๒๑. ปกิณฺณกวคฺควณฺณนา
๑. อตฺตโนปุพฺพกมฺมวตฺถุ. (๒๑๓)
หน้า
๘๗
๒๑. ปกิณฺณกวคฺควณฺณนา
   
   
อากิณฺณมนุสฺสาตตฺถ  หิ  วาเรน  รชฺชํ  กโรนฺตานํ  ขตฺติยานํเยว
สตฺตสตาธิกานิ  สตฺต  สหสฺสานิ   สตฺต     ขตฺติยา  อเหสุเตสํ
วสนตฺถาย ตตฺตกาเยว ปาสาทาตตฺตกาเนว  กูฏาคารานิ; อุยฺยาเน
วิหารตฺถาย   ตตฺตกาเยว  อารามา    โปกฺขรณิโย    อเหสุ.  สา
อปเรน  สมเยน  ทุพฺภิกฺขา  อโหสิ  ทุสฺสสฺสาตตฺถ  ฉาตกโทเสน
ปมํ   ทุคฺคตมนุสฺสา   กาลมกํสุ.   เตสํ   ตตฺถ   ตตฺถ   ฉฑฺฑิตานํ
กุณปานํ คนฺเธน  อมนุสฺสา นครํ ปวิสึสุอมนุสฺสุปทฺทเวน  พหุตรา
กาลมกํสุ.   เตสํ   กุณปคนฺธปฏิกูลตาย   สตฺตานํ    อหิวาตกโรโค
อุปฺปชฺชิเอวํ  "ทุพฺภิกฺขภยํ  อมนุสฺสภยํ  โรคภยนฺติ   ตีณิ  ภยานิ
อุปฺปชฺชึสุ.  นครวาสิโน  สนฺนิปติตฺวา   ราชานํ   อาหํสุ   "มหาราช
อิมสฺมึ  นคเร  ตีณิ  ภยานิ  อุปฺปนฺนานิอิโต  ปุพฺเพ ยาว สตฺตมา
ราชปริวฏฺฏา  เอวรูปํ  ภยํ นาม  น  อุปฺปนฺนปุพฺพํธมฺมิกราชูนํ  หิ
กาเล  เอวรูปํ   ภยํ   น  อุปฺปชฺชตีติราชา  สณฺาคาเร  สพฺเพสํ
สนฺนิปาตํ   กาเรตฺวา  "สเจ  เม  อธมฺมิกภาโว  อตฺถิตํ  วิจินถ าติ
อาหเวสาลีวาสิโน  สพฺพํ  ปเวณึ  วิจินนฺตา  รญฺโ  กญฺจิ  โทสํ
อทิสฺวา  "มหาราช  นตฺถิ เต โทโสติ วตฺวา "กถนฺนุ โข อิทํ อมฺหากํ
ภยํ   วูปสมํ  คจฺเฉยฺยาติ  มนฺตยึสุ.   ตตฺถ  เอกจฺเจหิ  "พลิกมฺเมน
อายาจนาย มงฺคลกิริยาย าติ วุตฺเต, สพฺพมฺปิ  ตํ วิธึ กตฺวา ปฏิพาหิตุ
นาสกฺขึสุ.   อญฺเ   เอวมาหํสุ   "   สตฺถาโร  มหานุภาวาเตสุ
อิธาคตมตฺเตสุภยํ  วูปสเมยฺยาติอปเร  "สมฺมาสมฺพุทฺโธ  โลเก
อุปฺปนฺโนโส  หิ  ภควา  สพฺพสตฺตหิตาย  ธมฺมํ  เทเสสิ  มหิทฺธิโก
มหานุภาโว;   ตสฺมึ  อิธาคเตอิมานิ  ภยานิ  วูปสมํ  คจฺเฉยฺยุนฺติ
อาหํสุ.   เตสํ   วจนํ   สพฺเพปิ   อภินนฺทิตฺวา   "กหํ   นุ  โข  โส
ภควา  เอตรหิ   วิหรตีติ   อาหํสุ.   ตทา   ปน  สตฺถา  อุปกฏฺาย
วสฺสูปนายิกาย  รญฺโ  พิมฺพิสารสฺส   ปฏิญฺํ   ทตฺวา   เวฬุวเน
วิหรติเตน สมเยน  พิมฺพิสารสฺส  สมาคเม  พิมฺพิสาเรน  สทฺธึ
โสตาปตฺติผลํ  ปตฺโต  มหาลิ  นาม  ลิจฺฉวิ  ตสฺสํ  ปริสาย  สนฺติเก
นิสินฺโน   โหติ.   เวสาลีวาสิโน   มหนฺตํ   ปณฺณาการํ   สชฺเชตฺวา
"ราชานํ   พิมฺพิสารํ    สญฺาเปตฺวา    สตฺถารํ    อิธ   อาเนถาติ
มหาลิญฺเจว  ลิจฺฉวึ  ปุโรหิตปุตฺตญฺจ  ปหิณึสุเต คนฺตฺวา รญฺโ
ปณฺณาการํ   ทตฺวา   ตํ  ปวตฺตึ   นิเวเทตฺวา  "มหาราช   สตฺถารํ
อมฺหากํ   นครํ   เปเสถ าติ   ยาจึสุ.   ราชา   "ตุมฺเหว  ชานาถาติ
น  สมฺปฏิจฺฉิเต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา  วนฺทิตฺวา  ยาจึสุ  "ภนฺเต
เวสาลิยํ ตีณิ ภยานิ อุปฺปนฺนานิ, ตานิ, ตุมฺเหสุ คเตสุ, วูปสเมสฺสนฺติ,
เอถ   ภนฺเต,   คจฺฉามาติสตฺถา  เตสํ  วจนํ  สุตฺวา  อาวชฺชนฺโต
"เวสาลิยํ  รตนสุตฺเต วุตฺเตสารกฺขา จกฺกวาฬานํ โกฏิสตสหสฺสํ
ผริสฺสติ, สุตฺตปริโยสาเน  จตุราสีติยา  ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย
ภวิสฺสติ, ตานิ ภยานิ  วูปสมิสฺสนฺตีติ  ตฺวา  เตสํ  วจนํ  สมฺปฏิจฺฉิ.
ราชา พิมฺพิสาโร  "สตฺถา  กิร  เวสาลีคมนํ  สมฺปฏิจฺฉิตนฺติ สุตฺวา
นคเร โฆสนํ กาเรตฺวา  สตฺถารํ  อุปสงฺกมิตฺวา "กึ ภนฺเต เวสาลีคมนํ
สมฺปฏิจฺฉิตนฺติ ปุจฺฉิตฺวา, "อาม  มหาราชาติ  วุตฺเต,  "เตนหิ  ภนฺเต
อาคเมถ,   ตาว  มคฺคํ   ปฏิยาเทสฺสามีติ   วตฺวา   ราชคหสฺส  
คงฺคาย    อนฺตเร  ปญฺจโยชนภูมึ  สมํ  กาเรตฺวา  โยชเน  โยชเน
วิหารํ ปฏิยาเทตฺวา สตฺถุ  คมนกาลํ  อาโรเจสิอถ  สตฺถา  ปญฺจหิ
ภิกฺขุสเตหิ  สทฺธึ  มคฺคํ   ปฏิปชฺชิราชา  โยชนนฺตเร  โยชนนฺตเร
ชนฺนุกมตฺเต   โอธินา   ปญฺจวณฺณานิ   ปุปฺผานิ   โอกิราเปตฺวา
ธชปตากกทฺทลิอาทีนิ  อุสฺสาเปตฺวา  ภควโต   ฉตฺตาติฉตฺตํ   กตฺวา
เทฺว    เสตจฺฉตฺตานิ    เอเกกสฺส   ภิกฺขุโน   เอกเมกํ   เสตจฺฉตฺตํ
อุปธาเรตฺวา   สปริวาโร  ปุปฺผคนฺธาทีหิ   ปูชํ   กโรนฺโต   สตฺถารํ
เอเกกสฺมึ  วิหาเร วสาเปตฺวา  มหาทานานิ  ทตฺวา  ปญฺจหิ  ทิวเสหิ
คงฺคาตีรํ  ปาเปตฺวา  ตตฺถ  นาวํ  อลงฺกโรนฺโต  เวสาลิกานํ  สาสนํ
เปเสสิ   "มคฺคํ   ปฏิยาเทตฺวา   สตฺถุ   ปจฺจุคฺคมนํ   กโรนฺตูติเต
"ทฺวิคุณํ   ปูชํ   กริสฺสามาติ   เวสาลิยา      คงฺคาย     อนฺตเร
ติโยชนภูมึ  สมํ  กาเรตฺวา  ภควโต  จตูหิ  เสตจฺฉตฺเตหิ  เอเกกสฺส
ภิกฺขุโน  ทฺวีหิ  ทฺวีหิ  เสตจฺฉตฺเตหิ  ฉตฺตาติฉตฺตานิ  สชฺเชตฺวา  ปูชํ
กุรุมานา  อาคนฺตฺวา คงฺคาย  ตีเร  อฏฺํสุพิมฺพิสาโร  เทฺว  นาวา
สงฺฆาเฏตฺวา  มณฺฑปํ  กาเรตฺวา   ปุปฺผทามาทีหิ   อลงฺการาเปตฺวา
สพฺพรตนมยํ  พุทฺธาสนํ  ปญฺาเปสิภควา  ตสฺมึ   นิสีทิภิกฺขูปิ
นาวํ  อภิรูหิตฺวา  ภควนฺตํ  ปริวาเรตฺวา  นิสีทึสุราชา อนุคจฺฉนฺโต
คลปฺปมาณํ อุทกํ โอตริตฺวา  "ยาว  ภนฺเต ภควา อาคจฺฉติ, ตาวาหํ
อิเธว คงฺคาตีเร วสิสฺสามี ติ  วตฺวา  นาวํ อุยฺโยเชตฺวา นิวตฺติ. สตฺถา
โยชนมตฺตํ  อทฺธานํ  คงฺคาย  คนฺตฺวา   เวสาลิกานํ   สีมํ  ปาปุณิ.
