๒๖. พฺราหฺมณวคฺควณฺณนา
๓๓. โชติกตฺเถรวตฺถุ. (๒๙๖)
หน้า
๑๕๘
๓๓. โชติกตฺเถรวตฺถุ. (๒๙๖)
   
โชติกตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ.
   
อุจฺฉุกฺเขตฺตํ  กาเรสุ.  อเถกทิวสํ  กนิฏฺภาตา  อุจฺฉุกฺเขตฺตํ คนฺตฺวา
"เอกํ    เชฏฺภาติกสฺส   ทสฺสามิ,   เอกํ   มยฺหํ   ภวิสฺสตีติ   เทฺว
อุจฺฉุยฏฺิโย  รสสฺส  อนิกฺขมนตฺถาย  ฉินฺนฏฺาเน  พนฺธิตฺวา  คณฺหิ.
ตทา    กิร    อุจฺฉูนํ    ยนฺเตน   ปีฬนกิจฺจํ   นตฺถิ,   อคฺเค   วา
มูเล   วา   ฉินฺทิตฺวา   อุกฺขิตฺตกาเล  ธมกรกโต  อุทกํ  วิย  สยเมว
รโส    นิกฺขมติ.    ตสฺส   ปน   เขตฺตโต   อุจฺฉุยฏฺิโย   คเหตฺวา
อาคมนกาเล คนฺธมาทนปพฺพเต ปจฺเจกพุทฺโธ สมาปตฺติโต วุฏฺาย
"กสฺส    นุ   โข   อชฺช   อนุคฺคหํ   กริสฺสามีติ   อุปธาเรนฺโต   ตํ
อตฺตโน  าณชาเล  ปวิฏฺํ  ทิสฺวา  สงฺคหํ  กาตุ สมตฺถภาวญฺจสฺส
ตฺวา    ปตฺตจีวรมาทาย    อิทฺธิยา    อาคนฺตฺวา    ตสฺส    ปุรโต
อฏฺาสิ.   โส   ตํ   ทิสฺวา     ปสนฺนจิตฺโต  อุตฺตรสาฏกํ  อุจฺจตเร
ภูมิปฺปเทเส    อตฺถริตฺวา    "ภนฺเต    อิธ   นิสีทถาติ   ปจฺเจกพุทฺธํ
นิสีทาเปตฺวา    "ปตฺตํ    อุปนาเมถาติ   อุจฺฉุยฏฺิยา   พนฺธนฏฺานํ
โมเจตฺวา   ปตฺตสฺส   อุปริ  อกาสิรโส  โอตริตฺวา  ปตฺตํ  ปูเรสิ.
ปจฺเจกพุทฺเธน   ตสฺมึ  รเส  ปีเต,  "สาธุกํ  วต  เม  อยฺเยน  รโส
ปีโต,   สเจ  เม  เชฏฺภาติโก  มูลํ  อาหราเปสฺสติมูลํ  ทสฺสามิ;
สเจ   ปตฺตึ   อาหราเปสฺสติ,   ปตฺตึ   ทสฺสามีติ  จินฺเตตฺวา  "ภนฺเต
ปตฺตํ   อุปนาเมถาติ   ทุติยํปิ   อุจฺฉุยฏฺึ   โมเจตฺวา   รสํ   อทาสิ.
