ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๖. ปญฺจคฺคทายกพฺราหฺมณวตฺถุ. (๒๕๗)

	"สพฺพโส นามรูปสฺมินฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต ปญฺจคฺคทายกํ นาม พฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิ.

	โส กิร สสฺสกฺเขตฺตสฺส โสธิตกาเลเยว เขตฺตคฺคํ นาม
เทติ, ขลกาเล ขลคฺคํ นาม เทติ, ขลภณฺฑกาเล ขลภณฺฑคฺคํ นาม เทติ, อุกฺขลิกกาเล อุกฺขลิกคฺคํ นาม เทติ, ปาฏิยํ วฑฺฒิตกาเล ปาฏิคฺคํ นาม เทติ: อิมานิ ปญฺจ อคฺคทานานิ เทติ. สมฺปตฺตสฺส อทตฺวา นาม น ภุญฺชติ. เตน ตสฺส "ปญฺจคฺคทายโก เตฺว ว นามํ อโหสิ.
	สตฺถา ตสฺส จ พฺราหฺมณิยา จ สฺส ติณฺณํ ผลานํ อุปนิสฺสยํ
ทิสฺวา พฺราหฺมณสฺส โภชนเวลาย คนฺตฺวา ทฺวาเร อฏฺาสิ. โสปิ ทฺวารสมฺมุเข อนฺโตเคหาภิมุโข นิสีทิตฺวา ภุญฺชติ, สตฺถารํ ทฺวาเร ิตํ น ปสฺสติ. พฺราหฺมณี ปน สฺส ตํ ปริวิสมานา สตฺถารํ ทิสฺวา จินฺเตสิ "อยํ พฺราหฺมโณ ปญฺจสุ าเนสุ อคฺคํ ทตฺวา ภุญฺชติ, อิทานิ จ สมโณ โคตโม อาคนฺตฺวา ทฺวาเร ิโต; สเจ พฺราหฺมโณ เอตํ ทิสฺวา อตฺตโน ภตฺตํ หริตฺวา ทสฺสติ, ปุน สฺส าหํ ปจิตุ น สกฺขิสฺสามีติ. สา "เอวม ยํ สมณํ โคตมํ น ปสฺสิสฺสตี ติ สตฺถุ ปิฏฺึ ทตฺวา ตสฺส ปจฺฉโต ตํ ปฏิจฺฉาเทนฺตี โอนมิตฺวา ปุณฺณจนฺทํ ปาณินา ปฏิจฺฉาเทนฺตี วิย อฏฺาสิ. ตถา ิตาเอว "คโต นุ โข โน ติ สตฺถารํ อฑฺฒกฺขิเกน โอโลเกสิ. สตฺถา ตตฺเถว อฏฺาสิ. พฺราหฺมณสฺส ปน สวนภเยน "อติจฺฉถ าติ น วเทติ, โอสกฺกิตฺวา ปน สณิกเมว "อติจฺฉถ าติ อาห. สตฺถา "น คมิสฺสามี ติ สีสํ จาเลสิ. ๑ โลกครุนา พุทฺเธน "น คมิสฺสามี ติ สีเส จาลิเต, สา สนฺธาเรตุ อสกฺโกนฺตี มหาหสิตํ หสิ. ตสฺมึ ขเณ สตฺถา เคหาภิมุขํ โอภาสํ มุญฺจิ. พฺราหฺมโณปิ ปิฏฺึ ทตฺวา นิสินฺโนเยว พฺราหฺมณิยา หสิตสทฺทํ สุตฺวา ฉพฺพณฺณานญฺจ รํสีนํ โอภาสํ โอโลเกตฺวา สตฺถารํ อทฺทส. พุทฺธา หิ นาม คาเม วา อรญฺเ วา เหตุสมฺปนฺนานํ อตฺตานํ อทสฺเสตฺวา น ปกฺกมนฺติ. พฺราหฺมโณปิ สตฺถารํ ทิสฺวา "โภติ นาสิโต มฺหิ ตยา ราชปุตฺตํ อาคนฺตฺวา ทฺวาเร ิตํ มยฺหํ อนาจิกฺขนฺติยา, ภาริยนฺ เต กมฺมํ กตนฺติ วตฺวา อฑฺฒภุตฺตโภชนปาฏึ อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา "โภ โคตม อหํ ปญฺจสุ าเนสุ อคฺคํ ทตฺวา ภุญฺชามิ; อิโต จ เม มชฺเฌ ภินฺทิตฺวา เอโกว ภตฺตโกฏฺาโส ภุตฺโต, เอโก ภตฺตโกฏฺาโส อวสิฏฺโ; ปฏิคฺคณฺหาตุ เม อิทํ ภตฺตนฺ ติ. สตฺถา "น เม ตว อุจฺฉิฏฺภตฺเตน อตฺโถ ติ อวตฺวา "พฺราหฺมณ อคฺคํปิ มยฺหเมว อนุจฺฉวิกํ, มชฺเฌ ภินฺทิตฺวา ภุตฺตภตฺตํปิ, จริมกภตฺตปิณฺโฑปิ มยฺหเมว อนุจฺฉวิโก; มยํ หิ พฺราหฺมณ ปรทตฺตูปชีวิโน เปตสทิสา ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"ยท คฺคโต มชฺฌโต เสสโต วา ปิณฺฑํ ลเภถ ปรทตฺตูปชีวี. นาลํ ถุตุ นาปิ นิปจฺจขาที ตํ วาปิ ธีรา มุนิ เวทยนฺตี ติ.