ลิจฺฉวิราชาโน สตฺถารํ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา   คลปฺปมาณํ   อุทกํ  ปวิสิตฺวา
นาวํ ตีรํ อุปเนตฺวา  สตฺถารํ นาวาโต โอตารยึสุ. สตฺถารา อุตฺตริตฺวา
นทีตีเร  อกฺกนฺตมตฺเตเยว,    มหาเมโฆ   อุฏฺหิตฺวา   โปกฺขรวสฺสํ
วสฺสิ. สพฺพตฺถ ชนฺนุกปฺปมาณอุรุปฺปมาณกฏิปฺปมาณาทีนิ อุทกานิ
สนฺทนฺตานิ สพฺพกุณปานิ  คงฺคายํ  ปเวสยึสุ.   ปริสุทฺโธ   ภูมิภาโค
อโหสิ.    ลิจฺฉวิราชาโน   สตฺถารํ   โยชเน   โยชเน   วสาเปตฺวา
มหาทานานิ ทตฺวา ทฺวิคุณํ  ปูชํ กโรนฺตา  ตีหิ  ทิวเสหิ เวสาลึ นยึสุ.
สกฺโก   เทวราชา  เทวคณปริวุโต   อคมาสิมเหสกฺขานํ  เทวตานํ
สนฺนิปาเตน  อมนุสฺสา  เยภุยฺเยน ปลายึสุสตฺถา  สายํ  นครทฺวาเร
ตฺวา อานนฺทตฺเถรํ อามนฺเตสิ  "อิมํ อานนฺท รตนสุตฺตํ  อุคฺคณฺหิตฺวา
ลิจฺฉวิกุมาเรหิ   สทฺธึ  วิจรนฺโต  เวสาลิยํ  ติณฺณํ  ปาการานํ  อนฺตเร
ปริตฺตํ   กโรหีติ.   เถโร   สตฺถารา   ทินฺนํ   รตนสุตฺตํ  อุคฺคณฺหิตฺวา
สตฺถุ  เสลมยปตฺเตน   อุทกํ  อาทาย  นครทฺวาเร  ิโตปณิธานโต
ปฏฺาย  ตถาคตสฺส  "ทส  ปารมิโย  ทส  อุปปารมิโย  ทส  ปรมตฺถ-
ปารมิโย
ติ   สมตึส   ปารมิโย   ปญฺจ  มหาปริจฺจาเค  "โลกตฺถจริยา
าตตฺถจริยา     พุทฺธตฺถจริยาติ     ติสฺโส    จริยาโย    ปจฺฉิมภเว
คพฺภาวกฺกนฺตึ ชาตึ  อภินิกฺขมนํ  ปธานจริยํ  โพธิปลฺลงฺเก  มารวิชยํ
สพฺพญฺญุตาณปฺปฏิเวธํ  ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนํ   นว   โลกุตฺตรธมฺเมติ
สพฺเพปิเม  พุทฺธคุเณ  อาวชฺชิตฺวา   นครํ  ปวิสิตฺวา  ติยามรตฺตึ  ตีสุ
ปาการนฺตเรสุ  ปริตฺตํ  กโรนฺโต  วิจริ. เตน "ยงฺกิญฺจีติ วุตฺตมตฺเตเยว,
อุทฺธํ  ขิตฺตํ อุทกํ อมนุสฺสานํ อุปริ ปติ. "ยานีธ ภูตานีคาถากถนโต
ปฏฺาย  รชตวฏํสกา วิย อุทกพินฺทูนิ อากาเส  อุคฺคนฺตฺวา  คิลานานํ
มนุสฺสานํ   อุปริ   ปตึสุ.   ตาวเทว   วูปสนฺตโรคา  มนุสฺสา  อุฏฺาย
เถรํ  ปริวาเรสุ.   "ยงฺกิญฺจีติ  วุตฺตปทโต  ปฏฺาย  ปน  อุทกผุสิเตหิ
ผุฏฺา ผุฏฺา ปุพฺเพ อปลายนฺตา สงฺการกูฏภิตฺติปเทสาทีนิ  นิสฺสิตา
อมนุสฺสา   เตน   เตน   ทฺวาเรน   ปลายึสุทฺวารานิ  อโนกาสานิ
อเหสุ.    เต   โอกาสํ   อลภนฺตา   ปาการํ   ภินฺทิตฺวา   ปลายึสุ.
