ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๑๐. สกฺกเทวราชวตฺถุ. (๒๔๙)

	"สพฺพทานนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
สกฺกํ เทวราชํ อารพฺภ กเถสิ.

	เอกสฺมึ หิ สมเย ตาวตึสเทวโลเก เทวตา สนฺนิปติตฺวา
จตฺตาโร ปญฺเห สมุฏฺาเปสุ "กตรํ ทานํ นุ โข ทาเนสุ, กตโร รโส รเสสุ, กตรา รติ รตีสุ เชฏฺกา, ตณฺหกฺขโยว กสฺมา เชฏฺโก ติ วุจฺจตี ติ. เต ปญฺเห เอกา เทวตาปิ วินิจฺฉิตุ นาสกฺขิ. เอโก ปน เทโว เอกํ เทวํ ปุจฺฉติ, โสปิ อปรนฺ ติ เอวํ อญฺมญฺํ ปุจฺฉนฺตา ทสสุ จกฺกวาฬสหสฺเสสุ ทฺวาทส สํวจฺฉรานิ วิจรึสุ. เอตฺตเกนาปิ กาเลน ปญฺหานํ อตฺถํ อทิสฺวา ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตา สนฺนิปติตฺวา จตุนฺนํ มหาราชานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา, "กึ ตาตา มหาเทวสนฺนิปาโต ติ วุตฺเต, "จตฺตาโร ปญฺเห สมุฏฺาเปตฺวา วินิจฺฉิตุ อสกฺโกนฺตา ตุมฺหากํ สนฺติกํ อาคต มฺห าติ. "กึ ปญฺหา นาม ตาตา ติ. "ทานรสรตีสุ กตรทานรสรติ นุ โข เสฏฺา, ตณฺหกฺขโยว กสฺมา เสฏฺโติ อิเม ปญฺเห วินิจฺฉิตุ อสกฺโกนฺตา อาคต มฺห าติ [ตม ตฺถํ อาโรเจสุ]. "ตาตา มยํปิ อิเมสํ อตฺถํ น ชานาม; อมฺหากํ ปน ราชา ชนสหสฺเสน จินฺติเต อตฺเถ จินฺเตตฺวา ขเณเนว ชานาติ, โส อมฺเหหิ ปญฺาย จ ปุญฺเน จ วิสิฏฺโ, เอตสฺส สนฺติกํ คจฺฉาม าติ ตเมว เทวคณํ อาทาย สกฺกสฺส เทวรญฺโ สนฺติกํ คนฺตฺวา, เตนาปิ "กึ ตาตา มหนฺโต เทวสนฺนิปาโต ติ วุตฺเต, ตม ตฺถํ อาโรเจสุ. สกฺโก "ตาตา อิเมสํ ปญฺหานํ อญฺโ อตฺถํ ชานิตุ น สกฺโกติ, พุทฺธวิสยา เอเต ติ วตฺวา "สตฺถา ปเน ตรหิ กหํ วสตี ติ ปุจฺฉิตฺวา "เชตวเน ติ สุตฺวา "เอถ ตสฺส สนฺติกํ คมิสฺสาม าติ เทวคเณน สทฺธึ รตฺติภาเค สกลํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ ิโต, "กึ มหาราช มหตา เทวคเณน สทฺธึ อาคโต สี ติ วุตฺเต, "ภนฺเต เทวคเณน อิเม นาม ปญฺหา สมุฏฺาปิตา, อญฺโ อิเมสํ อตฺถํ ชานิตุ สมตฺโถ นาม นตฺถิ, อิเมสํ โน อตฺถํ ปกาเสถ าติ อาห. สตฺถา "สาธุ มหาราช มยา ตึส ปารมิโย ปูเรตฺวา มหาปริจฺจาเค ปริจฺจชิตฺวา ตุมฺหาทิสานํ กงฺขาเฉทนตฺถเมว สพฺพญฺญุตญฺาณํ ปฏิวิทฺธํ, ตยา ปุจฺฉิตปญฺเห สุณาหิ: สพฺพทานานํ ธมฺมทานํ เสฏฺํ, สพฺพรสานํ ธมฺมรโส เสฏฺโ, สพฺพรตีนํ ธมฺมรติ เสฏฺา, ตณฺหกฺขโย ปน อรหตฺตํ สมฺปาปกตฺตา เสฏฺโเยว าติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาติ, สพฺพรสํ ธมฺมรโส ชินาติ, สพฺพรตึ ธมฺมรติ ชินาติ, ตณฺหกฺขโย สพฺพทุกฺขํ ชินาตี ติ.
