๑๔. พุทฺธวคฺควณฺณนา
๒. ยมกปฺปาฏิหาริยวตฺถุ. (๑๔๙)
หน้า
๖๗
๒. ยมกปฺปาฏิหาริยวตฺถุ. (๑๔๙)
   
สงฺกสฺสนครทฺวาเร  พหู  เทวมนุสฺเส  อารพฺภ  กเถสิ.
   
ราชคหเสฏฺี ปริสฺสยโมจนตฺถญฺเจว ปมาเทน  ขลิตานิ  อาภรณาทีนิ
รกฺขณตฺถญฺจ    ชาลกรณฺฑกํ   ปริกฺขิปาเปตฺวา    คงฺคาย   อุทกกีฬํ
กีฬิอเถโก รตฺตจนฺทนรุกฺโข  คงฺคาย  อุปริตีเร  ชาโต  คงฺโคทเกน
โธตมูโล     ปติตฺวา    ตตฺถ    ตตฺถ    ปาสาเณสุ    สมฺภญฺชมาโน
วิปฺปกิริ.  ตโต  เอกา  ฆฏปฺปมาณา  ฆฏิกา  ปาสาเณหิ  ฆํสิยมานา
อุทกอูมีหิ    โปถิยมานา    มฏฺา   หุตฺวา   อนุปุพฺเพน   วุยฺหมานา
เสวาลปริโยนทฺธา    อาคนฺตฺวา    ตสฺส    ชาเล    ลคฺคิ.   เสฏฺี
"กิเมตนฺติ    วตฺวา    "รุกฺขฆฏิกาติ    สุตฺวา    ตํ   อาหราเปตฺวา
"กินฺนาเมตนฺติ   อุปธารณตฺถํ  วาสิกณฺเณน  ตจฺฉาเปสิ.   ตาวเทว
อลตฺตกวณฺณํ  รตฺตจนฺทนํ  ปญฺายิ.   เสฏฺี   ปน  เนว  สมฺมาทิฏฺิ,
    มิจฺฉาทิฏฺิ,   มชฺฌตฺตธาตุโก;   โส   จินฺเตสิ   "มยฺหํ   เคเห
รตฺตจนฺทนํ   พหุ,   กินฺนุ  โข   อิมินา  กโรมีติอถสฺส  เอตทโหสิ
"อิมสฺมึ   โลเก   `มยํ   อรหนฺโตติ   วตฺตาโร   พหู,   อหํ   เอกํ
อรหนฺตํปิ   น   ชานามิ;   เคเห  ภมํ  โยเชตฺวา  ปตฺตํ  ลิขาเปตฺวา
สิกฺกาย     เปตฺวา    เวฬุปรมฺปราย    สฏฺิหตฺถมตฺเต    อากาเส
โอลมฺพาเปตฺวา    `สเจ   อรหา   อตฺถิ,   อากาเสนาคนฺตฺวา   อิมํ
คณฺหาตูติ   วกฺขามิ;   โย   ตํ   คเหสฺสติ,   ตํ   สปุตฺตทาโร  สรณํ
คมิสฺสามีติ.  โส  จินฺติตนิยาเมเนว  ปตฺตํ ลิขาเปตฺวา  เวฬุปรมฺปราย
อุสฺสาเปตฺวา   "โย   อิมสฺมึ  โลเก  อรหาโส  อากาเสนาคนฺตฺวา
อิมํ ปตฺตํ คณฺหาตูติ อาห.
เทหีติ   วทึสุ.   โส   "อากาเสนาคนฺตฺวา  คณฺหาถาติ  อาหฉฏฺเ
ทิวเส  นิคฺคณฺโ  นาฏปุตฺโต  อนฺเตวาสิเก  เปเสสิ  "คจฺฉถเสฏฺึ
เอวํ  วเทถ   `อมฺหากํ   อาจริยสฺส  อนุจฺฉวิโกมา  อปฺปมตฺตกสฺส
การณา   อากาเสน   อาคมนํ   กริ,   เทหิ   กิเร ตํ  ปตฺตนฺติเต
คนฺตฺวา   เสฏฺึ   ตถา   วทึสุ.   เสฏี  "อากาเสนาคนฺตฺวา  คณฺหิตุ
สมตฺโถว   คณฺหาตูติ   อาห.   นาฏปุตฺโต   สยํ   คนฺตุกาโม  หุตฺวา
อนฺเตวาสิกานํ สญฺมทาสิ "อหํ  เอกํ  หตฺถญฺจ ปาทญฺจ อุกฺขิปิตฺวา
อุปฺปติตุกาโม  วิย   ภวิสฺสามิ,   ตุมฺเห   มํ   `อาจริย  กึ  กโรถ?
ทารุมยปตฺตสฺส   การณา    ปฏิจฺฉนฺนํ    อรหตฺตํ   มหาชนสฺส   มา
ทสฺสยิตฺถ
าติ วตฺวา  มํ  หตฺเถสุ จ  ปาเทสุ จ  คเหตฺวา อากฑฺฒนฺตา
ภูมิยํ   ปาเตยฺยาถาติโส  ตตฺถ  คนฺตฺวา  เสฏฺึ  อาห  "มหาเสฏฺิ
มยฺหํ   อยํ   ปตฺโต   อนุจฺฉวิโก,   อญฺเสํ   นานุจฺฉวิโกมา  เต
อปฺปมตฺตกสฺส    การณา   มม   อากาเส   อุปฺปตนํ   รุจฺจติ,   เทหิ
เม    ปตฺตนฺติ.    "ภนฺเต    อากาเสน   อุปฺปติตฺวาว   คณฺหาถาติ.
ตโต   นาฏปุตฺโต  "เตนหิ  อเปถ  อเปถาติ  อนฺเตวาสิเก  อปเนตฺวา
"อากาเส   อุปฺปติสฺสามีติ  เอกํ  หตฺถญฺจ  ปาทญฺจ  อุกฺขิปิอถ  นํ
อนฺเตวาสิกา  "อาจริย  กินฺนาเมตํ   กโรถฉวสฺส  ทารุมยปตฺตสฺส
การณา  ปฏิจฺฉนฺนคฺคุเณน   มหาชนสฺส  ทสฺสิเตน   โก  อตฺโถติ  ตํ
หตฺถปาเทสุ   คเหตฺวา   อากฑฺฒิตฺวา   ภูมิยํ   ปาเตสุ.   โส  เสฏฺึ
อาห  "มหาเสฏฺิ  อิเม  เม  อุปฺปติตุ  น  เทนฺติเทหิ เม ปตฺตนฺติ.
"อุปฺปติตฺวาว    คณฺหาถ    ภนฺเตติ.   เอวํ   ติตฺถิยา      ทิวสานิ
วายมิตฺวาปิ ตํ ปตฺตํ น ลภึสุเยว.
           สตฺตเม  ทิวเส  อายสฺมโต จ  มหาโมคฺคลฺลานสฺส  อายสฺมโต
จ  ปิณฺโฑลภารทฺวาชสฺส
  "ราชคเห ปิณฺฑาย  จริสฺสามาติ  คนฺตฺวา
เอกสฺมึ   ปิฏฺิปาสาเณ   ตฺวา   จีวรํ   ปารุปนกาเล   ธุตฺตกา  กถํ
สมุฏฺาเปสุ    "อมฺโภ    ปุพฺเพ        สตฺถาโร    `โลเก   มยํ
อรหนฺตมฺหาติ วทึสุ, ราชคหเสฏฺิโน  ปน  ปตฺตํ  อุสฺสาเปตฺวา `สเจ
อรหา   อตฺถิ,    อากาเสนาคนฺตฺวา    คณฺหาตูติ   วทนฺตสฺส   อชฺช
สตฺตโม  ทิวโสเอโกปิ  `อหํ  อรหาติ  อากาเส  อุปฺปตนฺโต  นาม
นตฺถิ;   อชฺช   โน  โลเก  อรหนฺตานํ  นตฺถิภาโว  าโตติตํ  กถํ
สุตฺวา  อายสฺมา  มหาโมคฺคลฺลาโน  อายสฺมนฺตํ  ปิณฺโฑลภารทฺวาชํ
อาห   "สุตนฺเต  อาวุโส  ภารทฺวาช  อิเมสํ  วจนํอิเม  พุทฺธสาสนํ
ปริคฺคณฺหนฺตา วิย  วทนฺติ;  ตฺวญฺ  มหิทฺธิโก  มหานุภาโวคจฺเฉตํ
ปตฺตํ   อากาเสนาคนฺตฺวา  คณฺหาหีติ.   "อาวุโส   โมคฺคลฺลาน  ตฺวํ
อิทฺธิมนฺตานํ   อคฺโค,   ตฺวํ  เอตํ   คณฺหาหิตยิ  ปน  อคฺคณฺหนฺเต
อหํ     คณฺหิสฺสามีติ.    "คณฺหาวุโสติ    เอวํ    วุตฺเต    อายสฺมา
ปิณฺโฑลภารทฺวาโช   อภิญฺาปาทกํ  จตุตฺถชฺฌานํ   สมาปชฺชิตฺวา
วุฏฺาย  ติคาวุตํ  ปิฏฺิปาสาณํ   ปาทนฺเตน   ปริจฺฉินฺทนฺโต   ตูลปิจุ
วิย
    อากาเส    อุฏฺาเปตฺวา   ราชคหนครสฺส   อุปริ   สตฺตกฺขตฺตุ
อนุปริยายิ.   โส  ติคาวุตปฺปมาณสฺส  นครสฺส  ปิธานํ  วิย  ปญฺายิ.
นครวาสิโน    "ปาสาโณ    โน    อวตฺถริตฺวา    คณฺหาตีติ    ภีตา
สุปฺปาทีนิ   มตฺถเก   กตฺวา   ตตฺถ   ตตฺถ   นิลียึสุสตฺตเม  วาเร
เถโร   ปิฏฺิปาสาณํ   ภินฺทิตฺวา   อตฺตานํ   ทสฺเสสิมหาชโน  เถรํ