มหาชโน นครมชฺเฌ   สณฺาคารํ  สพฺพคนฺเธหิ   อุปลิมฺปิตฺวา  อุปริ
สุวณฺณตารกาทิวิจิตฺตํ วิตานํ พนฺธิตฺวา พุทฺธาสนํ ปญฺาเปตฺวา สตฺถารํ
อาเนสิสตฺถา  ปญฺตฺตาสเน  นิสีทิ.   ภิกฺขุสงฺโฆปิ   ลิจฺฉวิคโณปิ
สตฺถารํ   ปริวาเรตฺวา   นิสีทิ.   สกฺโกปิ   เทวราชา  เทวคณปริวุโต
ปฏิรูเป    โอกาเส    อฏฺาสิ.    เถโรปิ   สกลนครํ   อนุวิจริตฺวา
วูปสนฺตโรเคน    มหาชเนน   สทฺธึ   อาคนฺตฺวา   สตฺถารํ   วนฺทิตฺวา
นิสีทิ.    สตฺถา   ปริสํ   โอโลเกตฺวา   ตเทว   รตนสุตฺตํ   อภาสิ.
เทสนาวสาเน  จตุราสีติยา   ปาณสหสฺสานํ   ธมฺมาภิสมโย   อโหสิ.
เอวํ  "ปุนทิวเสปิ  ปุนทิวเสปีติ  สตฺตาหํ  ตเทว  รตนสุตฺตํ  เทเสตฺวา
สพฺพภยานํ  วูปสนฺตภาวํ  ตฺวา ลิจฺฉวิคณํ  อามนฺเตตฺวา  เวสาลิโต
นิกฺขมิลิจฺฉวิราชาโน  ทฺวิคุณํ สกฺการํ  กโรนฺตา  ปุน  ตีหิ  ทิวเสหิ
สตฺถารํ  คงฺคาตีรํ  นยึสุคงฺคาย  นิพฺพตฺตา  นาคราชาโน  จินฺตยึสุ
"มนุสฺสา   ตถาคตสฺส   สกฺการํ   กโรนฺติ,   มยํ   กึ  นุ  กโรมาติ.
เต   สุวณฺณรชตมณิมยา  นาวาโย   มาเปตฺวา   สุวณฺณรชตมณิมเย
ปลฺลงฺเก    ปญฺาเปตฺวา   ปญฺจวณฺณปทุมสญฺฉนฺนํ   อุทกํ   กตฺวา
"ภนฺเต    อมฺหากํปิ   อนุคฺคหํ   กโรถ าติ   อตฺตโน   อตฺตโน   นาวํ
อภิรุหณตฺถาย   สตฺถารํ   ยาจึสุ.   มนุสฺสา  จ  นาคา  จ  ตถาคตสฺส
ปูชํ    กโรนฺติ.   "มยํ   กึ   นุ   กโรมาติ   ภุมฺมฏฺกเทเว   อาทึ
กตฺวา  ยาว  อกนิฏฺพฺรหฺมโลกา  สพฺพเทวตา  สกฺการํ  กรึสุตตฺถ
นาคา   โยชนิกานิ   ฉตฺตาติฉตฺตานิ  อุกฺขิปึสุเอวํ  เหฏฺา  นาคา
ภูมิตเล   มนุสฺสา  รุกฺขคจฺฉปพฺพตาทีสุ ภุมฺมฏฺกเทวตา  อนฺตลิกฺเข
อากาสฏฺกเทวตาติ   นาคภวนํ   อาทึ   กตฺวา  จกฺกวาฬปริยนฺเตน
ยาว  พฺรหฺมโลกา ฉตฺตาติฉตฺตานิ  อุสฺสาปิตานิ  อเหสุฉตฺตนฺตเรสุ
ธชา,   ธชนฺตเรสุ   ปตากาเตสํ  อนฺตรนฺตรา  ปุปฺผทามวาสจุณฺณ-
ธูปาทิสกฺกาโร
 อโหสิสพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตา  เทวปุตฺตา ฉณเวสํ
คเหตฺวา   อุคฺโฆสยมานา  อากาเส  วิจรึสุตโยเอว  กิร  สมาคมา
มหนฺตา  อเหสุ  "ยมกปาฏิหาริยสมาคโม  เทโวโรหณสมาคโม  อยํ
คงฺโคโรหณสมาคโมติปรตีเร พิมฺพิสาโรปิ  ลิจฺฉวีหิ  กตสกฺการโต
ทฺวิคุณํ  สกฺการํ  สชฺเชตฺวา  ภควโต  อาคมนํ  อุทิกฺขมาโน  อฏฺาสิ.