	ตตฺถ "สพฺพทานนฺติ: สเจ หิ จกฺกวาฬคพฺเภ ยาว พฺรหฺมโลกา
นิรนฺตรํ กตฺวา นิสินฺนานํ พุทฺธปจฺเจกพุทฺธขีณาสวานํ กทลิคพฺภสทิสานิ ติจีวรานิ ทเทยฺย. ตสฺมึ สมาคเม จตุปฺปทิกาย คาถาย กตา อนุโมทนาว เสฏฺา; ตํ หิ ทานํ ตสฺสา คาถาย โสฬสึ กลํ น อคฺฆติ; เอวํ ธมฺมสฺส เทสนาปิ วาจนาปิ สวนมฺปิ มหนฺตํ, เยน จ ปุคฺคเลน ธมฺมสฺสวนํ การิตํ, ตสฺเสว มหานิสํโส. ตถารูปายเอว ปริสาย ปณีตปิณฺฑปาตสฺส ปตฺเต ปูเรตฺวา ทินฺนทานโตปิ สปฺปิเตลาทีนํ ปตฺเต ปูเรตฺวา ทินฺนเภสชฺชทานโตปิ มหาวิหารสทิสานํ วิหารานํ โลหปาสาทสทิสานญฺจ ปาสาทานํ อเนกานิ สตสหสฺสานิ กาเรตฺวา ทินฺนเสนาสนทานโตปิ อนาถปิณฺฑิกาทีหิ วิหาเร อารพฺภ กตปริจฺจาคโตปิ อนฺตมโส จตุปฺปทิกาย คาถาย อนุโมทนวเสนาปิ ปวตฺติตํ ธมฺมทานเมว เสฏฺํ. กึการณา? เอวรูปานิ หิ ปุญฺานิ กโรนฺตา ธมฺมํ สุตฺวาว กโรนฺติ, โน อสฺสุตฺวา; สเจ หิ อิเม สตฺตา ธมฺมํ น สุเณยฺยุ, อุฬุงฺกมตฺตํ ยาคุปิ กฏจฺฉุมตฺตํ ภตฺตํปิ น ทเทยฺยุ; อิมินา การเณน สพฺพทาเนหิ ธมฺมทานเมว เสฏฺํ, อปิจ เปตฺวา พุทฺเธ จ ปจฺเจกพุทฺเธ จ สกลกปฺปํ เทเว วสฺสนฺเต อุทกพินฺทูนิ คเณตุ สมตฺถาย ปญฺาย สมนฺนาคตา สารีปุตฺตาทโยปิ อตฺตโน ธมฺมตาย โสตาปตฺติผลาทีนิ อธิคนฺตุ นาสกฺขึสุ; อสฺสชิตฺเถราทีหิ กถิตํ ธมฺมํ สุตฺวาว โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกรึสุ, สตฺถุ ธมฺมเทสนาย สาวกปารมีาณญฺ จ สจฺฉิกรึสุ; อิมินาปิ การเณน มหาราช ๑ ธมฺมทานเมว เสฏฺํ. เตน วุตฺตํ "สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาตีติ.
	สพฺเพ ปน ขนฺธรสาทโย รสา อุกฺกํสโต เทวตานํ
สุธาโภชนรโสปิ สํสารวฏฺเฏ ปาเตตฺวา ทุกฺขานุภวนสฺเสว ปจฺจโย; โย ปเนส สตฺตตฺตึสโพธิปกฺขิยธมฺมสงฺขาโต จ นวโลกุตฺตร- ธมฺมสงฺขาโต จ ธมฺมรโส, อยเมว สพฺพรสานํ เสฏฺโ. เตน วุตฺตํ "สพฺพรสํ ธมฺมรโส ชินาตีติ.
ยา ปเน สา ปุตฺตรติ ธีตุรติ ธนรติ อิตฺถีรติ นจฺจคีตวาทิตาทิ- รติปฺปเภทา จ อเนกปฺปเภทา รติ, สาปิ สํสารวฏฺเฏ ปาเตตฺวา ทุกฺขานุภวนสฺเสว ปจฺจโย; ยา ปเน สา ธมฺมํ กเถนฺตสฺส วา สุณนฺตสฺส วา วาเจนฺตสฺส วา อนฺโต อุปฺปชฺชมานา ปีติ อุทคฺคภาวํ ชเนติ อสฺสูนิ ปวตฺเตติ โลมหํสํ ชเนติ, สา สํสารวฏฺฏสฺส อนฺตํ กตฺวา อรหตฺตปริโยสานา โหติ; สพฺพรตีนํ เอวรูปา ธมฺมรติเยว เสฏฺา. เตน วุตฺตํ "สพฺพรตึ ธมฺมรติ ชินาตี ติ.
	ตณฺหกฺขโย ปน ตณฺหาย ขยนฺเต อุปฺปนฺนํ อรหตฺตํ, ตํ
สกลสฺสาปิ วฏฺฏทุกฺขสฺส อภิภวนโต สพฺพเสฏฺเมว. เตน วุตฺตํ "ตณฺหกฺขโย สพฺพทุกฺขํ ชินาตี ติ.
	เอวํ สตฺถริ อิมิสฺสา คาถาย อตฺถํ กเถนฺเตเยว, จตุราสีติยา
ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. สกฺโกปิ สตฺถุ ธมฺมกถํ สุตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อาห "ภนฺเต เอวํ เชฏฺเก นาม ธมฺมทาเน กิมตฺถํ อมฺหากํ ปตฺตึ น ทาเปถ? อิโต ปฏฺาย โน ภิกฺขุสงฺฆสฺส กเถตฺวา ปตฺตึ ทาเปถ ภนฺเต ติ. สตฺถา ตสฺส วจนํ สุตฺวา ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา "ภิกฺขเว อชฺช อาทึ กตฺวา มหาธมฺมสฺสวนํ วา ปกติธมฺมสฺสวนํ วา อุปนิสินฺนกถํ วา อนฺตมโส อนุโมทนํปิ กเถตฺวา สพฺพสตฺตานํ ปตฺตึ ทเทยฺยาถ าติ อาห ติ.
สกฺกเทวราชวตฺถุ.
************
๑. อติเรกปเทน ภวิตพฺพํ น หิ สกฺกา อีทิสํ อตฺถํ สตฺถุ วจนํ กาตุ.