ทิสฺวา    "ภนฺเต   ปิณฺโฑลภารทฺวาช   ตว  ปาสาณํ   ทฬฺหํ   กตฺวา
คณฺห,   มา   โน   สพฺเพ   นาสยี ติ.   เถโร   ปาสาณํ  ปาทนฺเตน
ขิปิตฺวา   วิสฺสชฺเชสิโส  คนฺตฺวา  ยถาาเนเยว  ปติฏฺาสิเถโร
เสฏฺิสฺส  เคหมตฺถเก  อฏฺาสิ.  ตํ  ทิสฺวา  เสฏฺี อุเรน นิปฺปชฺชิตฺวา,
"โอตรถ   สามี ติ   วตฺวา   อากาสโต  โอติณฺณํ  เถรํ  นิสีทาเปตฺวา
ปตฺตํ    โอตาราเปตฺวา    จตุมฺมธุรปุณฺณํ   กตฺวา   เถรสฺส   อทาสิ.
เถโร   ปตฺตํ  คเหตฺวา  วิหาราภิมุโข  ปายาสิอถสฺส  เย  อรญฺเ
คตา  วา
   คามคตา  วา  ปาฏิหาริยํ  น  ปสฺสึสุเต  สนฺนิปติตฺวา
"ภนฺเต   อมฺหากํปิ   ปาฏิหาริยํ   ทสฺเสหีติ   เถรํ   อนุพนฺธึสุ.   โส
เตสํ เตสํ ปาฏิหาริยํ ทสฺเสนฺโต วิหารํ อคมาสิ.
"อานนฺท กสฺเสโส สทฺโทติ  ปุจฺฉิตฺวา  "ภนฺเต ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน
อากาเส   อุปฺปติตฺวา   จนฺทนปตฺโต  คหิโต,   ตสฺส  สนฺติเก  เอโส
สทฺโทติ  สุตฺวา   ปิณฺโฑลภารทฺวาชํ   ปกฺโกสาเปตฺวา   "สจฺจํ  กิร
ตยา   เอวํ  กตนฺติ  ปุจฺฉิตฺวา  "สจฺจํ  ภนฺเตติ  วุตฺเต,  "กสฺมา  เต
ภารทฺวาช   เอวํ   กตนฺติ   เถรํ   วิครหิตฺวา  ตํ  ปตฺตํ  ขณฺฑาขณฺฑํ
เภทาเปตฺวา   ภิกฺขูนํ   อญฺชนปึสนตฺถาย  ทาเปตฺวา   ปาฏิหาริยสฺส
อกรณตฺถาย สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺเปสิติตฺถิยาปิ  "สมโณ  กิร
โคตโม  ตํ ปตฺตํ  เภทาเปตฺวา ปาฏิหาริยสฺส  อกรณตฺถาย  สาวกานํ
สิกฺขาปทํ ปญฺเปสีติ สุตฺวา  "สมณสฺส โคตมสฺส  สาวกา ปญฺตฺตํ
สิกฺขาปทํ ชีวิตเหตุปิ นาติกฺกมนฺติสมโณปิ  โคตโม ตํ รกฺขิสฺสเตว,
อิทานิ   อมฺเหหิ  โอกาโส  ลทฺโธ ติ  นครวีถีสุ  อาโรเจนฺตา  วิจรึสุ,
"มยํ   อตฺตโน   คุณํ   รกฺขนฺตา   ปุพฺเพ   ทารุมยปตฺตสฺส   การณา
อตฺตโน   คุณํ   มหาชนสฺส   น  ทสฺสยิมฺหา,   สมณสฺส   โคตมสฺส
สาวกา    ปตฺตสฺส   การณา   อตฺตโน   คุณํ   มหาชนสฺส   ทสฺเสสุ,
สมโณ    โคตโม    อตฺตโน   ปณฺฑิตตาย   ตํ   ปตฺตํ   เภทาเปตฺวา
สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺเปสิอิทานิ  มยํ  เตเนว  สทฺธึ ปาฏิหาริยํ
กริสฺสามาติ   วทึสุราชา  พิมฺพิสาโร  ตํ  กถํ  สุตฺวา  สตฺถุ  สนฺติกํ
คนฺตฺวา   "ตุมฺเหหิ  กิร  ภนฺเต  ปาฏิหาริยสฺส อกรณตฺถาย  สาวกานํ
สิกฺขาปทํ   ปญฺตฺตนฺติ.    "อาม   มหาราชาติ.   "อิทานิ   ติตฺถิยา
`ตุมฺเหหิ สทฺธึ ปาฏิหาริยํ  กริสฺสามาติ วทนฺติกินฺทานิ  กริสฺสถาติ.
"เตสุ   กโรนฺเตสุ   กริสฺสามิ  มหาราชาติ.  "นนุ  ตุมฺเหหิ  สิกฺขาปทํ
ปญฺตฺตนฺติ.    "าหํ   มหาราช   อตฺตโน   สิกฺขาปทํ   ปญฺเปสึ,
ตเมว สาวกานํ  ปญฺตฺตนฺติ.  "ตุมฺเห เปตฺวา  อญฺตฺถ สิกฺขาปทํ
ปญฺตฺตํ    นาม   โหติ   ภนฺเตติ.   "เตนหิ   มหาราช   ตเมเวตฺถ
ปฏิปุจฺฉิสฺสามิอตฺถิ  ปน  เต  มหาราช  วิชิเต  อุยฺยานนฺติ.  "อตฺถิ
ภนฺเตติ.  "สเจ เต มหาราช  อุยฺยาเน มหาชโน อมฺพาทีนิ ขาเทยฺย,
กิมสฺส  กตฺตพฺพนฺติ.   "ทณฺโฑ  ภนฺเตติ.  "ตฺวํ  ปน  ขาทิตุ ลภสีติ.
"อาม  ภนฺเต,   มยฺหํ  ทณฺโฑ  นตฺถิอหํ  อตฺตโน  สนฺตกํ  ขาทิตุ
ลภามีติ.  "มหาราช  ยถา  ตว  ติโยชนสติเก  รชฺเช อาณา ปวตฺตติ,
อตฺตโน  อุยฺยาเน  อมฺพาทีนิ  ขาทนฺตสฺส  ทณฺโฑ  นตฺถิอญฺเสํ
ปน  อตฺถิ;   เอวํ  มมปิ   จกฺกวาฬโกฏิสตสหสฺเส  อาณา  ปวตฺตติ,
อตฺตโน   สิกฺขาปทปฺปญฺตฺติยา  อติกฺกโม  นาม  นตฺถิ,   อญฺเส
ปน   อตฺถิ;   กริสฺสามหํ   ปาฏิหาริยนฺติ.   ติตฺถิยา   ตํ  กถํ  สุตฺวา
"อิทานิมฺห นฏฺาสมเณน กิร โคตเมน  สาวกานญฺเว  สิกฺขาปทํ
ปญฺตฺตํ,       อตฺตโน;   สยเมว   กิร   ปาฏิหาริยํ   กตฺตุกาโม;
กินฺนุ   โข  กโรมาติ  มนฺตยึสุราชา  สตฺถารํ  ปุจฺฉิ  "ภนฺเต  กทา
ปาฏิหาริยํ กริสฺสถาติ.  "อิโต จาตุมฺมาสจฺจเยน อาสาฬฺหปุณฺณมายํ
มหาราชาติ.  "กตฺถ กริสฺสถ ภนฺเตติ.  "สาวตฺถึ นิสฺสาย มหาราชาติ.
"กสฺมา   ปน   สตฺถา   เอวํ   ทูรฏฺานํ   อปทิสตีติ.   "ยสฺมา   ตํ
สพฺพพุทฺธานํ     มหาปาฏิหาริยกรณฏฺานํ;     อปิจ    มหาชนสฺส
สนฺนิปาตตฺถายปิ  ทูรฏฺานเมว อปทิสตีติ.   ติตฺถิยา  ตํ  กถํ  สุตฺวา
"อิโต   กิร   จตุนฺนํ   มาสานํ   อจฺจเยน  สมโณ  โคตโม  สาวตฺถิยํ
ปาฏิหาริยํ    กริสฺสติ,    อิทานิ    ตํ   อมุญฺจิตฺวาว   อนุพนฺธิสฺสาม,
มหาชโน   อมฺเห  ทิสฺวา   `กิมิทนฺติ   ปุจฺฉิสฺสติ,   อถสฺส  วกฺขาม
`มยํ  `สมเณน   โคตเมน   สทฺธึ  ปาฏิหาริยํ  กริสฺสามาติ  วทิมฺหา,
โส   ปลายติ,   มยมสฺส  ปลายิตุ  อทตฺวา   อนุพนฺธามาติสตฺถา
ราชคเห    ปิณฺฑาย    จริตฺวา    นิกฺขมิ.    ติตฺถิยาปิสฺส   ปจฺฉโตว
นิกฺขมิตฺวา     ภตฺตกิจฺจฏฺาเน    วสนฺติ.    วสิตฏฺาเน    ปุนทิวเส
ปาตราสํ   กโรนฺติ.   เต   มนุสฺเสหิ   "กิมิทนฺ ติ   ปุจฺฉิตา   เหฏฺา
วุตฺตนเยเนว  อาโรเจนฺติ.   มหาชโนปิ   "ปาฏิหาริยํ  ปสฺสิสฺสามาติ
อนุพนฺธิ.   สตฺถา   อนุปุพฺเพน   สาวตฺถึ   ปาปุณิ.   ติตฺถิยาปิ  เตน
สทฺธึเยว   คนฺตฺวา   อุปฏฺาเก  สมาทเปตฺวา   สตสหสฺสํ   ลภิตฺวา