"ภาตา   เม  อุจฺฉุกฺเขตฺตโต   อญฺํ   อุจฺฉุ  อาหริตฺวา  ขาทิสฺสตีติ
เอตฺตกํปิ   กิรสฺส   วญฺจนจิตฺตํ  นาโหสิ.   ปจฺเจกพุทฺโธ  ปน  ปมํ
อุจฺฉุรสสฺส   ปีตตฺตา  ตํ   อุจฺฉุรสํ   อญฺเหิ   สทฺธึ   สํวิภชิตุกาโม
หุตฺวา คเหตฺวาว นิสีทิโส  ตสฺส  อาการํ ตฺวา ปญฺจปฺปติฏฺิเตน
วนฺทิตฺวา  "ภนฺเต  โย อยํ  มยา ทินฺโน  อคฺครโส, อิมสฺส นิสฺสนฺเทน
เทวมนุสฺเสสุ     สมฺปตฺตึ     อนุภวิตฺวา     ปริโยสาเน     ตุมฺเหหิ
ปตฺตธมฺมเมว   ปาปุเณยฺยนฺติ   ปตฺถนํ   เปสิ.   ปจฺเจกพุทฺโธปิสฺส
"เอวํ    โหตูติ    วตฺวา    "อิจฺฉิตํ   ปตฺถิตํ   ตุยฺหนฺติอาทีหิ   ทฺวีหิ
คาถาหิ     อนุโมทนํ    กตฺวา,    ยถา    โส    ปสฺสติ,    เอวํ
อธิฏฺหิตฺวา      อากาเสน      คนฺธมาทนํ     คนฺตฺวา     ปญฺจนฺนํ
ปจฺเจกพุทฺธสตานํ   รสํ   อทาสิ.   โส   ตํ  ปาฏิหาริยํ  ทิสฺวา  ภาตุ
สนฺติกํ   คนฺตฺวา,   "กหํ   คโตสีติ  วุตฺเต,  "อุจฺฉุกฺเขตฺตํ  โอโลเกตุ
คโตมฺหีติ,  "กึ  ตาทิเสน  อุจฺฉุกฺเขตฺตํ  คเตนนนุ  นาม  เอกํ  วา
เทฺว วา  อุจฺฉุยฏฺิโย  อาทาย  อาคนฺตพฺพํ ภเวยฺยาติ ภาตรา วุตฺโต,
"อาม  ภาติกเทฺว เม  อุจฺฉุยฏฺิโย  คหิตาเอกํ ปน ปจฺเจกพุทฺธํ
ทิสฺวา   มม   อุจฺฉุยฏฺิโต   รสํ   ทตฺวา   `มูลํ   วา   ปตฺตึ   วา
ทสฺสามีติ   ตุมฺหากํปิ   เม   อุจฺฉุยฏฺิโต   รโส   ทินฺโนกินฺนุ  โข
ตสฺส    มูลํ    คณฺหิสฺสถ    อุทาหุ    ปตฺตินฺติ    อาห.   "กึ   ปน
ปจฺเจกพุทฺเธน   กตนฺติ.   "มม   อุจฺฉุยฏฺิโต  รสํ  ปิวิตฺวา  ตุมฺหากํ
อุจฺฉุยฏฺิโต รสํ อาทาย อากาเสน  คนฺธมาทนํ  คนฺตฺวา ปญฺจสตานํ
ปจฺเจกพุทฺธานํ    อทาสีติ.    โส,   ตสฺมึ   กเถนฺเตเยว,   นิรนฺตรํ
ปีติยา  ผุฏฺสรีโร หุตฺวา  "เตน  เม  ปจฺเจกพุทฺเธน  ทิฏฺธมฺมสฺเสว
อธิคโม ภเวยฺยาติ ปตฺถนํ  อกาสิเอวํ  กนิฏฺเน  ติสฺโส สมฺปตฺติโย
ปตฺถิตา, เชฏฺเน ปน อรหตฺตํ ปตฺถิตนฺติ. อิทํ เตสํ ปุพฺพกมฺมํ.
เอกํ   พุทฺธนฺตรํ   เขปยึสุ.   เตสํ   เทวโลกํ   คตกาเลเยว  วิปสฺสี
สมฺมาสมฺพุทฺโธ    โลเก    อุปฺปชฺชิ.    เตปิ   เทวโลกโต   จวิตฺวา
พนฺธุมติยํ   เอกสฺมึ   กุลเคเห   เชฏฺโ   เชฏฺโว   หุตฺวา  กนิฏฺโ
กนิฏฺโว    หุตฺวา   ปฏิสนฺธึ   คณฺหึสุ.   เตสุ   เชฏฺสฺส   "เสโนติ
นามํ  อกํสุ,   กนิฏฺสฺส  "อปราชิโตติเตสุ  วยปฺปตฺตกาเล กุฏุมฺพํ
สณฺเปตฺวา   วิหรนฺเตสุ   "พุทฺธรตนํ   โลเก   อุปฺปนฺนํ,   ธมฺมรตนํ,
สงฺฆรตนํทานานิ  เทถปุญฺานิ  กโรถ,  [อชฺช  จาตุทฺทสี,
อชฺช  ปณฺณรสี,   อุโปสถํ  กโรถ,   ธมฺมํ  สุณาถาติ  ธมฺมโฆสกสฺส
พนฺธุมตีนคเร    โฆสนํ   สุตฺวา   มหาชนํ   ปุเรภตฺตํ   ทานํ   ทตฺวา
ปจฺฉาภตฺตํ     ธมฺมสฺสวนาย     คจฺฉนฺตํ     ทิสฺวา     เสนกุฏุมฺพิโก
"กหํ    คจฺฉถาติ    ปุจฺฉิตฺวา,    "สตฺถุ    สนฺติกํ   ธมฺมสฺสวนายาติ
วุตฺเต,   "อหํปิ   คมิสฺสามีติ   เตหิ  สทฺธึเยว  คนฺตฺวา  ปริสปริยนฺเต
นิสีทิ.    สตฺถา    ตสฺส   อชฺฌาสยํ   วิทิตฺวา   อนุปุพฺพีกถํ   กเถสิ.
