ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๕. รูปนนฺทตฺเถรีวตฺถุ. (๑๒๒)

	"อฏฺีนํ นครํ กตนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต ชนปทกลฺยาณึ รูปนนฺทตฺเถรึ อารพฺภ กเถสิ.

	สา กิเร กทิวสํ จินฺเตสิ "มยฺหํ เชฏฺภาติโก รชฺชสิรึ
ปหาย ปพฺพชิตฺวา โลเก อคฺคปุคฺคโล พุทฺโธ ชาโต, ปุตฺโตปิ สฺส ราหุลกุมาโร ปพฺพชิโต, ภาตาปิ เม ปพฺพชิโต, มาตาปิ เม ปพฺพชิตา; อหํปิ, เอตฺตเก าติคเณ ปพฺพชิเต, เคเห กึ กริสฺสามิ, ปพฺพชิสฺสามี ติ.สา ภิกฺขุนูปสฺสยํ อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชิ าติสิเนเหเนว โน สทฺธาย; อภิรูปตาย ปน "รูปนนฺทา ติ ปญฺายิ. สา "สตฺถา กิร `รูปํ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา; เวทนา, สญฺา, สงฺขารา, วิญฺาณํ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา ติ วทตี ติ สุตฺวา "เอวํ ทสฺสนีเย ปาสาทิเก มมาปิ รูเป โทสํ กเถยฺย าติ สตฺถุ สมฺมุขีภาวํ น คจฺฉติ. สาวตฺถีวาสิโน ปาโตว ทานํ ทตฺวา สมาทินฺนุโปสถา สุทฺธุตฺตราสงฺคา คนฺธมาลาทิหตฺถา สายณฺหสมเย เชตวเน สนฺนิปติตฺวา ธมฺมํ สุณนฺติ. ภิกฺขุนีสงฺโฆปิ สตฺถุ ธมฺมเทสนาย อุปฺปนฺนจฺฉนฺโท วิหารํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุณาติ. ธมฺมํ สุตฺวา นครํ ปวิสนฺตา สตฺถุ คุณกถํ กเถนฺตาว ปวิสนฺติ.

	จตุปฺปมาณิเก หิ โลกสนฺนิวาเส อปฺปกาว เต สตฺตา;
เยสํ ตถาคตํ ปสฺสนฺตานํ ปสาโท น อุปฺปชฺชติ. รูปปฺปมาณิกา หิ สตฺตา ตถาคตสฺส ลกฺขณานุพฺยญฺชนปฏิมณฺฑิตํ สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ ทิสฺวา ปสีทนฺติ. โฆสปฺปมาณิกา อเนกานิ ชาติสตานิ นิสฺสาย ปวตฺตํ สตฺถุ คุณโฆสญฺเจว อฏฺงฺคสมนฺนาคตํ ธมฺมเทสนาโฆสญฺจ สุตฺวา ปสีทนฺติ. ลูขปฺปมาณิกาปิ สฺส จีวราทิลูขตํ ปฏิจฺจ ปสีทนฺติ. ธมฺมปฺปมาณิกาปิ "เอวรูปํ ทสพลสฺส สีลํ, เอวรูโป สมาธิ, เอวรูปา ปญฺา; ภควา สีลาทีหิ คุเณหิ อสโม อปฺปฏิสโม อสมสโม อปฺปฏิปุคฺคโล ติ ปสีทนฺติ. เตสํ ตถาคตสฺส คุณํ กเถนฺตานํ มุขํ นปฺปโหติ.

