ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๖. อุคฺคเสนเสฏฺิปุตฺตวตฺถุ. (๒๔๕)

	"มุญฺจ ปุเรติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต
อุคฺคเสนํ อารพฺภ กเถสิ.

	ปญฺจสตา กิร นาฏกา สํวจฺฉเร วา ฉมฺมาเส วา สมฺปตฺเต,
ราชคหํ คนฺตฺวา รญฺโ สตฺตาหํ สมชฺชํ กตฺวา พหุ หิรญฺสุวณฺณํ ลภนฺติ, อนฺตรนฺตเร อุกฺเขปทายานํ ปริยนฺโต นตฺถิ. มหาชโน มญฺจาทีสุ ๑ ตฺวา สมชฺชํ โอโลเกสิ. อเถกา ลงฺฆธีตา วํสํ อภิรุยฺห ตสฺส อุปริ ปริวตฺติตฺวา ตสฺส ปริยนฺเต อากาเส จงฺกมมานา นจฺจติ เจว คายติ จ. ตสฺมึ สมเย อุคฺคเสโน นาม เสฏฺิปุตฺโต สหายเกน สทฺธึ มญฺจาติมญฺเจ ิโต ตํ โอโลเกตฺวา ตสฺสา หตฺถปาทวิกฺเขปาทีสุ อุปฺปนฺนสิเนโห เคหํ คนฺตฺวา "ตํ ลภนฺโต ชีวิสฺสามิ, อลภนฺตสฺส เม, อิเธว มรณนฺ ติ อาหารุปจฺเฉทํ กตฺวา มญฺจเก นิปชฺชิ; มาตาปิตูหิ "ตาต กินฺ เต รุชฺชตี ติ ปุจฺฉิโตปิ "ตํ เม นฏธีตรํ ลภนฺตสฺส, ชีวิตํ อตฺถิ, อลภนฺตสฺส เม, อิเธว มรณนฺ ติ วตฺวา, "ตาต มา เอวํ กริ, อญฺํ เต อมฺหากํ กุลสฺส จ โภคานญฺ จ อนุรูปํ กุมาริกํ อาเนสฺสาม าติ วุตฺเตปิ, ตเถว วตฺวา นิปชฺชิ. อถ สฺส ปิตา พหุ ยาจิตฺวาปิ ตํ สญฺาเปตุ อสกฺโกนฺโต นฏกสฺส สหายกํ ปกฺโกสาเปตฺวา กหาปณสหสฺสํ ทตฺวา "อิเม กหาปเณ คเหตฺวา อตฺตโน ธีตรํ มยฺหํ ปุตฺตสฺส เทตู ติ ปหิณิ. โส "น าหํ กหาปเณ คเหตฺวา เทมิ; สเจ ปน โส อิมํ อลภิตฺวา ชีวิตุ น สกฺโกติ, เตนหิ อมฺเหหิ สทฺธึเยว วิจรตุ, ทสฺสามิ สฺส ธีตรนฺ ติ. มาตาปิตโร ปุตฺตสฺส ตม ตฺถํ อาโรเจสุ. โส "อหํ เตหิ สทฺธึ วิจริสฺสามี ติ วตฺวา ยาจนฺตานํปิ เตสํ กถํ อนาทยิตฺวา นิกฺขมิตฺวา นฏกสฺส สนฺติกํ อคมาสิ. โส ตสฺส ธีตรํ ทตฺวา เตน สทฺธึเยว คามนิคมราชธานีสุ สิปฺปํ ทสฺเสนฺโต วิจริ. สาปิ เตน สทฺธึ สํวาสม นฺวาย นจิรสฺเสว ปุตฺตํ ลภิตฺวา ตํ กีฬาปยมานา "สกฏโคปกสฺส ปุตฺต ภณฺฑหารกสฺส ปุตฺต กิญฺจิ อชานนกสฺส ปุตฺต าติ วทติ. โสปิ เนสํ สกฏปริวตฺตกํ กตฺวา ิตฏฺาเน โคณานํ ติณํ อาหรติ สิปฺปทสฺสนฏฺาเน ลทฺธภณฺฑกํ อุกฺขิปิตฺวา หรติ, ตเทว กิร สนฺธาย สา อิตฺถี ปุตฺตํ กีฬาปยมานา ตเถว วทติ. โส อตฺตานํ อารพฺภ ตสฺสา คายนภาวํ ตฺวา ปุจฺฉิ "มํ สนฺธาย กเถสี ติ. "อาม ตํ สนฺธาย าติ. "เอวํ สนฺเต อหํ ปลายิสฺสามี ติ. สา "กึ ปน มยฺหํ ตยา ปลายิเตน วา อาคเตน วา ติ ปุนปฺปุนํ ตเทว ๒ คีตํ คายติ. สา กิร อตฺตโน รูปสมฺปตฺติญฺเจว ธนลาภญฺจ นิสฺสาย ตํ กิสฺมิญฺจิ น มญฺติ. โส "กึ นุ โข นิสฺสาย อิมิสฺสา อยํ มาโน ติ จินฺเตนฺโต "สิปฺปํ นิสฺสาย าติ ตฺวา "โหตุ, สิปฺปํ คณฺหิสฺสามี ติ สสฺสุรํ อุปสงฺกมิตฺวา ตสฺส ชานนสิปฺปํ อุคฺคณฺหิตฺวา คามนิคมาทีสุ สิปฺปํ ทสฺเสนฺโต อนุปุพฺเพน ราชคหํ อาคนฺตฺวา "อิโต สตฺตเม ทิวเส อุคฺคเสโน เสฏฺิปุตฺโต นครวาสีนํ สิปฺปํ ทสฺเสสฺสตี ติ อาโรจาเปสิ. นครวาสิโน มญฺจาติ- มญฺจาทโย พนฺธาเปตฺวา สตฺตเม ทิวเส สนฺนิปตึสุ. โสปิ สฏฺิหตฺถํ วํสํ อภิรุยฺห ตสฺส มตฺถเก อฏฺาสิ.
	ตํทิวสํ สตฺถา ปจฺจูสกาเล โลกํ โวโลเกนฺโต ตํ อตฺตโน
าณชาลสฺส อนฺโต ปวิฏฺํ ทิสฺวา "กึ นุ โข ภวิสฺสตี ติ อาวชฺชนฺโต "เสฺว เสฏฺิปุตฺโต `สิปฺปํ ทสฺเสสฺสามี ติ วํสมตฺถเก สฺสติ, ตสฺส ทสฺสนตฺถํ มหาชโน สนฺนิปติสฺสติ, ตตฺถ อหํ จตุปฺปทิกํ คาถํ เทสิสฺสามิ; ตํ สุตฺวา จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย ภวิสฺสติ, อุคฺคเสโนปิ อรหตฺเต ปติฏฺหิสฺสตี ติ อญฺาสิ. โส ปุนทิวเส กาลํ สลฺลกฺเขตฺวา ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. อุคฺคเสโนปิ, สตฺถริ อนฺโตนครํ อปฺปวิฏฺเเยว, อุนฺนาทนตฺถาย มหาชนสฺส องฺคุลีสญฺํ ทตฺวา วํสมตฺถเก ปติฏฺาย อากาเสเยว สตฺต วาเร ปริวตฺติตฺวา โอรุยฺห วํสมตฺถเก อฏฺาสิ. ตสฺมึ ขเณ สตฺถา นครํ ปวิสนฺโต, ยถา ตํ ปริสา น โอโลเกสิ, เอวํ กตฺวา อตฺตานเมว โอโลกาเปสิ. อุคฺคเสโน ปริสํ โอโลเกตฺวา "น มํ ปริสา โอโลเกตี ติ โทมนสฺสปฺปตฺโต "อิทํ มยา สํวจฺฉเร กตฺตพฺพํ สิปฺปํ, สตฺถริ จ นครํ ปวิสนฺเต, ปริสา มํ อโนโลเกตฺวา สตฺถารเมว โอโลเกติ; โมฆํ วต เม สิปฺปทสฺสนํ ชาตนฺ ติ จินฺเตสิ. สตฺถา ตสฺส จิตฺตํ ตฺวา มหาโมคฺคลฺลานํ อามนฺเตตฺวา "คจฺฉ โมคฺคลฺลาน เสฏฺิปุตฺตํ วเทหิ `สิปฺปํ กิร ทสฺเสตู ติ อาห. เถโร คนฺตฺวา วํสสฺส เหฏฺา ิโตว เสฏฺิปุตฺตํ อามนฺเตตฺวา อิมํ คาถม าห
	"อิงฺฆ ปสฺส นฏปุตฺต อุคฺคเสน มหพฺพล กโรหิ ราคํ ปริสาย หาสยสฺสุ มหาชนนฺ ติ.
