มยา ปุจฺฉิตปญฺโหเยว ตยา วิสฺสชฺชิโต ติ ทุติยํ สาธุการํ ทตฺวา อุตฺตรึปิ ปุจฺฉิ "อถ กสฺมา `น ชานาสี ติ ปุฏฺา `ชานามี ติ วเทสี ติ. "ภนฺเต มม มรณภาวเมว ชานามิ, ตสฺมา เอวํ วเทมีติ. อถ สฺสา สตฺถา "มยา ปุจฺฉิตปญฺโหเยว ตยา วิสฺสชฺชิโต ติ ตติยํ สาธุการํ ทตฺวา อุตฺตรึปิ ปุจฺฉิ "อถ กสฺมา `ชานาสี ติ ปุฏฺา `น ชานามี ติ วเทสี ติ. "มม มรณภาวเมว ชานามิ ภนฺเต, `รตฺตินฺทิวปุพฺพณฺหาทีสุ ปน อสุกกาเล นาม มริสฺสามี ติ น ชานามิ; ตสฺมา เอวํ วเทมี ติ. อถ สฺสา สตฺถา "มยา ปุจฺฉิตปญฺโหเยว ตยา วิสฺสชฺชิโต ติ จตุตฺถํ สาธุการํ ทตฺวา ปริสํ อามนฺเตตฺวา "เอตฺตกํ นาม ตุมฺเห อิมาย กถิตํ น ชานาถ, เกวลํ อุชฺฌายเถว; เยสญฺ หิ ปญฺาจกฺขุ นตฺถิ, เต อนฺธาเยว; เยสํ ปญฺาจกฺขุ อตฺถิ; เตเอว จกฺขุมนฺโต ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"อนฺธภูโต อยํ โลโก, ตนุเก ตฺถ วิปสฺสติ, สกุโณ ชาลมุตฺโต ว อปฺโป สคฺคาย คจฺฉตี ติ.
	ตตฺถ "อยํ โลโกติ: อยํ โลกิยมหาชโน ปญฺาจกฺขุโน
อภาเวน อนฺธภูโต. ตนุเกตฺถาติ: ตนุโก เอตฺถ น พหุ ชโน อนิจฺจาทิวเสน วิปสฺสติ. ชาลมุตฺโตวาติ: ยถา เฉเกน สากุณิเกน ชาเลน โอตฺถริตฺวา คยฺหมาเนสุ วฏฺฏเกสุ โกจิเทว ชาลโต มุจฺจติ, เสสา อนฺโตชาลเมว ปวิสนฺติ; ตถา มารชาเลน โอตฺถเตสุ สตฺเตสุ พหู อปายคามิโน โหนฺติ, อปฺโป โกจิเทว [สตฺโต] สคฺคาย คจฺฉติ สุคตึ วา นิพฺพานํ วา ปาปุณาตี ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน สา กุมาริกา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิ.
มหาชนสฺสาปิ สาตฺถิกา เทสนา อโหสิ.

	สาปิ ตสรปจฺฉึ คเหตฺวา ปิตุ สนฺติกํ อคมาสิ. โสปิ นิสินฺนโกว
นิทฺทายิ. ตสฺสา อสลฺลกฺเขตฺวา ตสรปจฺฉึ อุปนาเมนฺติยา ตสรปจฺฉิ เวมโกฏิยํ ปฏิหญฺิตฺวา สทฺทํ กุรุมานา ปติ. โส ปพุชฺฌิตฺวา คหิตนิมิตฺเตเนว เวมโกฏึ ๘ กฑฺฒิ.๙ เวมโกฏิ คนฺตฺวา ตํ กุมาริกํ อุเร ปหริ. สา ตตฺเถว กาลํ กตฺวา ตุสิตภวเน นิพฺพตฺติ. อถ สฺสา ปิตา ตํ โอโลเกนฺโต สกลสรีเรน โลหิตมกฺขิเตน ปติตฺวา มตํ อทฺทส. อถ สฺส มหาโสโก อุปฺปชฺชิ. โส "น เม โสกํ อญฺโ นิพฺพาเปตุ สกฺขิสฺสตี ติ โรทนฺโต สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตม ตฺถํ อาโรเจตฺวา "ภนฺเต โสกํ เม นิพฺพาเปถ าติ อาห. สตฺถา ตํ สมสฺสาเสตฺวา "มา โสจิ, อนมตคฺคสฺมึ หิ สํสาเร ตว เอวเมว ธีตุ มรณกาเล ปคฺฆริตอสฺสุ จตุนฺนํ มหาสมุทฺทานํ อุทกโต อธิกตรนฺ ติ วตฺวา อนมตคฺคสุตฺตํ ๑๐ กเถสิ. โส ตนุภูตโสโก สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณี ติ.
เปสการธีตุวตฺถุ.
************
๑. สี. ม. ยุ. มรณสฺสติ อภาวิตา. ๒. สี. ม. ยุ. มรณสฺสติ ภาวิตา. ๓. ตสฺสาติ ยุตฺตตรํ. ๔. สี. ยุ. สามี. ๕. สี. ยุ. วรธมฺมํ. ๖. ม. วาสรํ. ๗. "อหญฺจ น ชานามิ `อิโต จุตา กตฺถ คนฺตฺวา นิพฺพตฺติสฺสามีติ กเมน ภวิตพฺพํ. ๘. สี. ตสรํ ยุ. เวมํ. ๙. ม. อากฑฺฒิ. ๑๐. สี. ม. ยุ. อนมตคฺคกถํ.