สตฺถา คงฺคาย  อุโภสุ  ปสฺเสสุ  ราชูนํ  มหนฺตํ  ปริจฺจาคํ โอโลเกตฺวา
นาคาทีนญฺ    อชฺฌาสยํ   วิทิตฺวา   เอเกกาย  นาวาย  ปญฺจปญฺจ
ภิกฺขุสตปริวารํ เอเกกํ นิมฺมิตพุทฺธํ มาเปสิ.โส เอเกกสฺส เสตจฺฉตฺตสฺส
เจว  กปฺปรุกฺขสฺส    มาลาปุปฺผทามสฺส   เหฏฺา  นาคคณปริวุโต
นิสินฺโน  โหติ.   ภุมฺมฏฺกเทวตาทีสุปิ  เอเกกสฺมึ  โอกาเส  สปริวารํ
เอเกกํ   นิมฺมิตพุทฺธํ   มาเปสิ.   เอวํ  สกลจกฺกวาฬคพฺเภ  เอกุสฺสเว
เอกจฺฉเณ  วิย    ชาเตนาคานํ  อนุคฺคหํ  กโรนฺโต เอกํ รตนนาวํ
อภิรุหิภิกฺขูสุปิ เอเกโก เอเกกเมว อภิรุหิ. นาคราชาโน พุทฺธปฺปมุขํ
ภิกฺขุสงฺฆํ  นาคภวนํ  ปเวเสตฺวา   สพฺพรตฺตึ  สตฺถุ  สนฺติเก  ธมฺมกถํ
สุตฺวา   ทุติยทิวเส    ทิพฺเพน   ขาทนีเยน  โภชนีเยน   พุทฺธปฺปมุขํ
ภิกฺขุสงฺฆํ  ปริวิสึสุสตฺถา  อนุโมทนํ  กตฺวา  นาคภวนา  นิกฺขมิตฺวา
สกลจกฺกวาฬเทวตาหิ   ปูชิยมาโน   ปญฺจหิ   นาวสเตหิ   คงฺคานทึ
อติกฺกมิ.   ราชา   ปจฺจุคฺคนฺตฺวา   สตฺถารํ   นาวาโต   โอตาเรตฺวา
อาคมนกาเล    ลิจฺฉวีหิ    กตสกฺการโต    ทฺวิคุณํ   สกฺการํ   กตฺวา
ปุริมนเยเนว ปญฺจหิ ทิวเสหิ ราชคหํ อาเนสิ.
ธมฺมสภายํ  สนฺนิสินฺนา  กถํ  สมุฏฺาเปสุ  "อโห พุทฺธานํ  อานุภาโว,
อโห   สตฺถริ   เทวมนุสฺสานํ   ปสาโท;   คงฺคาย  นาม  โอรโต  จ
ารโต  จ   อฏฺโยชนมคฺเค   พุทฺธคเตน   ปสาเทน  ราชูหิ  สมตลํ
ภูมึ  กตฺวา  วาลุกา  โอกิริตฺวา  ชนฺนุมตฺเตน  โอธินา  นานาวณฺณานิ
ปุปฺผานิ  สนฺถตานิ,   คงฺคาย   อุทกํ   นาคานุภาเวน   ปญฺจวณฺเณหิ
ปทุเมหิ  สญฺฉนฺนํยาว  อกนิฏฺภวนา ฉตฺตาติฉตฺตานิ  อุสฺสาปิตานิ,
สกลจกฺกวาฬคพฺภํ  เอกาลงฺการํ   เอกุสฺสวํ  วิย    ชาตนฺติสตฺถา
อาคนฺตฺวา   "กาย   นุ ตฺถ   ภิกฺขเว   เอตรหิ   กถาย   สนฺนิสินฺนาติ
ปุจฺฉิตฺวา,  "อิมาย  นาม าติ  วุตฺเต,  "  ภิกฺขเว  เอส ปูชาสกฺกาโร
มยฺหํ  พุทฺธานุภาเวน  นิพฺพตฺโต  นาคเทวพฺรหฺมานุภาเวนอตีเต
ปน  อปฺปมตฺตกปริจฺจาคานุภาเวน  นิพฺพตฺโตติ วตฺวา ภิกฺขูหิ ยาจิโต
ตมตฺถํ ปกาเสตุกาโม อตีตํ อาหริ:
ปุตฺโต   สุสิโม   นาม   มาณโว  โสฬสวสฺสุทฺเทสิโกโส  เอกทิวสํ