โส    สตฺถุ    ธมฺมํ    สุตฺวา   ปพฺพชฺชาย   อุสฺสาหชาโต   สตฺถารํ
ปพฺพชฺชํ   ยาจิ.   อถ   นํ   สตฺถา  "อตฺถิ  ปน  เต  อปโลเกตพฺพา
าตกาติ   ปุจฺฉิ.   "อตฺถิ   ภนฺเตติ.  "เตนหิ  อปโลเกตฺวา  เอหีติ.
โส   กนิฏฺสฺส   สนฺติกํ   คนฺตฺวา  "ยํ  อิมสฺมึ  กุเล  สาปเตยฺยํตํ
สพฺพํ   ตว   โหตูติ   อาห.   "ตุมฺเห   ปน   สามีติ.   "อหํ  สตฺถุ
สนฺติเก   ปพฺพชิสฺสามีติ.   "สามิ   กึ  วเทถอหํมาตริ  มตาย,
มาตรํ   วิย,   ปิตริ   มเต,   ปิตรํ  วิย  ตุมฺเห  อลตฺถํอิทํ  กุลํ
มหาโภคํ,   เคเห   ิเตเนว   สกฺกา   ปุญฺานิ   กาตุมา  เอวํ
กริตฺถาติ.   "มยา   สตฺถุ   สนฺติเก   ธมฺโม   สุโตน  สกฺกา  ตํ
อคารมชฺเฌ   ิเตน   ปูเรตุ;   ปพฺพชิสฺสาเมวาหํ,   ตฺวํ  นิวตฺตาหีติ.
เอวํ    โส    กนิฏฺํ   นิวตฺตาเปตฺวา   สตฺถุ   สนฺติเก   ปพฺพชิตฺวา
ลทฺธูปสมฺปโท   น  จิรสฺเสว   อรหตฺตํ   ปาปุณิ.   กนิฏฺโปิ   "ภาตุ
ปพฺพชิตสฺส สกฺการํ กริสฺสามีติ สตฺตาหํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส
ทานํ   ทตฺวา   ภาตรํ   วนฺทิตฺวา   อาห   "ภนฺเต  ตุมฺเหหิ  อตฺตโน
ภวนิสฺสรณํ  กตํอหํ  ปน  ปญฺจหิ  กามคุเณหิ  พทฺโธนิกฺขมิตฺวา
ปพฺพชิตุ   น   สกฺโกมิ;   มยฺหํ   เคเห   ิตสฺเสว  อนุจฺฉวิกํ  มหนฺตํ
ปุญฺกมฺมํ    อาจิกฺขถาติ.    อถ    นํ    เถโร    "สาธุ    ปณฺฑิต
สตฺถุ    คนฺธกุฏึ    กาเรหีติ   อาห.   โส   "สาธูติ   สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
นานาทารูนิ  อาหราเปตฺวา   ถมฺภาทีนํ  อตฺถาย  ตจฺฉาเปตฺวา  เอกํ
สุวณฺณขจิตํ   เอกํ   รชตขจิตํ   เอกํ   มณิขจิตนฺติ   สพฺพานิ   สตฺต
รตนขจิตานิ  กาเรตฺวา  เตหิ  คนฺธกุฏึ  กาเรตฺวา  สตฺตรตนขจิตาเหว
ฉทนิฏฺกาหิ ฉาทาเปสิคนฺธกุฏิยา กรณกาเลเยว  ปน  ตํ  อตฺตโน
สมานนามโก    อปราชิโตเยว    นาม    ภาคิเนยฺโย   อุปสงฺกมิตฺวา