ขทิรตฺถมฺเภหิ   มณฺฑปํ  กาเรตฺวา  นีลุปฺปเลหิ  ฉาทาเปตฺวา   "อิธ
ปาฏิหาริยํ กริสฺสามาติ นิสีทึสุอถ  ราชา  ปเสนทิโกสโล  สตฺถารํ
อุปสงฺกมิตฺวา  "ภนฺเต  ติตฺถิเยหิ  มณฺฑโป  การิโตอหํปิ  ตุมฺหากํ
มณฺฑปํ  กาเรมีติ.   "อลํ  มหาราช,   อตฺถิ  มยฺหํ  มณฺฑปการโกติ.
"ภนฺเต   มํ   เปตฺวา   โก   อญฺโ   กาตุ  สกฺขิสฺสตีติ.  "สกฺโก
เทวราชาติ.     "กหํ    ปน    ภนฺเต    ปาฏิหาริยํ    กริสฺสถาติ.
"คณฺฑามฺพรุกฺขมูเล มหาราชาติติตฺถิยา "อมฺพรุกฺขมูเล กิร ปาฏิหาริยํ
กริสฺสตีติ  สุตฺวา  อตฺตโน  อุปฏฺากานํ  อาโรเจตฺวา โยชนพฺภนฺตเร
าเน  อนฺตมโส  ตทหุชาตํปิ  อมฺพโปตกํ  อุปฺปาฏาเปตฺวา  อรญฺเ
ขิปาเปสุ.
อุยฺยานปาโล  คณฺโฑ  นาม  เอกํ  ปิงฺคลกิปิลฺลิเกหิ  กตปตฺตปุฏสฺส
อนฺตเร  มหนฺตํ  อมฺพปกฺกํ  ทิสฺวา  ตสฺส  คนฺธรสโลเภน  สมฺปตนฺเต
วายเส ปลาเปตฺวา รญฺโ  อตฺถาย  อาทาย  คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค
สตฺถารํ   ทิสฺวา   จินฺเตสิ   "ราชา   อิมํ   อมฺพํ   ขาทิตฺวา   มยฺหํ
อฏฺ   วา   โสฬส   วา   กหาปเณ   ทเทยฺย,   ตํ   เม  เอกสฺมึ
อตฺตภาเว   ชีวิตวุตฺติยา   นาลํ;   สเจ  ปนาหํ  สตฺถุ  อิมํ  ทสฺสามิ,
อปริยนฺตํ   เม   กาลํ   หิตาวหํ   ภวิสฺสตีติ.   โส   ตํ  อมฺพํ  สตฺถุ
อุปนาเมสิ.
จาตุมฺมหาราชทตฺติยํ   ปตฺตํ  นีหริตฺวา  หตฺเถ  เปสิสตฺถา  ปตฺตํ
อุปนาเมตฺวา   อมฺพํ  ปฏิคฺคเหตฺวา   ตตฺเถว   นิสีทนาการํ  ทสฺเสสิ.
เถโร   จีวรํ   ปญฺเปตฺวา   อทาสิอถ สฺส  ตสฺมึ  นิสินฺนสฺส  เถโร
ปานียํ    ปริสฺสาเวตฺวา   ตํ   อมฺพปกฺกํ   มทฺทิตฺวา   ปานกํ   กตฺวา
อทาสิ.   สตฺถา   อมฺพปานกํ  ปิวิตฺวา   คณฺฑํ  อาห  "อิมํ  อมฺพฏฺึ
อิเธว   ปํสุ   วิยูหิตฺวา  โรเปหีติโส  ตถา  อกาสิสตฺถา  ตสฺส
อุปริ    หตฺถํ   โธวิ.   หตฺเถ   โธตมตฺเตเยว   นงฺคลสีสมตฺตกฺขนฺโธ
หุตฺวา  อนุปุพฺเพน  ปณฺณาสหตฺโถ อมฺพรุกฺโข อุฏฺหิจตูสุ ทิสาสุ
เอเกกา  อุทฺธํ  เอกาติ  ปญฺจ  มหาสาขา  ปณฺณาสปณฺณาสหตฺถาว
อเหสุ.   โส   ตาวเทว   ปุปฺผผลสมฺปนฺโน   หุตฺวา   เอกสฺมึ  าเน
ปริปกฺกอมฺพปิณฺฑิธโร    อโหสิ.     ปจฺฉโต    อาคจฺฉนฺตา    ภิกฺขู
อมฺพปกฺกานิ ขาทนฺตาเยว อาคมึสุราชา  "เอวรูโป กิร อมฺพรุกฺโข
อุฏฺิโตติ   สุตฺวา  "มา  นํ  โกจิ  ฉินฺทีติ  อารกฺขํ  เปสิโส  ปน
คณฺเฑน  โรปิตตฺตา   "คณฺฑามฺพรุกฺโขเตฺวว   ปญฺายิธุตฺตกาปิ
อมฺพปกฺกานิ   ขาทิตฺวา    "อเร   ทุฏฺติตฺถิยา   `สมโณ   โคตโม
คณฺฑามฺพรุกฺขมูเล   ปาฏิหาริยํ  กริสฺสตีติ  ตุมฺเหหิ  โยชนพฺภนฺตเร
ตทหุชาตาปิ อมฺพโปตกา อุปฺปาฏาปิตาคณฺฑามฺโพ นาม  อยนฺติ
วตฺวา   เต  อุจฺฉิฏฺอมฺพฏฺีหิ  ปหรึสุ.   สกฺโก วาตวลาหกเทวปุตฺตํ
อาณาเปสิ   "ติตฺถิยานํ  มณฺฑปํ  วาเตหิ  อุปฺปาเฏตฺวา  อุกฺการภูมิยํ
ขิปาเปหีติโส ตถา อกาสิสุริยเทวปุตฺตํ อาณาเปสิ  "สุริยมณฺฑลํ
นิคฺคณฺหนฺโต   ตาเปหีติ.   โสปิ   ตถา   อกาสิ.   ปุน   วาตวลาหกํ
อาณาเปสิ  "วาตมณฺฑลํ  อุฏฺาเปนฺโต ยาหีติโส  ตถา  กโรนฺโต
ติตฺถิยานํ ปคฺฆริตเสทสรีเร รชวฏฺฏิโย โอกิริเต ตามฺพวมฺมิกสทิสา
อเหสุ.    วสฺสวลาหกํปิ  อาณาเปสิ   "มหนฺตานิ  มหนฺตานิ  พินฺทูนิ
ปาเตหีติ.   โส   ตถา   อกาสิ.   อถ  เนสํ  กาโย  กพรคาวีสทิโส
อโหสิเต  นิคฺคณา หุตฺวา  สมฺมุขสมฺมุขฏฺาเนเยว  ปลายึสุเอวํ
ปลายนฺเตสุ   ปูรณกสฺสปสฺส   อุปฏฺาโก   เอโก   กสฺสโก  "อิทานิ
เม  อยฺยานํ ปาฏิหาริยกรณเวลาตํ  ปาฏิหาริยํ ปสฺสิสฺสามีติ โคเณ
วิสฺสชฺเชตฺวา   ปาโตว   อาภตํ   ยาคุกุฏญฺเจว  โยตฺตญฺจ  คเหตฺวา
อาคจฺฉนฺโต  ปูรณํ   ตถา  ปลายนฺตํ  ทิสฺวา  "ภนฺเต  อหํ  `อยฺยานํ
ปาฏิหาริยํ  ปสฺสิสฺสามีติ อาคจฺฉามิตุมฺเห  กหํ  คจฺฉถาติ.  "กินฺเต
ปาฏิหาริเยน,   อิมํ  เม  กุฏญฺจ  โยตฺตญฺจ  เทหีติโส  เตน  ทินฺนํ
กุฏญฺจ  โยตฺตญฺจ  อาทาย  นทีตีรํ  คนฺตฺวา  กุฏํ  โยตฺเตน  อตฺตโน
คีวายํ    พนฺธิตฺวา    รหเท   ปติตฺวา   อุทกพุพฺพุฬเก  อุฏฺาเปนฺโต
กาลํ   กตฺวา   อวีจิมฺหิ   นิพฺพตฺติสตฺถา   อากาเส  รตนจงฺกมํ
มาเปสิ.    ตสฺส    เอกา   โกฏิ   ปาจีนจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ   อโหสิ,
เอกา ปจฺฉิมจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํสตฺถา สนฺนิปติตาย ฉตฺตึสโยชนาย
ปริสาย     วฑฺฒมานกจฺฉายาย     "อิทานิ   ปาฏิหาริยกรณเวลาติ
คนฺธกุฏิโต นิกฺขมิตฺวา ปมุเข อฏฺาสิ.
อุปสงฺกมิตฺวา    "ภนฺเต    มาทิสาย    ธีตริ   วิชฺชมานาย   ตุมฺหากํ
กิลมนกิจฺจํ  นตฺถิอหํ  ปาฏิหาริยํ  กริสฺสามีติ  อาห.  "กถํ  กริสฺสสิ
ฆรณีติ.   "ภนฺเต   เอกสฺมึ  จกฺกวาฬคพฺเภ   มหาปวึ  อุทกํ  กตฺวา
อุทกสกุณิกา   วิย   นิมุชฺชิตฺวา   ปาจีนจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ   อตฺตานํ
ทสฺเสสฺสามิ,     ตถา   ปจฺฉิมอุตฺตรทกฺขิณจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ,   ตถา
มชฺเฌ;   อถ  มหาชนา  มํ  ทิสฺวา,  `กา  เอสาติ  วุตฺเตวกฺขนฺติ