ปิตรํ   อุปสงฺกมิตฺวา   "อิจฺฉามหํ   ตาต   พาราณสึ   คนฺตฺวา  มนฺเต
สชฺฌายิตุนฺติ.   อถ   นํ   ปิตา   อาห   "เตนหิ  ตาต  อสุโก  นาม
พฺราหฺมโณ   มม   สหายโกตสฺส  สนฺติกํ  คนฺตฺวา  อธิยสฺสูติโส
"สาธูติ   ปฏิสุณิตฺวา  อนุปุพฺเพน  พาราณสึ   ปตฺวา   ตํ  พฺราหฺมณํ
อุปสงฺกมิตฺวา   ปิตรา   ปหิตภาวํ  อาจิกฺขิอถ  นํ  โส  "สหายกสฺส
เม   ปุตฺโตติ  สมฺปฏิจฺฉิตฺวา  ปฏิปฺปสฺสทฺธทรถํ   ภทฺทเกน   ทิวเสน
มนฺเต  วาเจตุ   อารภิ.   โส  ลหุญฺจ  คณฺหนฺโต  พหุญฺจ  คณฺหนฺโต
คหิตคฺคหิตญฺจ    สุวณฺณภาชเน   ปกฺขิตฺตสีหเตลมิว    อวินสฺสมานํ
ธาเรนฺโต   น  จิรสฺเสว   อาจริยสฺส   มุขโต   อุคฺคณฺหิตพฺพํ   สพฺพํ
อุคฺคณฺหิตฺวา     สชฺฌายํ    กโรนฺโต    อตฺตโน     อุคฺคหิตสิปฺปสฺส
อาทิมชฺฌเมว   ปสฺสติโน  ปริโยสานํโส  อาจริยํ  อุปสงฺกมิตฺวา
"อหํ   อิมสฺส   สิปฺปสฺส  อาทิมชฺฌเมว  ปสฺสามิโน  ปริโยสานนฺติ
วตฺวา,   อาจริเยน   "อหํปิ  ตาต  น  ปสฺสามีติ  วุตฺเต,  "อถ  โก
อาจริย   ปริโยสานํ   ชานาตีติ   ปุจฺฉิตฺวา,   "อิเม   ตาต   อิสโย
อิสิปตเน   วิหรนฺติ,   เต   ชาเนยฺยุ,   เตสํ   สนฺติกํ  อุปสงฺกมิตฺวา
ปุจฺฉสฺสูติ   อาจริเยน   วุตฺเต,   ปจฺเจกพุทฺเธ   อุปสงฺกมิตฺวา  ปุจฺฉิ
"ตุมฺเห   กิร   ปริโยสานํ   ชานาถาติ.  "อาม  ชานามาติ.  "เตนหิ
เม   อาจิกฺขถาติ.   "มยํ   อปพฺพชิตสฺส  น  อาจิกฺขามสเจ  เต
ปริโยสาเนนตฺโถ,   ปพฺพชสฺสูติ.   โส   "สาธูติ  สมฺปฏิจฺฉิตฺวา  เตสํ
สนฺติเก  ปพฺพชิอถ สฺส  เต  "อิทํ  ตาว  สิกฺขสฺสูติ  วตฺวา "เอวํ เต
นิวาเสตพฺพํเอวํ  ปารุปิตพฺพนฺติอาทินา  นเยน   อภิสมาจาริกวตฺตํ
อาจิกฺขึสุ.   โส  ตตฺถ  สิกฺขนฺโต  อุปนิสฺสยสมฺปนฺนตฺตา  น  จิรสฺเสว
ปจฺเจกสมฺโพธึ    อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา    สกลพาราณสีนคเร    คคนตเล
ปุณฺณจนฺโท   วิย    ปากโฏ   ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺโต    อโหสิ.   โส
อปฺปายุกสํวตฺตนิกสฺส   กมฺมสฺส  กตตฺตา   น  จิรสฺเสว   ปรินิพฺพายิ.