"อหํปิ   กริสฺสามิ,   มยฺหํ   ปตฺตึ  เทถ  มาตุลาติ  อาห.  "  เทมิ
ตาต,    อญฺเหิ   อสาธารณํ   กริสฺสามีติ.   โส   พหุปิ   ยาจิตฺวา
ปตฺตึ  อลภมาโน   "คนฺธกุฏิยา  ปุรโต  กุญฺชรสาลํ   ลทฺธุ  วฏฺฏตีติ
สตฺตรตนมยํ    กุญฺชรสาลํ    กาเรสิ.    โส    อิมสฺมึ   พุทฺธุปฺปาเท
เมณฺฑกเสฏฺี  หุตฺวา   นิพฺพตฺติ.   คนฺธกุฏิยํ   ปน   สตฺตรตนมยานิ
ตีณิ มหาวาตปานานิ อเหสุเตสํ  อภิมุเข  เหฏฺา สุธาปริกมฺมกตา
ติสฺโส    โปกฺขรณิโย   กาเรตฺวา   จตุชฺชาติกคนฺโธทกสฺส  ปูเรตฺวา
อปราชิตคหปติ   ปญฺจวณฺณานิ   กุสุมานิ   โรปาเปสิ  []
สตฺตสุ    รตเนสุ   โกฏฺเฏตพฺพยุตฺตกํ   โกฏฺเฏตฺวา   อิตรํ   สกลเมว
คเหตฺวา    ชนฺนุมตฺเตน    โอธินา   คนฺธกุฏึ   ปริกฺขิปิตฺวา   ปริเวณํ
ปูเรสิ.  เอวํ  คนฺธกุฏึ  นิฏฺาเปตฺวา  อปราชิโต  คหปติ  ภาติกตฺเถรํ
อุปสงฺกมิตฺวา    อาห    "ภนฺเต   นิฏฺิตา   คนฺธกุฏี,   ปริโภคมสฺสา
ปจฺจาสึสามิ,   ปริโภเคน   กิร  มหนฺตํ  ปุญฺํ  โหตีติโส  สตฺถารํ
อุปสงฺกมิตฺวา    "ภนฺเต    อิมินา   กิร   โว   กุฏุมฺพิเกน   คนฺธกุฏี
การิตาอิทานิ  ปริโภคํ  ปจฺจาสึสตีติ  อาหสตฺถา  อุฏฺายาสนา
คนฺธกุฏีอภิมุขํ   คนฺตฺวา  คนฺธกุฏึ  ปริกฺขิปิตฺวา   ปกฺขิตฺตํ   รตนราสึ
โอโลเกนฺโต  ทฺวารโกฏฺเก  อฏฺาสิ.  [เตน ปน "ภนฺเต มเมว
รกฺขา   ภวิสฺสติตุมฺเห  ปวิสถาติ  ๔  วุตฺเตปาวิสิกุฏุมฺพิโกปิ
สมนฺตา   รกฺขํ   เปตฺวา   มนุสฺเส   อาห   "ตาต  อุจฺฉงฺเคน  วา
ปจฺฉิปฺปสิพฺพเกหิ    วา   อาทาย   คจฺฉนฺเต   วาเรยฺยาถ,   หตฺเถน
คเหตฺวา  คจฺฉนฺเต  ปน  มา วารยิตฺถาติอนฺโตนคเรปิ อาโรจาเปสิ
"มยา      คนฺธกุฏิปริเวเณ      สตฺต      รตนานิ     โอกิณฺณานิ,
สตฺถุ  สนฺติเก   ธมฺมํ   สุตฺวา  คจฺฉนฺตา  ทุคฺคตมนุสฺสา  อุโภ  หตฺเถ
ปูเรตฺวา    คณฺหนฺตุ,    สุขปฺปตฺตาปิ   เอเกน   หตฺเถน   คณฺหนฺตูติ.