`ฆรณี    นาเมสา,   อยํ   ตาว   เอกิสฺสา   อิตฺถิยา   อานุภาโว,
พุทฺธานํ    อานุภาโว    ปน    กีทิโส   ภวิสฺสตีติ;   เอวํ   ติตฺถิยา
ตุมฺเห    อทิสฺวาว    ปลายิสฺสนฺตีติ.    อถ   นํ   สตฺถา   "ชานามิ
เต   ฆรณิ   เอวรูปํ   ปาฏิหาริยํ   กาตุ   สมตฺถภาวํ,      ปนายํ
ตวตฺถาย   พทฺโธ   มาลาปุโฏติ   วตฺวา   ปฏิกฺขิปิ.   สา   "  เม
สตฺถา    อนุชานาติ,   อทฺธา   มยา   อุตฺตริตรํ   ปาฏิหาริยํ   กาตุ
สมตฺโถ   อฺโ   อตฺถีติ   เอกมนฺตํ  อฏฺาสิ.   สตฺถาปิ  "เอวเมว
เตสํ   คุโณ   ปากโฏ   ภวิสฺสตีติ   "เอวํ   ฉตฺตึสโยชนาย   ปริสาย
มชฺเฌ   สีหนาทํ  นทิสฺสนฺตีติ  มญฺมาโน   อปเรปิ  ปุจฺฉิ   "ตุมฺเห
กถํ   ปาฏิหาริยํ   กริสฺสถาติ.   เต   "เอวญฺจ   เอวญฺจ   กริสฺสาม
ภนฺเตติ    สตฺถุ    ปุรโต    ิตาว   สีหนาทํ   นทึสุ.   เตสุ   กิร
จุลฺลอนาถปิณฺฑิโก  "มาทิเส   อนาคามิอุปาสเก  ปุตฺเต  วิชฺชมาเน
สตฺถุ    กิลมนกิจฺจํ   นตฺถีติ   จินฺเตตฺวา   "อหํ   ภนฺเต   ปาฏิหาริยํ
กริสฺสามีติ   วตฺวา   "กถํ   กริสฺสสีติ   ปุฏฺโ   อาห   "อหํ  ภนฺเต
ทฺวาทสโยชนิกํ     พฺรหฺมตฺตภาวํ     นิมฺมินิตฺวา    อิมิสฺสา   ปริสาย
มชฺเฌ    มหาเมฆคชฺชิตสทิเสน   สทฺเทน   พฺรหฺมอปฺโปนํ    นาม
อปฺโปเสฺสามิ,     มหาชนา     `กึสทฺโท    นาเมโสติ    ปุจฺฉิตฺวา
`จุลฺลอนาถปิณฺฑิกสฺส  กิร  พฺรหฺมอปฺโปนสทฺโท นามาติ  วกฺขนฺติ,
ติตฺถิยา    `คหปติกสฺส    ตาว   เอโส   อานุภาโว,   พุทฺธานุภาโว
กีทิโส    ภวิสฺสตีติ    ตุมฺเห    อทิสฺวาว    ปลายิสฺสนฺตีติ.    สตฺถา
"ชานามิ  เต  อานุภาวนฺติ   ตสฺสาปิ  ตเถว  วตฺวา  ปาฏิหาริยกรณํ
นานุชานิ.   อเถกา   ปฏิสมฺภิทปฺปตฺตา   สตฺตวสฺสิกา  วีรสามเณรี 
นาม    สตฺถารํ   วนฺทิตฺวา   "อหํ   ภนฺเต   ปาฏิหาริยํ   กริสฺสามีติ
อาห.   "กถํ  กริสฺสสิ  วีเรติ.  "ภนฺเต  สิเนรุญฺจ  จกฺกวาฬปพฺพตญฺจ
หิมวนฺตญฺจ   อาหริตฺวา  อิมสฺมึ   าเน   ปฏิปาฏิยา   เปตฺวา  อหํ
หํสสกุณี    วิย   ตโต   ตโต   นิกฺขมิตฺวา   อสชฺชมานา   คมิสฺสามิ,
มหาชโน    มํ   ทิสฺวา   `กา   เอสาติ   ปุจฺฉิตฺวา   `วีรสามเณรีติ
วกฺขติ,   ติตฺถิยา   `สตฺตวสฺสิกาย  ตาย  สามเณริยา  อยมานุภาโว,
พุทฺธานุภาโว  กีทิโส  ภวิสฺสตีติ   ตุมฺเห   อทิสฺวาว  ปลายิสฺสนฺตีติ.
อิโต    ปรํ   เอวรูปานิ   วจนานิ   วุตฺตานุสาเรเนว   เวทิตพฺพานิ.
ตสฺสาปิ  ภควา   "ชานามิ   เต  อานุภาวนฺติ  วตฺวา  ปาฏิหาริยกรณํ
นานุชานิ.    อเถโก  ปฏิสมฺภิทปฺปตฺโต   ขีณาสโว   จุนฺทสามเณโร
นาม   ชาติยา   สตฺตวสฺโส   สตฺถารํ  อุปสงฺกมิตฺวา  วนฺทิตฺวา  "อหํ
ภนฺเต   ปาฏิหาริยํ   กริสฺสามีติ  วตฺวา  "กถํ  กริสฺสสีติ  ปุฏฺโ  อาห
"อหํ   ภนฺเต  ชมฺพุทีปสฺส   ธชภูตํ   มหาชมฺพุรุกฺขํ   ขนฺเธ  คเหตฺวา
จาเลตฺวา  มหาชมฺพุผลานิ   อาหริตฺวา   อิมํ   ปริสํ  ขาทาเปสฺสามิ,
ปาริจฺฉตฺตกกุสุมานิ      อาหริตฺวา   ตุมฺเห   วนฺทิสฺสามีติ.   สตฺถา
"ชานามิ  เต  อานุภาวนฺติ วตฺวา  ตสฺสาปิ  ปาฏิหาริยกรณํ  ปฏิกฺขิปิ.
อถ    อุปฺปลวณฺณา    เถรี    สตฺถารํ    วนฺทิตฺวา    "อหํ   ภนฺเต
ปาฏิหาริยํ    กริสฺสามีติ    วตฺวา   "กถํ   กริสฺสสีติ   ปุฏฺา   อาห
"อหํ   ภนฺเต  สมนฺตา  ทฺวาทสโยชนํ   ปริสํ  ทสฺเสตฺวา  อาวฏฺฏโต
ฉตฺตึสโยชนาย  ปริสาย  ปริวุโต  จกฺกวตฺติราชา  หุตฺวา  อาคนฺตฺวา
ตุมฺเห   วนฺทิสฺสามีติ.   สตฺถา   "ชานามิ   เต   อานุภาวนฺติ  วตฺวา
ตสฺสาปิ   ปาฏิหาริยกรณํ   ปฏิกฺขิปิ.    อถ  มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร
ภควนฺตํ   วนฺทิตฺวา   "อหํ   ภนฺเต   ปาฏิหาริยํ   กริสฺสามีติ   วตฺวา
"กถํ    กริสฺสสีติ    ปุฏฺโ   อาห   "อหํ   ภนฺเต   สิเนรุปพฺพตราชํ
ทนฺตนฺตเร   เปตฺวา   สาสปวีชํ  วิย   นํ  ขาทิสฺสามีติ.  "อญฺํ  กึ
กริสฺสสีติ.   "อิมํ   มหาปวึ  กฏสารกํ  วิย  สํเวลฺลิตฺวา  องฺคุลนฺตเร
นิกฺขิปิสฺสามีติ.   "อญฺํ  กึ  กริสฺสสีติ.   "มหาปวึ  กุลาลจกฺกํ  วิย
ปริวตฺเตตฺวา    มหาชนํ    ปโวชํ    ขาทาเปสฺสามีติ.   "อญฺํ   กึ
กริสฺสสีติ.   "วามหตฺเถ   ปวึ   กตฺวา   อิเม  สตฺเต  ทกฺขิณหตฺเถน
อญฺสฺมึ    ทีเป    เปสฺสามีติ.   "อญฺํ   กึ   กริสฺสสีติ.   "สิเนรุ
ฉตฺตทณฺฑํ    กตฺวา    มหาปวึ    อุกฺขิปิตฺวา    ตสฺสุปริ   เปตฺวา
ฉตฺตหตฺโถ  ภิกฺขุ  วิย   เอกหตฺเถนาทาย   อากาเส  จงฺกมิสฺสามีติ.
สตฺถา  "ชานามิ เต อานุภาวนฺติ  ตสฺสาปิ ปาฏิหาริยกรณํ  นานุชานิ.
โส   "ชานาติ   มญฺเ   สตฺถา   มยา   อุตฺตริตรํ  ปาฏิหาริยํ  กาตุ
สมตฺถนฺติ เอกมนฺตํ อฏฺาสิ.
อหํ   หิ   อสมธุโร,   มม  ธุรํ  อญฺโ  วหิตุ  สมตฺโถ  นาม  นตฺถิ;
อนจฺฉริยญฺเจตํ,   ยํ   อิทานิ   มม  ธุรํ  วหิตุ  สมตฺโถ  น  ภเวยฺย;
อเหตุกติรจฺฉานโยนิยํ   นิพฺพตฺตกาเลปิ   มม   ธุรํ   อญฺโ   วหิตุ
สมตฺโถ   นาโหสิเยวาติ  วตฺวา  "กทา  ปน  ภนฺเตติ  เถเรน  ปุฏฺโ
อตีตํ อาหริตฺวา