	รูปนนฺทา ภิกฺขุนีนญฺเจว อุปาสิกานญฺจ สนฺติกา ตถาคตสฺส
คุณกถํ สุตฺวา จินฺเตสิ "อติวิย เม ภาติกสฺส วณฺณํ กเถนฺติเยว, เอกทิวสํปิ เม รูเป โทสํ กเถนฺโต กิตฺตกํ กเถสฺสติ; ยนฺนูน าหํ ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ คนฺตฺวา อตฺตานํ อทสฺเสตฺวาว ตถาคตํ ปสฺสิตฺวา ธมฺมํ ๑ สุณิตฺวา อาคจฺเฉยฺยนฺติ. สา "อหํ อชฺช ธมฺมสฺสวนํ คมิสฺสามี ติ ภิกฺขุนีนํ อาโรเจสิ. ภิกฺขุนิโย "จิรสฺสํ วต รูปนนฺทาย สตฺถุ อุปฏฺานํ คนฺตุกามตา อุปฺปนฺนา, อชฺช สตฺถา อิมํ นิสฺสาย วิจิตฺตํ ธมฺมเทสนํ เทเสสฺสตี ติ ตุฏฺมานสา ตมาทาย นิกฺขมึสุ. สา นิกฺขนฺตกาลโต ปฏฺาย "อหํ อตฺตานํ เนว ทสฺเสสฺสามี ติ จินฺเตสิ. สตฺถา "อชฺช รูปนนฺทา มยฺหํ อุปฏฺานํ อาคมิสฺสติ, กีทิสี นุ โข ตสฺสา ธมฺมเทสนา สปฺปายา ติ จินฺเตตฺวา "รูปครุกา เอสา อตฺตภาเว พลวสิเนหา, กณฺฏเกน กณฺฏกุทฺธรณํ วิย รูเปเนว สฺสา รูปมทนิมฺมทนํ สปฺปายนฺ ติ สนฺนิฏฺานํ กตฺวา ตสฺสา วิหารํ ปวิสนสมเย เอกํ อภิรูปํ อิตฺถึ โสฬสวสฺสุทฺเทสิกํ รตฺตวตฺถนิวตฺถํ สพฺพาภรณปฏิมณฺฑิตํ วีชนึ คเหตฺวา อตฺตโน สนฺติเก ตฺวา วีชมานํ อิทฺธิพเลน อภินิมฺมินิ. ตํ โข ปน อิตฺถึ สตฺถา เจว ปสฺสนฺติ รูปนนฺทา จ. ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ วิหารํ ปวิสิตฺวา ภิกฺขุนีนํ ปิฏฺิปสฺเส ตฺวา ปญฺจปติฏฺิเตน สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ภิกฺขุนีนํ อนฺตเร นิสินฺนา ปาทโต ปฏฺาย สตฺถารํ โอโลเกนฺตี ลกฺขณวิจิตฺตํ อนุพฺยญฺชนสมุชฺชลํ พฺยามปฺปภาปริกฺขิตฺตํ สตฺถุ สรีรํ ทิสฺวา ปุณฺณจนฺทสสฺสิริกํ มุขํ โอโลเกนฺตี สมีเป ิตํ อิตฺถีรูปํ อทฺทส. สา ตํ โอโลเกตฺวา อตฺตภาวํ โอโลเกนฺตี สุวณฺณราชหํสิยา ปุรโต กากีสทิสํ อตฺตานํ อวมญฺิ. อิทฺธิมยรูปํ ทิฏฺกาลโต ปฏฺาเยว หิ ตสฺสา อกฺขีนิ ภมึสุ. สา "อโห อิมิสฺสา เกสา โสภา, อโห ลลาฏํ โสภนฺติ ๒ สพฺเพสํ สรีรปฺปเทสานํ รูปสิริยา สมากฑฺฒิตจิตฺตา ตสฺมึ รูเป พลวสิเนหา อโหสิ. สตฺถา ตสฺสา ตตฺถ อภิรตึ ตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโตว ตํ รูปํ โสฬสวสฺสุทฺเทสิกภาวํ อติกฺกมิตฺวา วีสติวสฺสุทฺเทสิกํ กตฺวา ทสฺเสสิ. รูปนนฺทา โอโลเกตฺวา "น วติทํ รูปํ ปุริมสทิสนฺติ โถกํ วิรตฺตจิตฺตา อโหสิ. สตฺถา อนุกฺกเมเนว ตสฺสา อิตฺถิยา สกึ วิชาตวณฺณํ มชฺฌิมิตฺถีวณฺณํ มหลฺลกิตฺถีวณฺณํ ชราชิณฺณมหลฺลกิตฺถีวณฺณนฺ ติ. สาปิ อนุปุพฺเพเนว "อิทํปิ อนฺตรหิตํ, อิทํปิ อนฺตรหิตนฺ ติ ชราชิณฺณกาเล ตํ วิรชฺชมานา ขณฺฑทนฺตํ ปลิตสิรํ โอภคฺคํ โคปานสิวงฺกํ ทณฺฑปรายนํ ปเวธมานํ ทิสฺวา อติวิย วิรชฺชิ. อถ สตฺถา ตํ พฺยาธินา อภิภูตํ กตฺวา ทสฺเสสิ. สา ตํขณญฺเว ทณฺฑญฺจ ตาลปณฺณญฺจ ฉฑฺเฑตฺวา มหาวิรวํ วิรวมานา ภูมิยํ ปติตฺวา สเก มุตฺตกรีเส นิมุคฺคา อปราปรํ ปริวตฺติ. รูปนนฺทา ตํ ทิสฺวา อติวิย วิรชฺชิ. สตฺถา ตสฺสา อิตฺถิยา มรณํ ทสฺเสสิ. สา ตํขณญฺเว อุทฺธุมาตกภาวํ อาปชฺชิ. นวหิ วณมุเขหิ ปุพฺพวฏฺฏิโย เจว ปุฬวา จ ปคฺฆรึสุ. กากาทโย สนฺนิปติตฺวา วิลุมฺปึสุ. รูปนนฺทา ตํ โอโลเกตฺวา "อยํ อิตฺถี อิมสฺมึเยว าเน ชรํ ปตฺตา พฺยาธึ ปตฺตา มรณํ ปตฺตา, อิมสฺสาปิ อตฺตภาวสฺส เอวเมว ชราพฺยาธิมรณานิ อาคมิสฺสนฺตี ติ อตฺตภาวํ อนิจฺจโต ปสฺสิ. อนิจฺจโต ทิฏฺตฺตาเอว ปน ทุกฺขโต อนตฺตโต ทิฏฺโเยว โหติ. อถสฺสา ตโย ภวา อาทิตฺตา วิย คีวาย พทฺธกุณปํ วิย จ อุปฏฺหึสุ. กมฺมฏฺานาภิมุขํ จิตฺตํ ปกฺขนฺทิ. สตฺถา ตาย อนิจฺจโต ทิฏฺภาวํ ตฺวา "สกฺขิสฺสติ นุ โข สยเมว อตฺตโน ปติฏฺํ กาตุนฺ ติ โอโลเกนฺโต "น สกฺขิสฺสติ, พหิทฺธา ปจฺจยํ ลทฺธุ วฏฺฏตี ติ จินฺเตตฺวา ตสฺสา สปฺปายวเสน ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ

	"อาตุรํ อสุจึ ปูตึ ปสฺส นนฺเท สมุสฺสยํ อุคฺฆรนฺตํ ปคฺฆรนฺตํ พาลานํ อภิปตฺถิตํ; ยถา อิทํ ตถา เอตํ; ยถา เอตํ ตถา อิทํ; ธาตุโย สุญฺโต ปสฺส, มา โลกํ ปุน ราคมิ; ภเว ฉนฺทํ วิราเชตฺวา อุปสนฺตา จริสฺสสี ติ.

อิตฺถํ สุทํ ภควา นนฺทํ ภิกฺขุนึ อารพฺภ อิมา คาถาโย อภาสิตฺถ าติ. นนฺทา เทสนานุสาเรน าณํ เปเสตฺวา โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิ.

	อถ สฺสา อุตฺตรึ ติณฺณํ มคฺคผลานํ วิปสฺสนาปริวาสตฺถาย สตฺถา
สุญฺตกมฺมฏฺานํ กเถตุ "นนฺเท มา `อิมสฺมึ สรีเร สาโร อตฺถี ติ สญฺํ กริ, อปฺปมตฺตโกปิ หิ เอตฺถ สาโร นตฺถิ, ตีณิ อฏฺิสตานิ อุสฺสาเปตฺวา กตํ อฏฺีนํ นคร เมตนฺ ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห

	"อฏฺีนํ นครํ กตํ มํสโลหิตเลปนํ, ยตฺถ ชรา จ มจฺจุ จ มาโน มกฺโข จ โอหิโต ติ.

	ตสฺส ตฺโถ "ยเถว หิ ปุพฺพณฺณาปรณฺณาทีนํ โอทหนตฺถาย
กฏฺานิ อุสฺสาเปตฺวา วลฺลีหิ พนฺธิตฺวา มตฺติกาย ลิมฺปิตฺวา นครสงฺขาตํ พหิทฺธา เคหํ ถโรนฺติ; เอวมิทํ อชฺฌตฺติกํปิ ตีณิ อฏฺิสตานิ อุสฺสาเปตฺวา นหารุวินทฺธํ มํสโลหิตเลปนํ ตจปฏิจฺฉนฺนํ ชีรณลกฺขณาย ชราย มรณลกฺขณสฺส มจฺจุโน อาโรหสมฺปทาทีนิ ปฏิจฺจ มชฺชนลกฺขณสฺส มานสฺส สุกตกรณวินาสนลกฺขณสฺส มกฺขสฺส จ โอทหนตฺถาย นครํ กตํ. เอวรูโปเอว หิ เอตฺถ กายิกเจตสิโก อาพาโธ โอทหิโต, อิโต อุทฺธํ กิญฺจิ คยฺหุปคํ นตฺถี ติ.

	เทสนาวสาเน เถรี อรหตฺตํ ปาปุณิ. มหาชนสฺส สาตฺถิกา
ธมฺมเทสนา อโหสี ติ.
รูปนนฺทตฺเถรีวตฺถุ.
************
๑. สี. ยุ. ธมฺมมสฺส. ๒. สี. ยุ. นลาฏา โสภาติ.