๒๘๙.	สาธุ  โข  ปณฺฑิโต  นาม.
	ชื่อว่าบัณฑิตย่อมทำประโยชน์ให้สำเร็จได้แล.
	อ. ส. ๑๕/๓๐๙.  ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๓๒.
๒๙๐.	ปณฺฑิโต  สีลสมฺปนฺโน    ชลํ  อคฺคีว  ภาสติ.
	บัณฑิตผู้สมบูรณ์ด้วยศีล ย่อมรุ่งเรืองเหมือนไฟสว่าง.
	ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๒.
๒๙๑.	อนตฺถํ  ปริวชฺเชติ    อตฺถํ  คณฺหาติ  ปณฺฑิโต.
	บัณฑิตย่อมเว้นสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์ ถือเอาแต่สิ่งที่ เป็นประโยชน์.
	องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๕๙.
๒๙๒.	อินฺทฺริยานิ  รกฺขนฺติ  ปณฺฑิตา.
	บัณฑิตย่อมรักษาอินทรีย์.
	ที. มหา. ๑๐/๒๘๘.  สํ. ส. ๑๕/๓๗.
๒๙๓.	น  อุจฺจาวจํ  ปณฺฑิตา  ทสฺสยนฺติ.
	บัณฑิตย่อมไม่แสดงอาการขึ้นลง.
	ขุ. ธ. ๒๕/๒๖.
๒๙๔.	นิชฺฌตฺติพลา  ปณฺฑิตา.
	บัณฑิตมีความไม่เพ่งโทษเป็นกำลัง.
	องฺ. อฏฺก. ๒๓/๒๒๗.
๒๙๕.	ทุลฺลโภ  ปุริสาชญฺโ.
	บุรุษอาชาไนย  หาได้ยาก.
	ขุ. ธ. ๒๕/๔๑.
๒๙๖.	ทุลฺลโภ  องฺคสมฺปนฺโน.
	ผู้ถึงพร้อมด้วยองค์คุณ  หาได้ยาก.
	ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๘๕.
๒๙๗.	ทนฺโต  เสฏฺโ  มนุสฺเสสุ.
	ในหมู่มนุษย์  ผู้ฝึกตนแล้วเป็นผู้ประเสริฐสุด.
	ขุ. ธ. ๒๕/๕๗.  ขุ. มหา. ๒๙/๒๙๑.  ขุ. จู. ๓๐/๗๔.
๒๙๘.	มหาการุณิโก  นาโถ.
	ท่านผู้เป็นที่พึ่ง  ประกอบด้วยกรุณาใหญ่.
	ส. ม.
๒๙๙.	กุสโล  จ  ชหาติ  ปาปกํ.
	คนฉลาด  ย่อมละบาป.
	ที. มหา. ๑๐/๑๕๙.  ขุ. อุ. ๒๕/๒๑๕.
๓๐๐.	นยํ  นยติ  เมธาวี.
	คนมีปัญญา  ย่อมแนะนำทางที่ควรแนะนำ.
	ขุ. ชา. เตรส. ๒๗/๓๕๕.
๓๐๑.	อธุรายํ  น  ยุญฺชติ.
	คนมีปัญญา  ย่อมไม่ประกอบในทางอันไม่ใช่ธุระ.
	ขุ. ชา. เตรส. ๒๗/๓๕๕.
๓๐๒.	ธีโร  โภเค  อธิคมฺม    สงฺคณฺหาติ  จ  าตเก.
	ปราชญ์ได้โภคทรัพย์แล้ว  ย่อมสงเคราะห์ญาติ.
	ขุ. ชา. ฉกฺก. ๒๗/๒๐๕.
๓๐๓.	ธีโร  จ  พลวา  สาธุ    ยูถสฺส  ปริหารโก.
	ปราชญ์มีกำลังบริหารหมู่  ให้ประโยชน์สำเร็จ.
	ขุ. ชา. สตฺตก. ๒๗/๒๒๑.
๓๐๔.	น  กามกามา  ลปยนฺติ  สนฺโต.
	สัตบุรุษไม่ปราศรัยเพราะใคร่กาม.
	ขุ. ธ. ๒๕/๒๖.
๓๐๕.	สนฺโต  น  เต  เย  น  วทนฺติ  ธมฺมํ.
	ผู้ใดไม่พูดเป็นธรรม  ผู้นั้นไม่ใช่สัตบุรุษ.