"ยโต ยโต ครุ ธุรํ              ยโต คมฺภีรวตฺตนี,
  ตทาสฺสุ กณฺหํ ยุญฺชนฺติ,  
าสฺสุ ตํ วหเต ธุรนฺ

อิทํ  กณฺหอุสภชาตกํ   วิตฺถาเรตฺวา  ปุน  ตเทว  วตฺถุ  วิเสเสตฺวา
ทสฺเสนฺโต

"มนาปเมว ภาเสยฺย,     ามนาปํ กุทาจนํ;
  มนาปํ ภาสมานสฺส      ครุภารํ อุทพฺพหิ,
  ธนญฺ นํ อลาเภสิ       เตน ตฺตมโน อหู

อิทํ  นนฺทวิสาลชาตกํ  วิตฺถาเรตฺวา กเถสิ. กเถตฺวา จ ปน สตฺถา ตํ
รตนจงฺกมํ   อภิรุหิ.   ปุรโต   ทฺวาทสโยชนิกา  ปริสา  อโหสิตถา
ปจฺฉโต จ  อุตฺตรโต จ  ทกฺขิณโต จ, อุชุกํ ปน จตุพฺพีสติโยชนิกา.
ปริสาย   มชฺเฌ   ภควา  ยมกปฺปาฏิหาริยํ  อกาสิตํ  ปาลิโต  ตาว
เอวํ เวทิตพฺพํ.
ยมกปฺปาฏิหาริยํ    กโรติ    อสาธารณํ    สาวเกหิ;    อุปริมกายโต
อคฺคิกฺขนฺโธ     ปวตฺตติ,    เหฏฺิมกายโต    อุทกธารา    ปวตฺตติ;
เหฏฺิมกายโต อคฺคิกฺขนฺโธ ปวตฺตติอุปริมกายโต อุทกธารา ปวตฺตติ;
ปุรตฺถิมกายโต,   ปจฺฉิมกายโต;    ปจฺฉิมกายโต,    ปุรตฺถิมกายโต;
ทกฺขิณกฺขิโต,       วามกฺขิโต;       วามกฺขิโต,      ทกฺขิณกฺขิโต;
ทกฺขิณกณฺณโสตโต        วามกณฺณโสตโต;      วามกณฺณโสตโต,
ทกฺขิณกณฺณโสตโต;     ทกฺขิณนาสิกโสตโต,    วามนาสิกโสตโต;
วามนาสิกโสตโต, ทกฺขิณนาสิกโสตโต; ทกฺขิณอํสกูฏโต, วามอํสกูฏโต;
วามอํสกูฏโต,    ทกฺขิณอํสกูฏโต;    ทกฺขิณหตฺถโต,   วามหตฺถโต;
ามหตฺถโต, ทกฺขิณหตฺถโต; ทกฺขิณปสฺสโต, วามปสฺสโต; วามปสฺสโต, ทกฺขิณปสฺสโต;    ทกฺขิณปาทโต,    วามปาทโต;     วามปาทโต,
ทกฺขิณปาทโต;  องฺคุลีหิ,  องฺคุลนฺตริกาหิองฺคุลนฺตริกาหิองฺคุลีหิ;
เอเกกโลมกูปโต   อคฺคิกฺขนฺโธ  ปวตฺตติเอเกกโลมโต  อุทกธารา
ปวตฺตติ;   เอเกกโลมโต   อคฺคิกฺขนฺโธ  ปวตฺตติ,   เอเกกโลมกูปโต
อุทกธารา   ปวตฺตติ;   ฉนฺนํ  วณฺณานํ   นีลานํ  ปีตกานํ  โลหิตกานํ
โอทาตานํ    มญฺเชฏฺานํ   ปภสฺสรานํ;   ภควา   จงฺกมติ,   นิมฺมิโต
ติฏฺติ วา นิสีทติ วา เสยฺยํ วา กปฺเปติ; ฯเปฯ [ภควา ติฏฺติ, นิมฺมิโต
จงฺกมติ วา   นิสีทติ วา   เสยฺยํ วา กปฺเปติ;   ภควา นิสีทติ, นิมฺมิโต
จงฺกมติ วา   ติฏฺติ วา   เสยฺยํ วา กปฺเปติ;    ภควา เสยฺยํ กปฺเปติ,
นิมฺมิโต จงฺกมติ วา  ติฏฺติ วา  นิสีทติ วาิ; นิมฺมิโต จงฺกมติ,  ภควา
ติฏฺติ วา   นิสีทติ วา   เสยฺยํ วา กปฺเปติ;    นิมฺมิโต ติฏฺติ,  ภควา
จงฺกมติ วา   นิสีทติ วา   เสยฺยํ วา กปฺเปติ;   นิมฺมิโต นิสีทติ, ภควา จงฺกมติ วา  ติฏฺติ วา   เสยฺยํ วา กปฺเปติ;] นิมฺมิโต  เสยฺยํ  กปฺเปติ,
ภควา   จงฺกมติ  วา  ติฏฺติ  วา  นิสีทติ  วา,    อิทํ   ตถาคตสฺส
ยมกปฺปาฏิหาริเย าณนฺติ.
"ตสฺส     เตโชกสิณสมาปตฺติวเสน     อุปริมกายโต     อคฺคิกฺขนฺโธ
ปวตฺตติ,    อาโปกสิณสมาปตฺติวเสน    เหฏฺิมกายโต    อุทกธารา
ปวตฺตติ;   ปุน  อุทกธาราย  ปวตฺตฏฺานโต   อคฺคิกฺขนฺโธ  ปวตฺตติ,
อคฺคิกฺขนฺธสฺส      ปวตฺตฏฺานโต   อุทกธารา   ปวตฺตตีติ   ตมตฺถํ
ทสฺเสตุ    "เหฏฺิมกายโต    อุปริมกายโตติ    วุตฺตํ.   เอส   นโย
สพฺพปเทสุอคฺคิกฺขนฺโธ ปเนตฺถ อุทกธาราย อสมฺมิสฺโส อโหสิ, ตถา
อุทกธารา   อคฺคิกฺขนฺเธน.   อุภยํปิ   กิร   เจตํ   ยาว  พฺรหฺมโลกา
อุคฺคนฺตฺวา จกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ  ปวตฺตติ.  "ฉนฺนํ วณฺณานนฺติ วุตฺตตฺตา
ปนสฺส   ฉพฺพณฺณรํสิโย    กุเฏหิ   อาสิญฺจมานํ    วิลีนสุวณฺณํ  วิย
ยนฺตนาฬิกโต นิกฺขนฺตา  สุวณฺณรสธารา วิย   เอกจกฺกวาฬคพฺภโต
อุคฺคนฺตฺวา  พฺรหฺมโลกํ  อาหจฺจ  ปฏินิวตฺติตฺวา  จกฺกวาฬมุขวฏฺฏิเมว
คณฺหึสุ.    เอกํ   จกฺกวาฬคพฺภํ   วงฺกโคปานสิวินทฺธํ   วิย   โพธิฆรํ
อโหสิ  เอกาโลกํตํ  ทิวสํ  สตฺถา  จงฺกมิตฺวา  ปาฏิหาริยํ  กโรนฺโต
อนฺตรนฺตรา    มหาชนสฺส    ธมฺมกถํ   กเถสิ,   กเถนฺโต      ชนํ
นิรสฺสาสํ  อกตฺวา  อสฺสาสตรํ   เทติ. ตสฺมึ ขเณ มหาชโน สาธุการํ
ปวตฺเตสิ.  ตสฺส สาธุการปฺปวตฺตนกาเล  สตฺถา  ตาวมหติยา  ปริสาย
จิตฺตํ  โอโลเกนฺโต  เอเกกสฺส  โสฬสนฺนํ  อาการานํ  วเสน  จิตฺตวารํ
อญฺาสิ.   เอวํ  ลหุกปริวตฺตํ  พุทฺธานํ  จิตฺตํโย  โย  ยสฺมึ  ธมฺเม
ยสฺมิญฺจ ปาฏิหาริเย  ปสนฺโนตสฺส  ตสฺส  อชฺฌาสยวเสน  ธมฺมญฺจ
กเถสิ   ปาฏิหาริยญฺจ  อกาสิเอวํ  ธมฺเม  เทสิยมาเน  ปาฏิหาริเย
   กริยมาเน  มหาชนสฺส  ธมฺมาภิสมโย  อโหสิสตฺถา  ปน  ตสฺมึ
สมาคเม   อตฺตโน   มนํ   คเหตฺวา   อญฺํ   ปญฺหํ   ปุจฺฉิตุ  สมตฺถํ
อทิสฺวา  นิมฺมิตพุทฺธํ มาเปสิเตน ปุจฺฉิตํ  ปญฺหํ  สตฺถา  วิสฺสชฺเชสิ.
สตฺถารา   ปุจฺฉิตํ   โส   วิสฺสชฺเชสิภควโต  จงฺกมนกาเล  นิมฺมิโต
านาทีสุ    อญฺตรํ    กปฺเปสิ.    นิมฺมิตสฺส   จงฺกมนกาเล   ภควา
านาทีสุ   อญฺตรํ   กปฺเปสิ.   ตมตฺถํ   ทสฺเสตุ   "นิมฺมิโต จงฺกมติ
วา
ติอาทิ วุตฺตํเอวํ กโรนฺตสฺส  สตฺถุ ปาฏิหาริยํ  ทิสฺวา ธมฺมกถญฺจ
สุตฺวา ตสฺมึ สมาคเม วีสติยา ปาณโกฏีนํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ.
ปาฏิเหรํ   กตฺวา  วสฺสํ  อุเปนฺตีติ  อาวชฺชิตฺวา  "ตาวตึสภวเน  วสฺสํ
อุปคนฺตฺวา   มาตุ   อภิธมฺมปิฏกํ   เทเสนฺตีติ   ทิสฺวา   ทกฺขิณปาทํ
อุกฺขิปิตฺวา    ยุคนฺธรมตฺถเก    เปตฺวา    อิตรํ   ปาทํ   อุกฺขิปิตฺวา
สิเนรุมตฺถเก  เปสิ.   เอวํ   อฏฺสฏฺิโยชนสตสหสฺสฏฺาเน   ตโย
ปทวารา อเหสุ เทฺว  ปาทจฺฉิทฺทานิ  ปกติปาทวีติหรณสทิสนิกฺเขปานิ
อเหสุ.  "สตฺถา  ปาทํ  ปสาเรตฺวา  อกฺกมีติ  น สลฺลกฺเขตพฺพํตสฺส
หิ    ปาทํ   อุกฺขิปนกาเลเยว   เต   ปพฺพตา   ปาทมูลํ   อาคนฺตฺวา
สมฺปฏิจฺฉึสุสตฺถารา อกฺกนฺตกาเล  อุฏฺาย ยถาาเน อฏฺํสุ. สกฺโก
สตฺถารํ  ทิสฺวา   จินฺเตสิ   "ปณฺฑุกมฺพลสิลาย   มชฺเฌ   สตฺถา  อิมํ
วสฺสาวาสํ   อุเปสฺสติ,   พหูนํ   วต   เทวตานํ   อุปกาโร  ภวิสฺสติ,
สตฺถริ   ปเนตฺถ   วสฺสํ  อุปคเต  อญฺา  เทวตา  หตฺถํปิ  เปตุ 
สกฺขิสฺสนฺติ;   อยํ  โข  ปน  ปณฺฑุกมฺพลสิลา   ทีฆโต  สฏฺิโยชนา
ติริยโต ปญฺาสโยชนา  ปุถุลโต ปณฺณรสโยชนา  สตฺถริ  นิสินฺเนปิ
ตุจฺฉา  วิย   ภวิสฺสตีติ.   สตฺถา   ตสฺส  อชฺฌาสยํ  วิทิตฺวา  อตฺตโน
สงฺฆาฏึ  สิลาตลํ  ปฏิจฺฉาทยมานํ  ขิปิสกฺโก  จินฺเตสิ  "จีวรํ  ตาว
ปฏิจฺฉาทยมานํ  ขิปิสยํ  ปน  ปริตฺตเก  าเน  นิสีทิสฺสตีติสตฺถา
ตสฺสชฺฌาสยํ  วิทิตฺวา  นีจปีกํ  มหาปํสุกูลิโก วิย  ปณฺฑุกมฺพลสิลํ
อนฺโตจีวรโภเคเยว  กตฺวา  นิสีทิ.  มหาชโนปิ  ตํขณฺเว  สตฺถารํ
โอโลเกนฺโต    นาทฺทส.   จนฺทสฺส   อฏฺงฺคมิตกาโล  วิย   อโหสิ,
สุริยสฺส อฏฺงฺคมิตกาโล วิย อโหสิ. มหาชโน

"คโต นุ จิตฺตกูฏํ วา        เกลาสํ วา ยุคนฺธรํ,
  โน ทกฺเขมุ สมฺพุทฺธํ   โลกเชฏฺ นราสภนฺติ

อิมํ  คาถํ  วทนฺโต  ปริเทวิอปเร  "สตฺถา  นาม  วิเวกรโตโส
`เอวรูปาย   เม  ปริสาย  เอวรูปํ  ปาฏิเหรํ  กตนฺติ  ลชฺชาย  อญฺํ
รฏฺํ   วา   ชนปทํ   วา   คโต  ภวิสฺสติทานิ  ตํ  ทกฺขิสฺสามาติ
ปริเทวนฺตา อิมํ คาถมาหํสุ
"ปวิเวกรโต ธีโร             นิมํ โลกํ ปุเนหิติ,
  โน ทกฺเขมุ สมฺพุทฺธํ   โลกเชฏฺํ นราสภนฺติ
.
เต มหาโมคฺคลฺลานํ ปุจฺฉึสุ  "กหํ  ภนฺเต สตฺถาติ. โส สยํ ชานนฺโตปิ
"ปเรสํปิ   คุโณ   ปากโฏ  โหตูติ  อชฺฌาสเยน  "อนุรุทฺธํ  ปุจฺฉถาติ
อาหเต  เถรํ  ตถา  ปุจฺฉึสุ  "กหํ  ภนฺเต  สตฺถาติ. "ตาวตึสภวเน
ปณฺฑุกมฺพลสิลายํ   วสฺสํ   อุปคนฺตฺวา   มาตุ  อภิธมฺมปิฏกํ  เทสิตุ
คโตติ.   "กทา   อาคมิสฺสติ   ภนฺเตติ.   "ตโย  มาเส  อภิธมฺมปิฏกํ
เทเสตฺวา มหาปวารณาทิวเสติเต "สตฺถารํ อทิสฺวา น คมิสฺสามาติ
ตตฺเถว  ขนฺธาวารํ  กตฺวา  วสึสุอากาสเมว  กิร เนสํ ฉทนํ อโหสิ,
ตาวมหติยา  ปริสาย  สรีรนิสฺสนฺโท  นาม  น  ปญฺายิปวี  วิวรํ
อทาสิ.   สพฺพตฺถ   ปริสุทฺธเมว  ภูมิตลํ   อโหสิ.   สตฺถา  ปมเมว
มหาโมคฺคลฺลานํ    อโวจ    "โมคฺคลฺลาน   ตฺวํ   เอติสฺสา   ปริสาย
ธมฺมํ  เทเสยฺยาสิ,  จุลฺลอนาถปิณฺฑิโก  อาหารํ   ทสฺสตีติ.   ตสฺมา
ตํ    เตมาสํ    จุลฺลอนาถปิณฺฑิโกว    ตสฺสา    ปริสาย    สายปาตํ
สพฺพกาเล    ยาคุภตฺตขาทนียตมฺพุลคนฺธมาลาปิลนฺธนานิ   อทาสิ.
มหาโมคฺคลฺลาโน   ธมฺมํ  เทเสสิ   ปาฏิหาริยํ   ทฏฺฐุ  อาคตาคเตหิ
ปุฏฺเ ปญฺเห วิสฺสชฺเชสิ.
อุปคตํ ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตา ปริวารยึสุ. เตน วุตฺตํ