	พฺราหฺมโณ ตํ สุตฺวา ว ปสนฺนจิตฺโต หุตฺวา "อโห อจฺฉริยํ;
ทีปสามิโก นาม ราชปุตฺโต "น เม ตว อุจฺฉิฏฺภตฺเตน อตฺโถ ติ อวตฺวา เอวํ วกฺขตี ติ ทฺวาเร ิตโกว สตฺถารํ ปญฺหํ ปุจฺฉิ "โภ โคตม ตุมฺเห อตฺตโน สาวเก `ภิกฺขู ติ วทถ: กิตฺตาวตา ภิกฺขุ นาม โหตีติ. สตฺถา "กถํรูปา นุ โข อิมสฺส ธมฺมเทสนา สปฺปายา ติ อุปธาเรนฺโต "อิเม เทฺวปิ ชนา กสฺสปพุทฺธกาเล `นามรูปนฺ ติ วทนฺตานํ กถํ สุณึสุ, นามรูปํ อวิสฺสชฺชิตฺวาว เนสํ ธมฺมํ เทเสตุ วฏฺฏตี ติ, "พฺราหฺมณ นามรูเป อรชฺชนฺโต อสชฺชนฺโต ภิกฺขุ นาม โหตี ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"สพฺพโส นามรูปสฺมึ ยสฺส นตฺถิ มมายิตํ, อสตา จ น โสจติ, ส เว `ภิกฺขู ติ วุจฺจตี ติ.
	ตตฺถ สพฺพโสติ: สพฺพสฺมึ "เวทนาทีนํ จตุนฺนํ รูปกฺขนฺธสฺส
จ าติ ปฺจนฺนํ ขนฺธานํ วเสน ปวตฺเต นามรูเป.
	มมายิตนฺติ: ยสฺส "อหนฺ ติ วา "มมนฺ ติ วา คาโห นตฺถิ.
	อสตา จ น โสจตีติ: ตสฺมึ นามรูเป ขยวยํ ปตฺเต
"มม รูปํ ขีณํ ฯเปฯ [มม เวทนา ขีณา, มม สญฺา ขีณา, มม สงฺขาโร ขีโณ] มม วิญฺาณํ ขีณนฺ ติ น โสจติ น วิหญฺติ "ขยวยธมฺมเมว ๒ ขีณนฺ ติ ปสฺสติ.
	ส เวติ: โส เอวรูโป วิชฺชมาเนปิ นามรูเป มมายิตรหิโต
อสตาปิ เตน อโสจนฺโต "ภิกฺขู ติ วุจฺจตี ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน อุโภปิ ชายปติกา อนาคามิผเล ปติฏฺหึสู.
สมฺปตฺตานํปิ สาตฺถิกา เทสนา อโหสี ติ.
ปญฺจคฺคทายกพฺราหฺมณวตฺถุ.
************
๑. กเถตุเมว เปกฺขมาโน เสขิยํ น มนสากาสิ. ๒. สี. ยุ. ขยวยธมฺมํ เม. ม. ขยวยธมฺมํ เม ขีณนฺติ.