อถสฺส   ปจฺเจกพุทฺธา   จ   มหาชโน   จ  สรีรกิจฺจํ  กตฺวา  ธาตุโย
คเหตฺวา  นครทฺวาเร ถูปํ  ปติฏฺาเปสุสงฺโขปิ  พฺราหฺมโณ "ปุตฺโต
เม  จิรํ   คโตปวตฺติมสฺส  ชานิสฺสามีติ  ตํ  ทฏฺฐุกาโม  ตกฺกสิลโต
นิกฺขมิตฺวา   อนุปุพฺเพน  พาราณสึ  ปตฺวา   มหาชนกายํ  สนฺนิปติตํ
ทิสฺวา   "อทฺธา   อิเมสุ   เอโกปิ   เม  ปุตฺตสฺส  ปวตฺตึ  ชานิสฺสตีติ
อุปสงฺกมิตฺวา   ปุจฺฉิ   "สุสิโม   นาม   มาณโว   อิธาคมิ,   อปิ  นุ
ตสฺส   ปวตฺตึ   ชานาถาติ.   "อาม   พฺราหฺมณ   ชานาม,   อสุกสฺส
นาม   พฺราหฺมณสฺส   สนฺติเก  ตโย  เวเท  สชฺฌายิตฺวา  ปพฺพชิตฺวา
ปจฺเจกโพธึ  สจฺฉิกตฺวา  ปรินิพฺพายิ,  อยมสฺส  ถูโป  ปติฏฺาปิโตติ.
โส  ภูมึ  หตฺเถน  ปหริตฺวา  โรทิตฺวา  กนฺทิตฺวา  เจติยงฺคณํ  คนฺตฺวา
ติณานิ   อุทฺธริตฺวา   อุตฺตรสาฏเกน  วาลุกํ   อาหริตฺวา  เจติยงฺคเณ
อากิริตฺวา   กมณฺฑลูทเกน  ปริปฺโผสิตฺวา   วนปุปฺเผหิ   ปูชํ   กตฺวา
สาฏเกน    ปตากํ    อาโรเปตฺวา   ถูปสฺส   อุปริ   อตฺตโน   ฉตฺตํ
พนฺธิตฺวา ปกฺกามิ.
พฺราหฺมโณ    อโหสึ,  มยา  สุสิมสฺส   ปจฺเจกพุทฺธสฺส   เจติยงฺคเณ
ติณานิ  อุทฺธฏานิ,   ตสฺส  เม  กมฺมสฺส  นิสฺสนฺเทน  อฏฺโยชนมคฺคํ
วิหตขาณุกณฺฏกํ  กตฺวา   สุทฺธํ   สมตลํ   กรึสุมยา  ตตฺถ  วาลุกา
โอกิณฺณา,  ตสฺส  เม  นิสฺสนฺเทน  อฏฺโยชนมคฺเค  วาลุกํ  โอกิรึสุ;
มยา  ตตฺถ  วนกุสุเมหิ  ปูชา  กตาตสฺส  เม นิสฺสนฺเทน อฏฺโยชน-
มคฺเค
    นานาวณฺณานิ   ปุปฺผานิ   โอกิณฺณานิเอกโยชนฏฺาเน
คงฺคาย    อุทกํ    ปญฺจวณฺเณหิ   ปทุเมหิ   สญฺฉนฺนํ:   มยา   ตตฺถ
กมณฺฑลูทเกน  ภูมิ   ปริปฺโผสิตา,   ตสฺส   เม  นิสฺสนฺเทน  เวสาลิยํ
โปกฺขรวสฺสํ  วสฺสิมยา  ตตฺถ  ปตากา  อาโรปิตา  ฉตฺตญฺ  พทฺธํ,
ตสฺส เม นิสฺสนฺเทน  ยาว อกนิฏฺภวนา ธชปตากจฺฉตฺตาติฉตฺตาทีหิ
สกลจกฺกวาฬคพฺภํ   เอกุสฺสวํ   วิย   ชาตํ;   อิติ  โข  ภิกฺขเว  เอส
ปูชาสกฺกาโร   มยฺหํ   เนว   พุทฺธานุภาเวน   นิพฺพตฺโต,     นาค-
เทวพฺรหฺมานุภาเวน
,    อตีเต  ปน  อปฺปมตฺตกปริจฺจาคานุภาเวน าติ
วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห

       "มตฺตาสุขปริจฺจาคา   ปสฺเส เจ วิปุลํ สุขํ,
        จเช มตฺตาสุขํ ธีโร     สมฺปสฺสํ วิปุลํ สุขนฺติ
.

ปริตฺตสุขํ   วุจฺจติ,   ตสฺส   ปริจฺจาเคนวิปุลํ  สุขนฺติอุฬารํ  สุขํ
นิพฺพานสุขํ   วุจฺจติ,   ตญฺเจ  ปสฺเสยฺยาติ  อตฺโถอิทํ  วุตฺตํ  โหติ
"เอกํ   หิ   โภชนปาตึ   สชฺชาเปตฺวา  ภุญฺชนฺตสฺส  มตฺตาสุขํ  นาม
อุปฺปชฺชติตํ  ปน  ปริจฺจชิตฺวา  อุโปสถํ  วา  กโรนฺตสฺส  ทานํ  วา
เทนฺตสฺส  วิปุลํ  อุฬารํ  นิพฺพานสุขํ  นาม  นิพฺพตฺตติตสฺมา  สเจ
เอวํ   ตสฺส   มตฺตาสุขสฺส   ปริจฺจาคา   วิปุลํ   สุขํ  ปสฺสติอเถตํ
วิปุลํ สุขํ สมฺมา ปสฺสนฺโต ปณฺฑิโต ตํ มตฺตาสุขํ จเชยฺยาติ.