"ตาวตึเส ยทา พุทฺโธ      สิลายํ ปณฺฑุกมฺพเล
  ปาริจฺฉตฺตกมูลมฺหิ         วิหาสิ ปุริสุตฺตโม,
  ทสสุ โลกธาตูสุ             สนฺนิปติตฺวาน เทวตา
  ปยิรุปาสนฺติ สมฺพุทฺธํ     วสนฺตํ นคมุทฺธนิ,
  โกจิ เทโว วณฺเณน    สมฺพุทฺธสฺส วิโรจติ,
  สพฺเพ เทเว อติกฺกมฺม    สมฺพุทฺโธ วิโรจตีติ.

เอวํ   สพฺพเทวตา   อตฺตโน   สรีรปฺปภาย   อภิภวิตฺวา   นิสินฺนสฺส
ปนสฺส   มาตา    ตุสิตวิมานโต   อาคนฺตฺวา   ทกฺขิณปสฺเส   นิสีทิ.
อินฺทโกปิ  เทวปุตฺโต  อาคนฺตฺวา  ทกฺขิณปสฺเสเยว  นิสีทิองฺกุโร
วามปสฺเส.   โส   มเหสกฺขาสุ  เทวตาสุ   สนฺนิปติตาสุ  อปคนฺตฺวา
ทฺวาทสโยชนิเก   าเน   โอกาสํ   ลภิ.   อินฺทโก   ตตฺเถว  นิสีทิ.
สตฺถา  เต อุโภปิ โอโลเกตฺวา อตฺตโน สาสเน ทกฺขิเณยฺยปุคฺคลานํ
ทินฺนทานสฺส  มหปฺผลภาวํ  าเปตุกาโม  เอวมาห   "องฺกุร  ตยา
ทีฆมนฺตเร ทสวสฺสสหสฺสปริมาณกาเล ทฺวาทสโยชนิกํ อุทฺธนปนฺตึ
กตฺวา  มหาทานํ  ทินฺนํตฺวํทานิ มม  สมาคมํ  อาคนฺตฺวา สพฺพทูเร
ทฺวาทสโยชนิเก   าเน   โอกาสํ  ลภิกึ นุ โข  เอตฺถ  การณนฺติ.
วุตฺตํปิ เจตํ

"โอโลเกตฺวาน สมฺพุทฺโธ   องฺกุรญฺจาปิ อินฺทกํ
  ทกฺขิเณยฺยํ ปภาเวนฺโต   อิทํ วจนมพฺรวิ
 `มหาทานํ ตยา ทินฺนํ       องฺกุร ทีฆมนฺตเร,
  อติทูเร นิสินฺโนสิ             อาคจฺฉํ
มม สนฺติกนฺติ.

โส สทฺโท ปวีตลํ ปาปุณิ. สพฺพาปิ นํ สา ปริสา อสฺโสสิ. เอวํ วุตฺเต
"โจทิโต ภาวิตตฺเตน         องฺกุโร เอตมพฺรวิ
`กึ มยฺหํ เตน ทาเนน        ทกฺขิเณยฺเยน สุญฺตํ,
  อยํ โส อินฺทโก ยกฺโข     ทชฺชา ทานํ ปริตฺตกํ
  อติโรจติ อมฺเหห
๙        จนฺโท ตารคเณ ยถาติ.
   
นิสินฺโน,    กสฺมา    อนปคนฺตฺวาว   นิสีทสีติ.   โส   "อหํ   ภนฺเต
สุกฺเขตฺเต  ปริตฺตกวีชํ วปนกสฺสโก วิย  ทกฺขิเณยฺยสมฺปทํ  อลตฺถนฺติ
ทกฺขิเณยฺยํ ปภาเวนฺโต อาห

"อุชฺชงฺคเล ยถา เขตฺเต     พีชํ พหุปิ โรปิตํ
   ผลํ วิปุลํ โหติ               นปิ โตเสติ กสฺสกํ,
  ตเถว ทานํ พหุกํ              ทุสฺสีเลสุ ปติฏฺิตํ
   ผลํ วิปุลํ โหติ               นปิ โตเสติ ทายกํ;
  ยถาปิ ภทฺทเก เขตฺเต      พีชํ อปฺปมฺปิ โรปิตํ
  สมฺมา ธารํ ปเวจฺฉนฺตํ
๑๑ ผลํ โตเสติ กสฺสกํ.
  ตเถว สีลวนฺเตสุ               คุณวนฺเตสุ ตาทิสุ
  อปฺปเกปิ กเต กาเร          ผลํ โตเสติ ทายกนฺติ.

"กึ  ปเนตสฺส  ปุพฺพกมฺมนฺติ.   โส  กิร  อนุรุทฺธตฺเถรสฺส  อนฺโตคามํ
ปิณฺฑาย  ปวิฏฺสฺส  อตฺตโน  อาภตํ  กฏจฺฉุภิกฺขํ   ทาเปสิตทสฺส
ปุญฺํ    องฺกุเรน  ทสวสฺสสหสฺสานิ   ทฺวาทสโยชนิกํ   อุทฺธนปนฺตึ
กตฺวา   ทินฺนทานโต   มหปฺผลตรํ   ชาตํ,   ตสฺมา   เอวมาหเอวํ
วุตฺเต   สตฺถา   "องฺกุร   ทานํ  นาม  วิเจยฺย  ทาตุ  วฏฺฏติเอวํ
ตํ   สุกฺเขตฺเต   สุวุตฺตพีชํ   วิย   มหปฺผลํ   โหติ;   ตฺวํ   ปน  
ตถา   อกาสิ,   เตน   เต   ทานํ      มหปฺผลํ  ชาตนฺติ  อิมมตฺถํ
วิภาเวนฺโต

"วิเจยฺย ทานํ ทาตพฺพํ,    ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ;
             วิเจยฺย ทานํ สุคตปฺปสตฺถํ,
             เย ทกฺขิเณยฺยา อิธ ชีวโลเก,
             เอเตสุ ทินฺนานิ มหปฺผลานิ
             พีชานิ วุตฺตานิ ยถา สุเขตฺเต

"ติณโทสานิ เขตฺตานิ     ราคโทสา อยํ ปชา,
  ตสฺมา หิ วีตราเคสุ        ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.
  ติณโทสานิ เขตฺตานิ     โทสโทสา อยํ ปชา,
  ตสฺมา หิ วีตโทเสสุ        ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.
  ติณโทสานิ เขตฺตานิ     โมหโทสา อยํ ปชา,
  ตสฺมา หิ วีตโมเหสุ        ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.
  ติณโทสานิ เขตฺตานิ      อิจฺฉาโทสา อยํ ปชา,
  ตสฺมา หิ วิคติจฺเฉสุ        ทินฺนํ โหติ มหปฺผลนฺติ.

[มหาชนสฺสาปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสิ].
   