	สํ. ส. ๑๕/๒๗๐.
๓๐๖.	สนฺโต  สตฺตหิเต  รตา.
	สัตบุรุษยินดีในการเกื้อกูลสัตว์.
	ชาตกฏฺกถา ๑/๒๓๐.
๓๐๗.	ทูเร  สนฺโต  ปกาเสนฺติ    หิมวนฺโตว  ปพฺพโต.
	สัตบุรุษย่อมปรากฏในที่ไกล  เหมือนภูเขาหิมพานต์.
	ขุ. ธ. ๒๕/๕๕.
๓๐๘.	สนฺโต  สคฺคปรายนา.
	สัตบุรุษ  มีสวรรค์เป็นที่ไปในเบื้องหน้า.
	สํ. ส. ๑๕/๒๗.  ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๖๔.
๓๐๙.	สพฺพา  ทิสา  สปฺปุริโส  ปวายติ.
	สัตบุรุษ  ย่อมขจรไปทั่วทุกทิศ.
	องฺ. ติก. ๒๐/๒๙๑.  ขุ. ธ. ๒๕/๒๒.
๓๑๐.	อุปสนฺโต  สุขํ  เสติ.
	ผู้สงบระงับ  ย่อมอยู่เป็นสุข.
	วิ. จุล. ๗/๑๐๖.  สํ. ส. ๑๕/๓๑๒.  องฺ. ติก. ๒๐/๑๗๕.
๓๑๑.	สตญฺจ  คนฺโธ  ปฏิวาตเมติ.
	กลิ่นของสัตบุรุษ  ย่อมไปทวนลมได้.
	องฺ. ติก. ๒๐/๒๙๑.  ขุ. ธ. ๒๕/๒๒.
๓๑๒.	อนุปาทา  วิมุจฺจนฺติ.
	สาธุชนย่อมหลุดพ้นเพราะไม่ถือมั่น.
	ม. อุป. ๑๔/๓๔๖.  องฺ. ติก. ๒๐/๑๘๐.
๓๑๓.	โย พาโล มญฺติ พาลยํ  ปณฺฑิโต วาปิ เตน โส.
	คนโง่รู้สึกว่าตนโง่  จะเป็นผู้ฉลาดเพราะเหตุนั้นได้บ้าง.
	ขุ. ธ. ๒๕/๒๓.
๓๑๔.	น  สาธุ  พลวา  พาโล    ยูถสฺส  ปริหารโก.
	คนโง่มีกำลังบริหารหมู่  ไม่สำเร็จประโยชน์.
	ขุ. ชา. สตฺตก. ๒๗/๒๒๑.
๓๑๕.	พาโล  อปริณายโก.
	คนโง่  ไม่ควรเป็นผู้นำ.
	ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๘๙.
๓๑๖.	อุชฺฌตฺติพลา  พาลา.
	คนโง่  มีความเพ่งโทษเป็นกำลัง.
	องฺ. อฏฺก. ๒๓/๒๒๗.
๓๑๗.	อสนฺเตตฺถ  น  ทิสฺสนฺติ    รตฺตึ  ขิตฺตา  ยถา  สรา.
	อสัตบุรุษ  แม้นั่งอยู่ในที่นี้เองก็ไม่ปรากฏ  เหมือนลูกศร ที่ยิงไปกลางคืน.
	ขุ. ธ. ๒๕/๕๕.
๓๑๘.	อสนฺโต  นิรยํ  ยนฺติ.
	อสัตบุรุษ  ย่อมไปนรก.
	สํ. ส. ๑๕/๒๗.  ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๖๔.
๓๑๙.	อนยํ  นยติ  ทุมฺเมโธ.
	คนมีปัญญาทราม  ย่อมแนะนำทางที่ไม่ควรแนะนำ.
	ขุ. ชา. เตรส. ๒๗/๓๕๕.
๓๒๐.	อธุรายํ  นิยุญฺชติ.
	คนมีปัญญาทราม  ย่อมประกอบในทางอันไม่ใช่ธุระ.
	ขุ. ชา. เตรส. ๒๗/๓๕๕.
๓๒๑.	หาเปติ  อตฺถํ  ทุมฺเมโธ.
	คนมีปัญญาทราม  ย่อมพร่าประโยชน์เสีย.
	ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๑๕.