เอวํ   กิรสฺส  อโหสิ  "สทฺธา  ตาว  ธมฺมํ  โสตุกามา  คมิสฺสนฺติเยว,
อสฺสทฺธา    ปน    ธนโลเภน    คนฺตฺวา    ธมฺมํ   สุตฺวา   ทุกฺขโต
มุจฺจิสฺสนฺตีติ;  ตสฺมา  ชนสงฺคหตฺถาย  เอวํ  อาโรจาเปสิมหาชโน
เตน  วุตฺตนิยาเมเนว  รตนานิ   คณฺหิสกึ  โอกิณฺณรตเนสุ  ขีเณสุ
ยาวตติยํ  ชนฺนุมตฺเตน โอธินา โอกิราเปสิเยวสตฺถุ  ปน  ปาทมูเล
ติปุสมตฺตํ    อนคฺฆมณิรตนํ   เปสิ.   เอวํ   กิรสฺส   อโหสิ   "สตฺถุ
สรีรโต  สุวณฺณวณฺณาย   ปภาย   สทฺธึ   มณิปฺปภํ   โอโลเกนฺตานํ
ติตฺติ นาม  น ภวิสฺสตีติตสฺมา  เอวมกาสิมหาชโนปิ  อติตฺโต
โอโลเกสิ.    อเถกทิวสํ    เอโก   มิจฺฉาทิฏฺิกพฺราหฺมโณ    "สตฺถุ
กิร  ปาทมูเล   มหคฺฆํ   มณิรตนํ   นิกฺขิตฺตํหริสฺสามิ  นนฺติ  วิหารํ
คนฺตฺวา   สตฺถารํ   วนฺทิตุ  อาคตสฺส   มหาชนสฺส  อนฺตเรน  ปาวิสิ.
กุฏุมฺพิโก      ตสฺส     ปวิสนากาเรเนว     "มณึ     คณฺหิตุกาโมติ
สลฺลกฺเขตฺวา   "อโห   วต  น  คณฺเหยฺยาติ  จินฺเตสิโสปิ  สตฺถารํ
วนฺทนฺโต วิย  ปาทมูเล  หตฺถํ  เปตฺวา  มณึ  คเหตฺวา โอวฏฺฏิกาย
กตฺวา   ปกฺกามิ.   กุฏุมฺพิโก   ตสฺมึ   จิตฺตํ  ปสาเทตุ  นาสกฺขิโส
ธมฺมกถาวสาเน    สตฺถารํ   อุปสงฺกมิตฺวา   [อาห]   "ภนฺเต   มยา
ติกฺขตฺตุ  คนฺธกุฏึ  ปริกฺขิปิตฺวา  ชนฺนุมตฺเตน  โอธินา  สตฺต  รตนานิ
โอกิณฺณานิตานิ  เม  คณฺหนฺเตสุ  อาฆาโต  นาม  นาโหสิจิตฺตํ
ภิยฺโย   ภิยฺโย   ปสีทิเยว:   อชฺช   ปน   `อโห  วตายํ  พฺราหฺมโณ
มณึ   น   คณฺเหยฺยาติ   จินฺเตตฺวา,   ตสฺมึ   มณึ   อาทาย   คเต,
จิตฺตํ   ปสาเทตุ   นาสกฺขินฺติ.   สตฺถา   ตสฺส   วจนํ   สุตฺวา  "นนุ
อุปาสก   อตฺตโน   สนฺตกํ  ปเรหิ  อนาหรณียํ   กาตุ  น  สกฺโกสีติ
นยํ   อทาสิ.   โส   สตฺถารา   ทินฺนนเย  ตฺวา  สตฺถารํ  วนฺทิตฺวา
"ภนฺเต    อชฺช    อาทึ    กตฺวา    มม   สนฺตกํ   ทสิกสุตฺตํปิ   มํ
อภิภวิตฺวา    อเนกสตาปิ    ราชาโน    วา   โจรา   วา   คณฺหิตุ
สมตฺถา
   นาม   มา   โหนฺตุ,   อคฺคินาปิ   มม  สนฺตกํ  มา  ฑยฺหตุ
อุทเกนปิ   มา  วุยฺหตูติ   ปตฺถนํ  อกาสิสตฺถาปิสฺส  "เอวํ  โหตูติ
อนุโมทนํ    อกาสิ.    โส    คนฺธกุฏิมหํ    กโรนฺโต    อฏฺสฏฺิยา
ภิกฺขุสตสหสฺสสฺส   อนฺโตวิหาเรเยว  นว  มาเส   มหาทานํ   ทตฺวา
ปริโยสาเน    สพฺเพสํ    ติจีวรมทาสิ.    สงฺฆนวกสฺส    จีวรสาฏกา
สหสฺสคฺฆนกา อเหสุ.