"กุสลา  ธมฺมา,  อกุสลา  ธมฺมาอพฺยากตา  ธมฺมาติ  อภิธมฺมปิฏกํ
ปฏฺเปสิเอวํ  ตโย  มาเส  นิรนฺตรํ  อภิธมฺมปิฏกํ  กเถสิ. กเถนฺโต
จ  ปน   ภิกฺขาจารเวลาย   "ยาว  มมาคมนา  เอตฺตกํ  นาม  ธมฺมํ
เทเสตูติ    นิมฺมิตพุทฺธํ    มาเปตฺวา   หิมวนฺตํ   คนฺตฺวา   นาคลตา-
ทนฺตกฏฺํ
    ขาทิตฺวา   อโนตตฺตทเห   มุขํ   โธวิตฺวา   อุตฺตรกุรุโต
ปิณฺฑปาตํ     อาหริตฺวา    มหาวิสาลมาลเก    นิสินฺโน   ภตฺตกิจฺจํ
อกาสิ.    สารีปุตฺตตฺเถโร   ตตฺถ   คนฺตฺวา   สตฺถุ   วตฺตํ   กโรติ.
สตฺถา    กตภตฺตกิจฺโจ   "สารีปุตฺต   อชฺช   มยา   เอตฺตโก   นาม
ธมฺโม   ภาสิโต,   ตฺวํ   อตฺตโน   นิสฺสิตกานํ  [ปญฺจสตานํ  ภิกฺขูนํ]
วาเจหีติ  เถรสฺส   กเถสิยมกปฺปาฏิหิเร  กิร  ปสีทิตฺวา  ปญฺจสตา
กุลปุตฺตา  เถรสฺส  สนฺติเก  ปพฺพชึสุเต  สนฺธาย  สตฺถา  เอวมาห.
วตฺวา   จ  ปน   เทวโลกํ   คนฺตฺวา   นิมฺมิตพุทฺเธน  เทสิตฏฺานโต
ปฏฺาย   สยํ   ธมฺมํ   กเถสิเถโรปิ  คนฺตฺวา  เตสํ  ภิกฺขูนํ  ธมฺมํ
เทเสสิเต  สตฺถริ  เทวโลเก  วิหรนฺเตเยว  สตฺตปฺปกรณิกา อเหสุ.
เต  กิร  กสฺสปพุทฺธกาเล  ขุทฺทกวคฺคุลิโย หุตฺวา  เอกสฺมึ  ปพฺภาเร
โอลมฺพนฺตา   ทฺวินฺนํ   เถรานํ   จงฺกมิตฺวา  อภิธมฺมํ  สชฺฌายนฺตานํ
สเร   นิมิตฺตํ   คเหตฺวา  อสฺโสสุเต  "อิเม  ขนฺธา  นามอิมา
ธาตุโย   นามาติ   อชานิตฺวา   สเร   นิมิตฺตคฺคหณมตฺเตเนว   ตโต
จุตา  เทวโลเก นิพฺพตฺตา  เอกํ พุทฺธนฺตรํ  ทิพฺพสมฺปตฺตึ  อนุภวิตฺวา
ตโต    จวิตฺวา    สาวตฺถิยํ    กุลฆเรสุ   นิพฺพตฺตา   ยมกปฺปาฏิหิเร
อุปฺปนฺนปฺปสาทา     เถรสฺส     สนฺติเก    ปพฺพชิตฺวา   สพฺพปฺปมํ
สตฺตปฺปกรณิกา    อเหสุ.    สตฺถาปิ    เตเนว   นีหาเรน   เตมาสํ
อภิธมฺมํ    เทเสสิ.    เทสนาวสาเน    อสีติโกฏิสหสฺสานํ   เทวตานํ
ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. มหามายาปิ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิ.
สตฺตเม    ทิวเส   มหาปวารณา   ภวิสฺสตีติ   มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรํ
อุปสงฺกมิตฺวา  อาห   "ภนฺเต   สตฺถุ  โอโรหณทิวสํ   าตุ  วฏฺฏติ,
     หิ    มยํ    สตฺถารํ    อทิสฺวา    คมิสฺสามาติ.    อายสฺมา
มหาโมคฺคลฺลาโน   ตํ  กถํ  สุตฺวา  "สาธูติ  ตตฺเถว  ปวิยํ  นิมุคฺโค
"สิเนรุปาทํ    คนฺตฺวา   มํ   อภิรุหนฺตํ   ปริสา   ปสฺสตูติ   อธิฏฺาย
มณิรตเน     อาวุตํ     ปณฺฑุกมฺพลสุตฺตํ   วิย    ปญฺายมานรูโปว
สิเนรุมชฺเฌน  อภิรุหิมนุสฺสาปิ  นํ  "เอกโยชนํ อภิรุฬฺโห ทฺวิโยชนํ
อภิรุฬฺโหติ   โอโลกยึสุ.   เถโรปิ   สตฺถุ   ปาเท  สีเสน  อุกฺขิปนฺโต
วิย
   อภิรุหิตฺวา  วนฺทิตฺวา  เอวมาห  "ภนฺเต  ปริสา  ตุมฺเห  ทิสฺวาว
คนฺตุกามา,   กทา   โอโรหิสฺสถาติ.   "กหํ   ปน   เต  โมคฺคลฺลาน
เชฏฺภาติโก  สารีปุตฺโตติ.   "ภนฺเต  สงฺกสฺสนคเร  วสฺสํ  อุปคโตติ.
"โมคฺคลฺลาน  อหํ   อิโต  สตฺตเม  ทิวเส  มหาปวารณาย  สงฺกสฺส-
นครทฺวาเร
  โอตริสฺสามิมํ  ทฏฺฐุกามา  ตตฺถ  คจฺฉนฺตุสาวตฺถิโต
    สงฺกสฺสนครํ    ตึสโยชนานิ๑๒   เอตฺตเก   มคฺเค   กสฺสจิ
ปาเถยฺยกิจฺจํ  นตฺถิ, `อุโปสถิกา  หุตฺวา  ธุรวิหารํ  ธมฺมสฺสวนตฺถาย
คจฺฉนฺตา   วิย  คจฺเฉยฺยาถาติ  เตสํ  อาโรเจยฺยาสีติเถโร  "สาธุ
ภนฺเตติ   วตฺวา   ตถา   อาโรเจสิสตฺถา  วุตฺถวสฺโส  ปวาเรตฺวา
สกฺกสฺส    อาโรเจสิ    "มหาราช   มนุสฺสปถํ   คมิสฺสามีติ.   สกฺโก
"โสวณฺณมยํ  มณิมยํ  รชตมยนฺติ  ตีณิ  โสปาณานิ   มาเปสิเตสํ
ปาทา   สงฺกสฺสนครทฺวาเร  ปติฏฺหึสุ,   สีสานิ   สิเนรุมุทฺธนิเตสุ
ทกฺขิณปสฺเส     สุวณฺณโสปาณํ    เทวานํ     อโหสิ,     วามปสฺเส
รชตโสปาณํ มหาพฺรหฺมานํมชฺเฌ มณิโสปาณํ  ตถาคตสฺสสตฺถา
สิเนรุมุทฺธนิ  ตฺวา   เทโวโรหเณ   ยมกปฺปาฏิหาริยํ  กตฺวา   อุทฺธํ
โอโลเกสิยาว พฺรหฺมโลกา  เอกงฺคณานิ  อเหสุอโธ โอโลเกสิ,
ยาว   อวีจิโต  เอกงฺคณํ  อโหสิทิสาวิทิสา  โอโลเกสิอเนกานิ
จกฺกวาฬสตสหสฺสานิ  เอกงฺคณานิ  อเหสุเทวา  มนุสฺเส  ปสฺสึสุ.
มนุสฺสาปิ    เทเว    ปสฺสึสุ.   สพฺเพ   สมฺมุขาว   ปสฺสึสุ.   ภควา
ฉพฺพณฺณรํสิโย   วิสฺสชฺเชสิ.    ตํ    ทิวสํ    พุทฺธสิรึ   โอโลเกตฺวา
ฉตฺตึสโยชนปริมณฺฑลาย ปริสาย  เอโกปิ  พุทฺธภาวํ  อปฺปฏฺเนฺโต
นาม  นาโหสิ.   สุวณฺณโสปาเณน  เทวา  โอตรึสุรชตโสปาเณน
มหาพฺรหฺมาโนมณิโสปาเณน  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  โอตริปญฺจสิโข
คนฺธพฺพเทวปุตฺโต   เพฬุวปณฺฑุวีณํ  อาทาย  ทกฺขิณปสฺเส  ตฺวา
สตฺถุ   คนฺธพฺพปูชํ   กโรนฺโต  โอตริ.   มาตลิสงฺคาหโก  วามปสฺเส
ตฺวา   ทิพฺพคนฺธมาลาปุปฺผํ   คเหตฺวา   นมสฺสมาโน   ปูชํ   กตฺวา
โอตริมหาพฺรหฺมา  ฉตฺตํ  ธาเรสิสุยาโม  วาลวีชนึ. สตฺถา อิมินา
ปริวาเรน     สทฺธึ     โอตริตฺวา    สงฺกสฺสนครทฺวาเร    ปติฏฺหิ.
สารีปุตฺตตฺเถโรปิ อาคนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา, ยสฺมา เตน ตถารูปาย
พุทฺธสิริยา โอตรนฺโต สตฺถา อิโต ปุพฺเพ น ทิฏฺปุพฺโพ, ตสฺมา

      " เม ทิฏฺโ อิโต ปุพฺเพ       สุโต อุท กสฺสจิ
        เอวํ วคฺคุคโท
๑๓ สตฺถา     ตุสิตา คณิมาคโตติ

อาทีหิ อตฺตโน ตุฏฺึ ปกาเสตฺวา  "อชฺช  ภนฺเต  สพฺเพปิ เทวมนุสฺสา
ตุมฺหากํ   ปิหยนฺติ   ปฏฺเนฺตีติ   อาห.   อถ   นํ  สตฺถา  "สารีปุตฺต
เอวรูเปหิ   คุเณหิ   สมนฺนาคตา   พุทฺธา  นาม  เทวมนุสฺสานํ  ปิยา
โหนฺติเยวาติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห

       "เย ฌานปฺปสุตา ธีรา    เนกฺขมฺมูปสเม รตา,
         เทวาปิ เตสํ ปิหยนฺติ    สมฺพุทฺธานํ สตีมตนฺติ.

     ตตฺถ  "เย  ฌานปฺปสุตาต;  "ลกฺขณูปนิชฺฌานํ   อารมฺมณูป-
นิชฺฌานนฺติ
   อิเมสุ  ทฺวีสุ  ฌาเนสุ   อาวชฺชนสมาปชฺชนอธิฏฺาน-
วุฏฺานปฺปจฺจเวกฺขเณหิ
   ยุตฺตปฺปยุตฺตา.   เนกฺขมฺมูปสเม  รตาติ;
เอตฺถ    ปพฺพชฺชา   `เนกฺขมฺมนฺติ   น  คเหตพฺพา,   กิเลสวูปสมน-
นิพฺพานรตึ
   ปน   สนฺธาเยตํ  วุตฺตํ.   เทวาปีติเทวาปิ  มนุสฺสาปิ
เตสํ   ปิหยนฺติ  ปฏฺเนฺติ.   สตีมตนฺติเอวรูปคุณานํ  เตสํ  สติยา
สมนฺนาคตานํ   สมฺพุทฺธานํ   "อโห วต  มยํปิ  พุทฺธา  ภเวยฺยามาติ
พุทฺธภาวํ อิจฺฉมานา ปิหยนฺตีติ อตฺโถ.
   
เถรสฺส สทฺธิวิหาริกา ปญฺจสตา ภิกฺขู อรหตฺเต ปติฏฺหึสุ.
   
