กัมมวรรค คือ หมวดกรรม
๓๘.   กมฺมํ  สตฺเต  วิภชติ    ยทิทํ  หีนปฺปณีตตาย.
        กรรมย่อมจำแนกสัตว์  คือให้ทรามและประณีต.
        ม. อุป. ๑๔/๓๘๕. 

๓๙.   ยงฺกิญฺจิ  สิถิลํ  กมฺมํ    น  ตํ  โหติ  มหปฺผลํ.
        การงานอะไร ๆ ที่ย่อหย่อน  ย่อมไม่มีผลมาก.
        นัย-สํ. ส. ๑๕/๖๘.

๔๐.   สานิ  กมฺมานิ  นยนฺติ  ทุคฺคตึ.
        กรรมชั่วของตนเอง  ย่อมนำไปสู่ทุคติ.
        ขุ. ธ. ๒๕/๔๗.

๔๑.   สุกรํ  สาธุนา  สาธุ.
        ความดี  อันคนดีทำง่าย.
        วิ. จุล. ๗/๑๙๕.  ขุ. อุ. ๒๕/๑๖๗.

๔๒.   สาธุ  ปาเปน  ทุกฺกรํ.
        ความดี  อันคนชั่วทำยาก.
        วิ. จุล. ๗/๑๙๕.  ขุ. อุ. ๒๕/๑๖๗.

๔๓.   อกตํ  ทุกฺกฏํ  เสยฺโย.
        ความชั่ว  ไม่ทำเสียเลยดีกว่า.
        สํ. ส. ๑๕/๖๘.  ขุ. ธ. ๒๕/๕๖.

๔๔.   ปจฺฉา  ตปฺปติ  ทุกฺกฏํ.
        ความชั่วย่อมเผาผลาญในภายหลัง.
        สํ. ส. ๑๕/๖๘.  ขุ. ธ. ๒๕/๕๖.

๔๕.  กตญฺจ  สุกตํ  เสยฺโย.  
        ความดี  ทำนั่นแล  ดีกว่า.
        สํ. ส. ๑๕/๖๘.  ขุ. ธ. ๒๕/๕๖.

๔๖.   น  ตํ  กมฺมํ  กตํ  สาธุ    ยํ  กตฺวา  อนุตปฺปติ.
        ทำกรรมใดแล้วร้อนใจภายหลัง  กรรมที่ทำแล้วนั้นไม่ดี.
        สํ. ส. ๑๕/๘๑.  ขุ. ธ. ๒๕/๒๓.

๔๗.  ตญฺจ  กมฺมํ  กตํ  สาธุ    ยํ  กตฺวา  นานุตปฺปติ.
        ทำกรรมใดแล้วไม่ร้อนใจภายหลัง  กรรมที่ทำแล้วนั้นแล
        เป็นดี.
        สํ. ส. ๑๕/๘๑.  ขุ. ธ. ๒๕/๒๓.

๔๘.  สุกรานิ  อสาธูนิ    อตฺตโน  อหิตานิ  จ.
        การที่ไม่ดีและไม่เป็นประโยชน์แก่ตน  ทำได้ง่าย.
        ขุ. ธ. ๒๕/๓๗.

๔๙.   ยํ  เว  หิตญฺจ  สาธุญฺจ    ตํ  เว  ปรมทุกฺกรํ.
        การใดแลเป็นประโยชน์ด้วย  ดีด้วย  การนั้นแล
        ทำได้ยากยิ่ง.
        ขุ. ธ. ๒๕/๓๗.

๕๐.   น  หิ  ตํ  สุลภํ  โหติ    สุขํ  ทุกฺกฏการินา.
        สุขไม่เป็นผลอันคนทำชั่วจะได้ง่ายเลย.
        สํ. ส. ๑๕/๑๐๔.

๕๑.   กลฺยาณการี  กลฺยาณํ.    ปาปการี  จ  ปาปกํ. 
        ทำดีได้ดี  ทำชั่วได้ชั่ว.
        สํ. ส. ๑๕/๓๓๓.  ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๘๔.

๕๒.   กมฺมุนา  วตฺตี  โลโก. 
        สัตวโลกย่อมเป็นไปตามกรรม.
        ม. ม. ๑๓/๖๔๘.  ขุ. สุ. ๒๕/๔๕๗.

๕๓.   นิสมฺม  กรณํ  เสยฺโย.
        ใคร่ครวญก่อนแล้วจึงทำ  ดีกว่า.
        ว. ว.
๕๔.   กตสฺส  นตฺถิ  ปฏิการํ.
        สิ่งที่ทำแล้ว  ทำคืนไม่ได้.
        ส. ส.

๕๕.   ปฏิกจฺเจว  ตํ  กยิรา    ยํ  ชญฺา  หิตมตฺตโน.
        รู้ว่าการใดเป็นประโยชน์แก่ตน  พึงรีบทำการนั้นเทียว.
        สํ. ส. ๑๕/๘๑.

๕๖.   กยิรา  เจ  กยิราเถนํ.
        ถ้าจะทำ  ก็พึงทำการนั้น  (จริง ๆ).
        สํ. ส. ๑๕/๖๗.  ขุ. ธ. ๒๕๑๕๖.

๕๗.   กเรยฺย  วากฺยํ  อนุกมฺปกานํ.
        ควรทำตามถ้อยคำของผู้เอ็นดู.
        ขุ. ชา. ทสก. ๒๗/๒๗๒.

๕๘.   กาลานุรูปํว  ธุรํ  นิยุญฺเช.
        พึงประกอบธุระให้เหมาะแก่กาลเทียว.  
        ว. ว.

๕๙.   รกฺเขยฺย  อตฺตโน  สาธุํ    ลวณํ  โลณตํ  ยถา.
        พึงรักษาความดีของตนไว้  ดังเกลือรักษาความเค็ม.
        ส. ส.

๖๐.   กิจฺจานุกุพฺพสฺส  กเรยฺย  กิจฺจํ.
        พึงทำกิจแก่ผู้ช่วยทำกิจ.
        ขุ. ชา. ทสก. ๒๗/๘๔.

๖๑.   นานตฺถกามสฺส  กเรยฺย  อตฺถํ.
        ไม่พึงทำประโยชน์แก่ผู้มุ่งความพินาศ.
        ขุ. ชา. ทสก. ๒๗/๘๔.

๖๒.   มา  จ  สาวชฺชมาคมา.
        อย่ามาถึงกรรมอันมีโทษเลย.
        ส. ฉ.


พุทธศาสนสุภาษิต