๓๒๒.	ทุพฺภึ  กโรติ  ทุมฺเมโธ.
	คนมีปัญญาทราม  ย่อมทำความประทุษร้าย.
	ขุ. ชา. ทสก. ๒๗/๒๙๑.
๓๒๓.	โจรา  โลกสฺมิมพฺพุทา.
	พวกโจร  เป็นเสนียดในโลก.
	สํ. ส. ๑๕/๖๐.
๓๒๔.	สุวิชาโน  ภวํ  โหติ.
	ผู้รู้ดี  เป็นผู้เจริญ.
	ขุ. สุ. ๒๕/๓๔๖.
๓๒๕.	ทุวิชาโน  ปราภโว.
	ผู้รู้ชั่ว  เป็นผู้เสื่อม.
	ขุ. สุ. ๒๕/๓๔๖.
๓๒๖.	ธมฺมกาโม  ภวํ  โหติ.
	ผู้ชอบธรรม  เป็นผู้เจริญ.
	ขุ. สุ. ๒๕/๓๔๖.
๓๒๗.	ธมฺมเทสฺสี  ปราภโว.
	ผู้ชังธรรม  เป็นผู้เสื่อม.
	ขุ. สุ. ๒๕/๓๔๖.
๓๒๘.	สกฺกตฺวา  สกฺกโต  โหติ.
	ผู้ทำสักการะ  ย่อมได้รับสักการะ.
	ขุ. ชา. มหา. ๒๘/๑๕๔.
๓๒๙.	ครุ  โหติ  สคารโว.
	ผู้เคารพ  ย่อมมีผู้เคารพ.
	ขุ. ชา. มหา. ๒๘/๑๕๔.
๓๓๐.	ปูชโก  ลภเต  ปูชํ.
	ผู้บูชา  ย่อมได้รับบูชา.
	ขุ. ชา. มหา. ๒๘/๑๕๔.
๓๓๑.	วนฺทโก  ปฏิวนฺทนํ.
	ผู้ไหว้  ย่อมได้รับไหว้ตอบ.
	ขุ. ชา. มหา. ๒๘/๑๕๔.
๓๓๒.	ปฏิสงฺขานพลา  พหุสฺสุตา.
	ผู้ฟังมาก  ต้องพิจารณาเป็นสำคัญ.
	องฺ. อฏฺก. ๒๓/๒๒๗.
๓๓๓.	สาธุ  สมฺพหุลา  าตี.
	มีญาติมาก ๆ ยังประโยชน์ให้สำเร็จ.
	ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๒๓.
๓๓๔.	วิสฺสาสปรมา  าตี.
	ความคุ้นเคย  เป็นญาติอย่างยิ่ง.
	ขุ. ธ. ๒๕/๔๒.
๓๓๕.	เนกาสี  ลภเต  สุขํ.
	ผู้กินคนเดียว  ไม่ได้ความสุข.
	ขุ. ชา. ทฺวาทส. ๒๗/๓๓๓.
๓๓๖.	นตฺถิ  โลเก  อนินฺทิโต.
	คนไม่ถูกนินทา  ไม่มีในโลก.
	ขุ. ธ. ๒๕/๔๕.
๓๓๗.	ปริภูโต  มุทุ  โหติ.
	คนอ่อนแอ  ก็ถูกเขาดูหมิ่น.
	ขุ. ชา. ทฺวาทส. ๒๗/๓๓๙.
๓๓๘.	อติติกฺโข  จ  เวรวา.
	คนแข็งกระด้าง  ก็มีเวร.
	ขุ. ชา. ทฺวาทส. ๒๒/๓๓๙.
๓๓๙.	พหุมฺปิ  รตฺโต  ภาเสยฺย.
	คนรักแล้ว  มักพูดมาก.
	ขุ. ชา. ทฺวาทส. ๒๗/๓๓๙.
๓๔๐.	ทุฏฺโปิ  พหุ  ภาสยิ.
	คนโกรธแล้ว  มักพูดมาก.
	ขุ. ชา. ทฺวาทส. ๒๗/๓๓๙.
๓๔๑.	อนุปาเยน  โย  อตฺถํ    อิจฺฉติ  โส  วิหญฺติ.
	ผู้มุ่งประโยชน์โดยไร้อุบาย  ย่อมลำบาก.
	ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๑๖.
๓๔๒.	น  อุชุภูตา  วิตถํ  ภณนฺติ.