เทวโลเก   วสฺสํ   วสิตฺวา   สงฺกสฺสนครทฺวาเร  โอตรณํตตฺถ  ปน
ทกฺขิณปาทสฺส ปติฏฺิตฏฺานํ  อจลเจติยฏฺานํ  นาม  โหติสตฺถา
ตตฺถ    ิโต    ปุถุชฺชนาทีนํ    วิสเยสุ   ปญฺเห   ปุจฺฉิ.   ปุถุชฺชนา
อตฺตโนว    วิสเย    ปญฺหํ    วิสฺสชฺเชตฺวา    โสตาปนฺนสฺส   วิสเย
ปญฺหํ    วิสฺสชฺเชตุ    นาสกฺขึสุ.    ตถา   สกทาคามิอาทีนํ   วิสเย
โสตาปนฺนาทโย.    มหาโมคฺคลฺลานสฺส   วิสเย    เสสมหาสาวกา.
สารีปุตฺตตฺเถรสฺส      วิสเย      มหาโมคฺคลฺลาโน.      พุทฺธวิสเย
สารีปุตฺตตฺเถโรปิ วิสฺสชฺเชตุ นาสกฺขิเยวโส ปาจีนทิสํ อาทึ กตฺวา
สพฺพทิสา โอโลเกสิสพฺพตฺถ เอกงฺคณเมว อโหสิอฏฺสุ ทิสาสุ
เทวมนุสฺสา    อุทฺธํ   ยาว   พฺรหฺมโลกา   เหฏฺา      ภุมฺมฏฺกา
ยกฺขนาคสุปณฺณา    อญฺชลึ   ปคฺคเหตฺวา    "ภนฺเต   อิธ   เอตสฺส
ปญฺหสฺส วิสฺสชฺเชนฺโต ๑๔ นาม นตฺถิ, เอตฺเถว อุปธาเรถาติ อาหํสุ.
สตฺถา "สารีปุตฺโต กิลมติ, กิญฺจาปิ หิ เอส
   
       `เย สงฺขาตธมฺมา เส     เย เสขา ปุถู อิธ
      เตสํ  เม  นิปโก  อิริยํ      ปุฏฺโ  ปพฺรูหิ  มาริสาติ
 
อิมํ    พุทฺธวิสเย    ปุฏฺปญฺหํ   สุตฺวา   `สตฺถา   มํ   เสขาเสขานํ
อาคมนปฺปฏิปทํ    ปุจฺฉตีติ    ปญฺเห   นิกฺกงฺโข,   `ขนฺธาทีสุ  ปน
กตเรน  นุ  โข  มุเขน  อิมํ  ปฏิปทํ  กเถนฺโต  อหํ  สตฺถุ  อชฺฌาสยํ
คณฺหิตุ  สกฺขิสฺสามีติ   มม   อชฺฌาสยํ   กงฺขติ;   โส   มยา   นเย
อทินฺเน  กเถตุ  น  สกฺขิสฺสตินยมสฺส  ทสฺสามีติ  นยํ  ทสฺเสนฺโต
"ภูตมิทํ   สารีปุตฺต   สมนุปสฺสาหีติ   อาห.   เอวํ   กิรสฺส   อโหสิ
"สารีปุตฺโต    มม    อชฺฌาสยํ    คเหตฺวา    กเถนฺโต   ขนฺธวเสน
กเถสฺสตีติ.    เถรสฺส    สห   นยทาเนน   โส   ปญฺโห   นยสเตน
นยสหสฺเสน  อุปฏฺาสิ.   โส  สตฺถารา  ทินฺนนเย  ตฺวา  ตํ  ปญฺหํ
กเถสิ.    เปตฺวา   กิร   สมฺมาสมฺพุทฺธํ  อญฺโ  สารีปุตฺตตฺเถรสฺส
ปญฺํ   ปาปุณิตุ   สมตฺโถ   นาม   นตฺถิเตเนว  กิร  เถโร  สตฺถุ
ปุรโต   ตฺวา   สีหนาทํ   นทิ   "อหํ   ภนฺเต   สกลกปฺปํปิ   เทเว
วสฺสนฺเต  `เอตฺตกานิ  พินฺทูนิ  มหาสมุทฺเท   ปติตานิเอตฺตกานิ
ภูมิยํ,  เอตฺตกานิ  ปพฺพเตติ  คเณตฺวา  ลกฺขํ  อาโรเปตุ  สมตฺโถติ.
สตฺถาปิ   นํ   "ชานามิ  เต  สารีปุตฺต  คเณตุ  สมตฺถภาวนฺติ  อาห.
ตสฺส อายสฺมโต ปญฺาย อุปมา นาม นตฺถิ. เตเนวมาห
   
      "คงฺคาย วาลุกา ขีเย    อุทกํ ขีเย มหณฺณเว
       มหิยา มตฺติกา ขีเย     ลกฺเขน
๑๕ มม พุทฺธิยาติ.
   
มยา  เอกสฺมึ  ปญฺเห  วิสฺสชฺชิเต  เอกํ วา วาลุกํ เอกํ วา อุทกพินฺทุ
เอกํ   วา   ปํสุขณฺฑํ   ปกฺขิปิตฺวา   ปญฺหานํ  สเต  วา  สหสฺเส  วา
สตสหสฺเส วา  วิสฺสชฺชิเต ๑๖  คงฺคาย  วาลุกาทีสุ เอเกกํ เอกมนฺเต
ขิเปยฺย,   ขิปฺปตรํ   คงฺคาทีสุ   วาลุกาทโย   ปริกฺขยํ  คจฺเฉยฺยุ;  
เตฺวว มม ปญฺหานํ วิสฺสชฺชนํ ขียตีติ.
      เอวํ   มหาปญฺโปิ   ภิกฺขุ   พุทฺธวิสเย  ปุฏฺปญฺหสฺส  อนฺตํ
วา
   โกฏึ   วา   อทิสฺวา   สตฺถารา   ทินฺนนเย   ตฺวาว   ปญฺหํ
วิสฺสชฺเชสิ.   ตํ   สุตฺวา   ภิกฺขู  กถํ  สมุฏฺาเปสุ  "ยํ  ปญฺหํ  ปุฏฺโ
สพฺโพปิ   ชโน   กเถตุ นาสกฺขิตํ  ธมฺมเสนาปติ  สารีปุตฺตตฺเถโร
เอกโกว  กเถสีติสตฺถา  ตํ  กถํ  สุตฺวา  "  อิทาเนว สารีปุตฺโต,
ยํ   ปญฺหํ   มหาชโน  วิสฺสชฺเชตุ นาสกฺขิตํ  วิสฺสชฺเชสิปุพฺเพปิ
เตน วิสฺสชฺชิโตเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริตฺวา
   
           "ปโรสหสฺสํปิ สมาคตานํ
             กนฺเทยฺยุ เต วสฺสสตํ อปญฺา,
             เอโกว เสยฺโย ปุริโส สปญฺโ,
             โย ภาสิตสฺส วิชานาติ อตฺถนฺติ
 
************

๑. สี. สกฺโก.
๒. ม. ยุ. จีรสามเณรี.
๓. ขุ. ชา. ๒๗/๑๐. ตทฏฺกถา. ๑/๒๙๓.
๔. ขุ. ชา. ๒๗/๑๐. ตทฏฺกถา. ๑/๒๘๙.
๕. ปุราณโปตฺถเก จตุวีสติโยชนิกาติ ทิสฺสติ.
๖. ขุ. ปฏิ. ๓๑/๑๘๓. 
๗. ตรปฺปจฺจโย วิเสสนปเทน ยุญฺชิตพฺโพ, อิธ ปน นามปเทน,
    "อตีว อสฺสาสนฺติ ยุตฺตตรํ. ม. อสฺสาสวารํ.
๘. สี. ม. ยุ. อาคจฺฉ. 
๙. อมฺเหปิ (?)
๑๐. สี. อทตฺถ. ยุ. ทตฺถ. 
๑๑. สี. ม. ยุ. ปเวจฺฉนฺเต.
๑๒. ตึสโยชนํ. (?)
๑๓. สี. ม. ยุ. วคฺคุวโท.
๑๔. วิสฺสชฺชนโกติ ภวิตพฺพํ. .ว. สี. ม. ยุ. วิสฺสชฺเชตา.
๑๕. น ขีเยติปิ ปาโ. 
๑๖. สี. ยุ. วิสฺสชฺเชนฺโต.
๑๗. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๓๒. ตทฏฺกถา. ๒/๒๕๔.


 
๑๒.อตฺตวคฺควณฺณนา
๑. โพธิราชกุมารวตฺถ
๒. อุปนนฺทสกฺยปุตฺตวตฺถุ
๓. ปธานิกติสฺสตฺเถรวตฺถุ
๔. กุมารกสฺสปตฺเถรมาตุวตฺถุ
๕. มหากาลอุปาสกุวตฺถุ
๖. เทวทตฺตฺิวตฺถุ
๗. สงฺฆเภทปริสกฺกนวตฺถ
๘. กาลตฺเถรวตฺถุ
๙. จุลฺลกาลอุปาสกวตฺถุ
๑๐. อตฺตทตฺถเถรวตฺถุ
๑๓.โลกวคฺควณฺณนา
๑. ทหรภิกฺขุวตฺถุ
๒. สุทฺโธทนวตฺถุ
๓. วิปสฺสกภิกฺขุวตฺถุ
๔. อภยราชกุมารวตฺถุ
๕. สมฺมชฺชนตฺเถรวตฺถุ
๖. องฺคุลิมาลตฺเถรวตฺถุ
๗. เปสการธีตุวตฺถุ
๘. ตึสภิกฺขุวตฺถุ
๙. จิญฺจมาณวิกาวตฺถุ
๑๐. อสทิสทานวตฺถุ
๑๑. อนาถปิณฺฑิกปุตฺตกาลวตฺถุ
๑๔.พุทฺธวคฺควณฺณนา
๑. มารธีตาวตฺถุ
๒. ยมกปฺปาฏิหาริยวตฺถุ
๓. เอรกปตฺตนาคราชวตฺถุ
๔. อานนฺทตฺเถรสฺส ปญฺหวตฺถุ
๕. อนภิรตภิกฺขุวตฺถุ
๖. อคฺคิทตฺตปุโรหิตวตฺถุ
๗. อานนฺทตฺเถรสฺส ปญฺหวตฺถุ
๘. สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ
๙. กสฺสปทสพลสฺส สุวณฺณเจติยวตฺถุ
๑๕.สุขวคฺควณฺณนา
๑. าตกานํ กลหวูปสมนวตฺถุ
๒. มารวตฺถุ
๓. โกสลรญฺโ ปราชยวตฺถุ
๔. อญฺตรกุลทาริกาวตฺถุ
๕. อญฺตรอุปาสกวตฺถ
๖. ปเสนทิโกสลวตฺถุ
๗. ติสฺสตฺเถรวตฺถุ
๘. สกฺกวตฺถ
๑๖.ปิยวคฺควณฺณนา
๑. ตโยปพฺพชิตวตฺถ
๒. อญฺตรกุฏุมฺพิกวตฺถ
๓. วิสาขาอุปาสิกาวตฺถ
๔. ลิจฺฉวิวตฺถ
๕. อนิตฺถิคนฺธกุมารวตฺถ
๖. อญฺตรพฺราหฺมณวตฺถ
๗. ปญฺจสตทารกวตฺถ
๘. อนาคามิตฺเถรวตฺถุ
๙. นนฺทิยวตฺถ
๑๗.โกธวคฺควณฺณนา
๑. โรหิณีขตฺติยกญฺาวตฺถ
๒. อญฺตรภิกฺขุวตฺถ
๓. อุตฺตรอุปาสิกาวตฺถุ
๔. โมคฺคลฺลานตฺเถรปญฺหวตฺถ
๕. ภิกฺขูหิ ปุฏฺปญฺหวตฺถุ
๖. ปุณฺณทาสีวตฺถ
๗. อตุลอุปาสกวตฺถุ
๘. ฉพฺพคฺคิยวตฺถ
 
เลือกเรื่องที่ต้องการ