ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๕. โปิลตฺเถรวตฺถุ. (๒๐๗)

	"โยคา เวติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
โปิลํ นาม เถรํ อารพฺภ กเถสิ.

	โส กิร สตฺตนฺนํ พุทฺธานํ สาสเน เตปิฏโก ปญฺจนฺนํ
ภิกฺขุสตานํ ธมฺมํ วาเจสิ. สตฺถา จินฺเตสิ "อิมสฺส ภิกฺขุโน `อตฺตโน ทุกฺขนิสฺสรณํ กริสฺสามี ติ จิตฺตํปิ นตฺถิ, สํเวเชสฺสามิ นนฺ ติ. ตโต ปฏฺาย ตํ เถรํ อตฺตโน อุปฏฺานํ อาคตกาเล "เอหิ ตุจฺฉโปิล, นิสีท ตุจฺฉโปิล, ยาหิ ตุจฺฉโปิล าติ วเทติ, อุฏฺาย คตกาเลปิ "ตุจฺฉโปิโล คโต ติ วเทติ. โส จินฺเตสิ "อหํ สาฏฺกถานิ ตีณิ ปิฏกานิ ธาเรมิ, ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ อฏฺารส มหาคเณ ธมฺมํ วาเจมิ, อถ จ ปน มํ สตฺถา อภิกฺขณํ `ตุจฺฉโปิล าติ วเทติ, อทฺธา มํ สตฺถา ฌานาทีนํ อภาเวน เอวํ วเทตีติ. โส อุปฺปนฺนสํเวโค "อรญฺํ อิทานิ ปวิสิตฺวา สมณธมฺมํ กริสฺสามี ติ สยเมว ปตฺตจีวรํ สํวิทหิตฺวา ปจฺจูสกาเล สพฺพปจฺฉา ธมฺมํ อุคฺคณฺหิตฺวา ๑ นิกฺขมนฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ นิกฺขมิ. ปริเวเณ นิสีทิตฺวา สชฺฌายนฺตา ตํ "อาจริโย ติ น สลฺลกฺเขสุ. โส วีสํ โยชนสตํ คนฺตฺวา, เอกสฺมึ อรญฺาวาเส ตึส ภิกฺขู วสนฺติ, เต อุปสงฺกมิตฺวา สงฺฆตฺเถรํ วนฺทิตฺวา "ภนฺเต อวสฺสโย เม โหถ าติ อาห. "อาวุโส ตฺวํ ธมฺมกถิโก, อมฺเหหิ นาม ตํ นิสฺสาย กิญฺจิ ชานิตพฺพํ ภเวยฺย, กสฺมา เอวํ วเทสี ติ. "มา ภนฺเต เอวํ กโรถ, อวสฺสโย เม โหถาติ. เต ปน สพฺเพ ขีณาสวาว. อถ นํ มหาเถโร "อิมสฺส อุคฺคหํ นิสฺสาย มาโน อตฺถิเยว าติ อนุเถรสฺส สนฺติกํ ปหิณิ. โสปิ ตํ ตเถวาห. อิมินา นีหาเรน สพฺเพปิ ตํ เปเสนฺตา ทิวาฏฺาเน นิสีทิตฺวา สูจิกมฺมํ กโรนฺตสฺส สพฺพนวกสฺส สตฺตวสฺสิก- สามเณรสฺส สนฺติกํ ปหิณึสุ. เอวม สฺส มานํ นีหรึสุ. โส นีหตมาโน สามเณรสฺส สนฺติเก อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา "อวสฺสโย เม โหหิ สปฺปุริส าติ อาห. "อโห