	คนตรง  ไม่พูดคลาดความจริง.
	ขุ. ชา. จตุกฺก. ๒๗/๑๒๘.
๓๔๓.	ยถาวาที  ตถาการี.
	พูดอย่างใด  พึงทำอย่างนั้น.
	ที. มหา. ๑๐/๒๕๕. ขุ. สุ. ๒๕/๓๙๔. ขุ. เถร. ๒๖/๔๔๑. ขุ. ชา. จตุตฺก. ๒๗/๑๔๖.
๓๔๔.	หิรินิเสโธ  ปุริโส    โกจิ  โลกสฺมิ  วิชฺชติ.
	มีบางคนในโลกที่ยับยั้งด้วยความอาย.
	สํ. ส. ๑๕/๑๑.  ขุ. ธ. ๒๕/๓๔.
๓๔๕.	กวิ  คาถานมาสโย.
	กวีเป็นที่อาศัยแห่งคาถาทั้งหลาย.
	สํ. ส. ๑๕/๕๒.
๓๔๖.	พฺรหฺมาติ  มาตาปิตโร.
	มารดาบิดา  ท่านว่าเป็นพรหม (ของบุตร).
	องฺ. ติก. ๒๐/๑๖๘.  องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๙๒.  ขุ. อิติ. ๒๕/๓๑๔.
๓๔๗.	ปุพฺพาจริยาติ  วุจฺจเร.
	มารดาบิดา ท่านว่าเป็นบุรพาจารย์ (ของบุตร).
	องฺ. ติก. ๒๐/๑๖๘.  องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๙๒.  ขุ. อิติ. ๒๕/๓๑๔.
๓๔๘.	อาหุเนยฺยา  จ  ปุตฺตานํ.
	มารดาบิดา  เป็นที่นับถือของบุตร.
	องฺ. ติก. ๒๐/๑๖๘.  องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๙๒.  ขุ. อิติ. ๒๕/๓๑๔.
๓๔๙.	อิตฺถี  มลํ  พฺรหฺมจริยสฺส.
	สตรีเป็นมลทินของพรหมจรรย์.
	สํ. ส. ๑๕/๕๒, ๕๙.
๓๕๐.	อิตฺถี  ภณฺฑานมุตฺตมํ.
	สตรีเป็นสูงสุดแห่งสิ่งของทั้งหลาย.
	สํ. ส. ๑๕/๖๐.
๓๕๑.	ภตฺตญฺจ  ครุโน  สพฺเพ    ปฏิปูเชนฺติ  ปณฺฑิตา.
	ภริยาผู้ฉลาด ย่อมนับถือสามีและคนควรเคารพทั้งปวง.
	องฺ. อฏฺก. ๒๓/๒๗๓.
๓๕๒.	ภตฺตา  ปญฺาณมิตฺถิยา.
	สามีเป็นเครื่องปรากฏของสตรี.
	สํ. ส. ๑๕/๕๗.
๓๕๓.	สุสฺสูสา  เสฏฺา  ภริยานํ.
	บรรดาภริยาทั้งหลาย  ภริยาผู้เชื่อฟังเป็นผู้ประเสริฐ.
	สํ. ส. ๑๕/๑๐.
๓๕๔.	โย  จ  ปุตฺตานมสฺสโว.
	บรรดาบุตรทั้งหลาย  บุตรผู้เชื่อฟังเป็นผู้ประเสริฐ.
	สํ. ส. ๑๕/๑๐.
๓๕๕.	ปุตฺตา  วตฺถุ  มนุสฺสานํ.
	บุตรทั้งหลายเป็นที่ตั้งของมนุษย์ทั้งหลาย.
	สํ. ส. ๑๕/๕๑.
๓๕๖.	ผาตึ  กยิรา  อวิเหยํ  ปรํ.
	ควรทำแต่ความเจริญ.  อย่าเบียดเบียนเขา.
	ขุ. ชา. สตฺตก. ๒๗/๒๑๒.
๓๕๗.	คุณวา  จาตฺตโน  คุณํ.
	ผู้มีความดี  จงรักษาความดีของตนไว้.
	ส. ส.
๓๕๘.	รกฺเขยฺยานาคตํ  ภยํ.
	พึงป้องกันภัยที่ยังมาไม่ถึง.
	ขุ. ชา. จตุกฺก. ๒๗/๑๓๖.