	โส เถรสฺส กถํ สุตฺวา ตุฏฺมานโส หุตฺวา "สตฺถา ๓ มม
สิปฺปํ ปสฺสิตุกาโม ติ วํสมตฺถเก ิตโกว อิมํ คาถม าห
	"อิงฺฆ ปสฺส มหาปญฺ โมคฺคลฺลาน มหิทฺธิก กโรมิ ราคํ ปริสาย หาสยามิ มหาชนนฺ ติ.
	เอวญฺ จ ปน วตฺวา วํสมตฺถกโต เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา
อากาเส จุทฺทสกฺขตฺตุ ปริวตฺติตฺวา โอรุยฺห วํสมตฺถเก อฏฺาสิ. อถ นํ สตฺถา "อุคฺคเสน ปณฺฑิเตน นาม อตีตานาคตปฺปจฺจุปฺปนฺเนสุ ขนฺเธสุ อาลยํ นิกนฺตึ ปหาย ชาติอาทีหิ มุจฺจิตุ วฏฺฏตี ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"มุญฺจ ปุเร มุญฺจ ปจฺฉโต มชฺเฌ มุญฺจ ภวสฺส ปารคู สพฺพตฺถ วิมุตฺตมานโส น ปุน ชาติชรํ อุเปหิสี ติ.
	ตตฺถ "มุญฺจ ปุเรติ: อตีเตสุ ขนฺเธสุ อาลยํ นิกนฺตึ
อชฺโฌสานํ ปตฺถนํ ปริยุฏฺานํ คาหํ ปรามาสํ ตณฺหํ มุญฺจ.
	ปจฺฉโตติ: อนาคเตสุปิ ขนฺเธสุ อาลยาทีนิ มุญฺจ.
	มชฺเฌติ: ปจฺจุปฺปนฺเนสุปิ ตานิ มุญฺจ.
ภวสฺส ปารคูติ: เอวํ สนฺเต, ติวิธสฺสาปิ ภวสฺส อภิญฺา- ปริญฺาปหานภาวนาสจฺฉิกิริยาวเสน ปารคู ปารคโต หุตฺวา ขนฺธธาตุอายตนาทิเภเท สพฺพสงฺขเต วิมุตฺตมานโส วิหรนฺโต ปุน ชาติชรามรณานิ น อุปคจฺฉสี ติ ๔ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย
อโหสิ. เสฏฺิปุตฺโตปิ วํสมตฺถเก ิตโกว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา วํสโต โอรุยฺห สตฺถุ สนฺติกํ อาคนฺตฺวา ปญฺจปฺปติฏฺิเตน วนฺทิตฺวา สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจิ. อถ นํ สตฺถา ทกฺขิณหตฺถํ ปสาเรตฺวา "เอหิ ภิกฺขู ติ อาห. โส ตาวเทว อฏฺปริกฺขารธโร สฏฺิวสฺสตฺเถโร วิย อโหสิ. อถ นํ ภิกฺขู "อาวุโส อุคฺคเสน สฏฺิหตฺถสฺส เต วํสสฺส มตฺถกโต โอตรนฺตสฺส ภยํ นาม นาโหสี ติ ปุจฺฉิตฺวา, "นตฺถิ เม อาวุโส ภยนฺ ติ วุตฺเต, สตฺถุ อาโรเจสุ "ภนฺเต อุคฺคเสโน `น ภายามี ติ วทติ, อภูตํ วตฺวา อญฺํ พฺยากโรตีติ. สตฺถา "น ภิกฺขเว มม ปุตฺเตน อุคฺคเสเนน สทิสา ฉินฺนสํโยชนา ภิกฺขู ภายนฺติ น สนฺตสนฺตี ติ วตฺวา พฺราหฺมณวคฺเค อิมํ คาถม าห
	"สพฺพสํโยชนํ เฉตฺวา โย เว น ปริตสฺสติ, สงฺคาติคํ วิสํยุตฺตํ ตม หํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺ ติ.
	เทสนาวสาเน พหูนํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ.

	ปุเนกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุ "กึ นุ โข
อาวุโส เอวํ อรหตฺตุปนิสฺสยสมฺปนฺนสฺส ภิกฺขุโน นฏธีตรํ นิสฺสาย นเฏหิ สทฺธึ วิจรณการณํ, กึ อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสยการณนฺ ติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุ ตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา ติ ปุจฺฉิตฺวา, `อิมาย นาม าติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว อุภยมฺเปตํ อิมินาเอว กตนฺ ติ วตฺวา ตม ตฺถํ ปกาเสตุ อตีตํ อาหริ:
	"อตีเต กิร กสฺสปทสพลสฺส สุวณฺณเจติเย กริยมาเน,
พาราณสีวาสิโน กุลปุตฺตา ปหูตํ ขาทนียํ โภชนียํ ยานเกสุ อาโรเปตฺวา "หตฺถกมฺมํ กริสฺสาม าติ เจติยฏฺานํ คจฺฉนฺตา อนฺตรามคฺเค เอกํ เถรํ ปิณฺฑาย ปวิสนฺตํ ปสฺสึสุ. อเถ กา กุลธีตา เถรํ โอโลเกตฺวา สามิกํ อาห "สามิ อยฺโย โน ปิณฺฑาย ปวิสติ, ยานเก จ โน ปหูตํ ขาทนียํ โภชนียํ, ปตฺตม สฺส อาหร, ภิกฺขํ ทสฺสาม าติ. โส ปตฺตํ อาหริ. ตํ ขาทนียโภชนียสฺส ปูเรตฺวา เถรสฺส หตฺเถ ปติฏฺาเปตฺวา อุโภปิ ปตฺถนํ กรึสุ "ภนฺเต ตุมฺเหหิ ทิฏฺธมฺมสฺเสว ภาคิโน ภเวยฺยาม าติ. โสปิ เถโร ขีณาสโว; ตสฺมา โอโลเกนฺโต เตสํ ปตฺถนาย สมิชฺฌนภาวํ ตฺวา สิตํ อกาสิ. ตํ ทิสฺวา สา อิตฺถี สามิกํ อาห "สามิ อมฺหากํ อยฺโย สิตํ กโรติ, เอโส นฏทารโก ภวิสฺสตี ติ. สามิโกปิ สฺสา "เอวํ ภวิสฺสติ ภทฺเท ติ วตฺวา ปกฺกามิ. อิทํ เตสํ ปุพฺพกมฺมํ. เต ตตฺถ ยาวตายุกํ ตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ตโต จวิตฺวา, สา อิตฺถี นฏเคเห นิพฺพตฺติ, ปุริโส เสฏฺิเคเห. โส "เอวํ ภทฺเท ภวิสฺสตีติ ตสฺสา ปฏิวจนสฺส ทินฺนตฺตา นเฏหิ สทฺธึ วิจริ, ขีณาสวตฺเถรสฺส ทินฺนปิณฺฑปาตํ นิสฺสาย อรหตฺตํ ปาปุณิ. สาปิ นฏธีตา "ยา เม สามิกสฺส คติ, มยฺหํปิ สา เอว คตี ติ ภิกฺขุนีนํ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา อรหตฺเต ปติฏฺหี ติ.
อุคฺคเสนเสฏฺิปุตฺตวตฺถุ.
************
๑. สี. ม. ยุ. มญฺจาติมญฺจาทีสุ. ๒. สี. ยุ. ตเถว. ๓. สี. ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร "มญฺเติ อตฺถิ. ๔. น อุปคจฺฉิสฺสสีติ ยุตฺตตรํ. . ว.