   
************
๑. ธ. ขุ. ๒๕/๕. สุ. ขุ. ๒๕/๓๖๗.
๒. สตฺถาราติ ยุตฺตตรํ. 
๓. สี. ยุ. ชนฺนุมตฺเตน.
๔. เอกวจนํ กาตพฺพํ.
๕. ยุ. อฏฺโยชเน มคฺเค.


  เลือกเรื่องที่ต้องการ  
๑๘.มลวคฺควณฺณนา
๑. โคฆาตวตฺถุ
๒. อญฺตรพฺราหฺมณวตฺถุ
๓. ติสฺสตฺเถรวตฺถุ
๔. โลฬุทายิตฺเถรวตฺถุ
๕. อญฺตรกุลปุตฺตวตฺถ
๖. จูฬสาริภิกฺขุวตฺถุ
๗. ปญฺจอุปาสกวตฺถุ
๘. ติสฺสทหรวตฺถุ
๙. ปญฺจอุปาสกวตฺถุ
๑๐. เมณฺฑกเสฏฺิวตฺถุ
๑๑. อุชฺฌานสญฺิตฺฺเถรวตฺถุ
๑๒. สุภทฺทวตฺถุ
๑๙.ธมฺมฏวคฺควณฺณนา
๑. วินิจฺฉยมหามตฺตวตฺถุ
๒. ฉพฺพคฺคิยวตฺถุ
๓. เอกุทานตฺเถรวตฺถุ
๔. ลกุณฺฑกภทฺทิยตฺเถรวตฺถุ
๕. สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ
๖. หตฺถกวตฺถุ
๗. อญฺตรพฺราหฺมณวตฺถุ
๘. ติตฺถิยวตฺถุ
๙. อริยพาลิสิกวตฺถุ
๑๐. สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ
๒๐.มคฺควคฺควณฺณนา
๑. ปญฺจสตภิกฺขุวตฺถุ
๒. อปรํ ปญฺจสตภิกฺขุวตฺถุ
๓. ปธานกมฺมิกติสฺสตฺเถรวตฺถุ
๔. สูกรเปตวตฺถุ
๕. โปิลตฺเถรวตฺถุ
๖. มหลฺลกตฺเถรวตฺถุ
๗. สารีปุตฺตตฺเถรสฺส สทฺธิวิหาริกวตฺถุ
๘. มหาธนวาณิชวตฺถุุ
๙. กิสาโคตมีวตฺถุ
๑๐. ปฏาจาราวตฺถุ
๒๑.ปกิณณกวคฺควณฺณนา
๑. อตฺตโนปุพฺพกมฺมวตฺถุ
๒. กุกฺกุฏณฺฑขาทิกาวตฺถุ
๓. ภทฺทิยภิกฺขุวตฺถุ
๔. ลกุณฺฏกภทฺทิยตฺเถรวตฺถุ
๕. ทารุสากฏิกวตฺถุ
๖. วชฺชีปุตฺตกภิกฺขุวตฺถุ
๗. จิตฺตคหปติวตฺถุ
๘. จูฬสุภทฺทาวตฺถุ
๙. เอกวิหาริตฺเถรวตฺถุ
๒๒.นิรยวคฺควณฺณนา
๑. สุนฺทรีปริพฺพาชิกาวตฺถุ
๒. ทุกฺขปีฬิตสตฺตวตฺถุ
๓. วคฺคุมุทาตีริยภิกฺขุวตฺถุ
๔. เขมกเสฏิปุตฺตวตฺถ
๕. ทุพฺพจภิกฺขุวตฺถุ
๖. อิสฺสาปกตอิตฺถีวตฺถุ
๗. อาคนฺตุกภิกฺขุวตฺถุ
๘. นิคฺคณฺวตฺถุ
๙. ติตฺถิยสาวกวตฺถุ
๒๓.นาควคฺควณฺณนา
๑. อตฺตโนวตฺถุ
๒. หตฺถาจริยปุพฺพกวตฺถุ
๓. ปริชิณฺณพฺราหฺมณปุตฺตวตฺถุ
๔. ปเสนทิโกสลราชวตฺถุ
๕. สานุสามเณรวตฺถุ
๖. ปาเวรกหตฺถิวตฺถุ
๗. สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ
๘. มารวตฺถุ