อาจริย กึ นาเม ตํ กเถถ, ตุมฺเห มหลฺลกา พหุสฺสุตา, ตุมฺหากํ สนฺติเก มยา กิญฺจิ การณํ ชานิตพฺพํ ภเวยฺย าติ. "มา เอวํ กริ สปฺปุริส, โหหิเยว เม อวสฺสโย ติ. "ภนฺเต สเจ โอวาทกฺขมา ภวิสฺสถ, ภวิสฺสามิ โว อวสฺสโย ติ. "โหมิ สปฺปุริส, อหํ `อคฺคึ ปวิส าติ วุตฺเต, อคฺคึปิ ปวิสิสฺสามิ เอวาติ. อถ นํ โส อวิทูเร เอกํ สรํ ทสฺเสตฺวา "ภนฺเต ยถา นิวตฺถปารุตาว อิมํ สรํ ปวิสถ าติ อาห. โส หิ สฺส มหคฺฆานํ ทุปฏฺฏจีวรานํ นิวตฺถปารุตภาวํ ตฺวาปิ "โอวาทกฺขโม นุ โข โน ติ วีมํสนฺโต เอวมาห. เถโรปิ เอกวจเนเนว โอตริ. อถ นํ จีวรกณฺณานํ เตมนกาเล "เอถ ภนฺเต ติ วตฺวา, เอกวจเนเนว อาคนฺตฺวา ิตํ อาห "ภนฺเต เอกสฺมึ วมฺมิเก ฉ ฉิทฺทานิ, ตตฺถ เอเกน ฉิทฺเทน โคธา อนฺโต ปวิฏฺา, ตํ คณฺหิตุกาโม อิตรานิ ปญฺจ ฉิทฺทานิ ถเกตฺวา ฉฏฺํ ภินฺทิตฺวา ปวิฏฺจฺฉิทฺเทเนว คณฺหาติ; เอวํ ตุมฺเหปิ ฉทฺวาริเกสุ อารมฺมเณสุ ๒ เสสานิ ปญฺจ ทฺวารานิ ปิธาย มโนทฺวาเร กมฺมํ ปฏฺเปถ าติ. พหุสฺสุตสฺส ภิกฺขุโน เอตฺตเกเนว ปทีปุชฺชลนํ วิย อโหสิ. โส "เอตฺตกเมว โหตุ สปฺปุริส าติ กรชกาเย าณํ โอตาเรตฺวา สมณธมฺมํ อารภิ.
	สตฺถา วีสโยชนสต มตฺถเก นิสินฺโนว ตํ ภิกฺขุ โอโลเกตฺวา
"ยเถว ายํ ภิกฺขุ ภูริปญฺโ; เอวเมว เตน อตฺตานํ ปติฏฺาเปตุ วฏฺฏตี ติ จินฺเตตฺวา เตน สทฺธึ กเถนฺโต วิย โอภาสํ ผริตฺวา อิมํ คาถม าห
	"โยคา เว ชายเต ภูริ, อโยคา ภูริสงฺขโย,' เอตํ เทฺวธาปถํ ตฺวา ภวาย วิภวาย จ ตถ ตฺตานํ นิเวเสยฺย; ยถา ภูริ ปวฑฺฒตีติ.
	ตตฺถ "โยคาติ: อฏฺตฺตึสาย อารมฺมเณสุ โยนิโส มนสิการา.
ภูรีติ: ปวีสมาย วิตฺถตาย ปญฺาเยตํ นามํ. สงฺขโยติ: วินาโส. เอตํ เทฺวธาปถนฺติ: เอตํ โยคญฺจ อโยคญฺจ. ภวาย วิภวาย จาติ: วฑฺฒิยา จ อวฑฺฒิยา จ. ตถตฺตานนฺติ: ยถา อยํ ภูริสงฺขาตา ปญฺา ปวฑฺฒติ; เอวํ อตฺตานํ นิเวเสยฺย าติ อตฺโถ.

	คาถาวสาเน โปิลตฺเถโร อรหตฺเต ปติฏฺหี ติ.
โปิลตฺเถรวตฺถุ.
************
๑. สี. ยุ. ปคฺคณฺหิตฺวา. ๒. "ฉสุ ทฺวาเรสูติ ภวิตพฺพํ.