นิพฺพตฺติตฺวา เอตฺตกํ กาลํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท
ราชคเห   เอกสฺมึ   เสฏฺิกุเล   ปฏิสนฺธึ   คเหตฺวา   อฑฺฒมาสาธิเก
นว   มาเส   มาตุ   กุจฺฉิยํ   วสิ.   ชาตทิวเส   ปนสฺส  สกลนคเร
สพฺพาวุธานิ ปชฺชลึสุ. สพฺเพสํ กายารุฬฺหานิ อาภรณานิปิ ปชฺชลิตานิ
วิย
    โอภาสํ    มุญฺจึสุ.   นครํ   เอกปฺปชฺโชตํ   อโหสิ.   เสฏฺีปิ
ปาโตว   ราชุปฏฺานํ   อคมาสิ.   อถ   นํ   ราชา   ปุจฺฉิ   "อชฺช
สพฺพาวุธานิ  ปชฺชลึสุ,   นครํ  เอกปฺปชฺโชตํ   ชาตํชานาสิ  นุโข
เอตฺถ   การณนฺติ.   "ชานามิ  เทวาติ.  "กึ  เสฏฺติ.  "มม  เคเห
ตุมฺหากํ   ทาโส   ชาโต,   ตสฺส   ปุญฺเตเชเนว  อโหสีติ.  "กึ  นุ
โข    โจโร    ภวิสฺสตีติ.    "นตฺเถตํ    เทว,   ปุฺวา   สตฺโต
กตาภินีหาโรติ.   "เตนหิ   นํ   สมฺมา   โปเสตุ   วฏฺฏติ,   อิทมสฺส
ขีรมูลํ  โหตูติ  เทวสิกํ  สหสฺสํ  ปฏฺเปสิอถสฺส นามคฺคหณทิวเส
สกลนครสฺส เอกปฺปชฺโชติภูตตฺตา  "โชติโกเตฺวว นามํ กรึสุอถสฺส
วยปฺปตฺตกาเล  เคหกรณตฺถาย  ภูมิตเล โสธิยมาเนสกฺกสฺส  ภวนํ
อุณฺหาการํ   ทสฺเสสิ.   สกฺโก   "กึ   นุ  โข  อิทนฺติ  อุปธารยมาโน
"โชติกสฺส  เคหฏฺานํ   คณฺหนฺตีติ  ตฺวา  "ายํ  เอเตหิ  กตเคเห
วสิสฺสติมยา   เอตฺถ  คนฺตุ  วฏฺฏตีติ  วฑฺฒกิเวเสน  ตตฺถ  คนฺตฺวา
"กึ   กโรถาติ   อาห.  "โชติกสฺส  เคหฏฺานํ  คณฺหามาติ.  "อเปถ,
ายํ  ตุมฺเหหิ  กตเคเห วสิสฺสตีติ วตฺวา  โสฬสกรีสมตฺตํ ภูมิปฺปเทสํ
โอโลเกสิ.   โส   ตาวเทว   กสิณมณฺฑลํ   วิย   สโม  อโหสิปุน
"อิมสฺมึ  าเน  ปวึ  ภินฺทิตฺวา  สตฺตรตนมโย  สตฺตภูมิกปฺปาสาโท
อุฏฺหตูติ     จินฺเตตฺวา     โอโลเกสิ.     ตาวเทว    [ตถารูโป]
ปาสาโท   อุฏฺหิ.   ปุน   "อิมํ   ปริกฺขิปิตฺวา   สตฺตรตนมยา   สตฺต
ปาการา   อุฏฺหนฺตูติ   จินฺเตตฺวา   โอโลเกสิ.   ตถารูปา  ปาการา
อุฏฺหึสุ.   อถ   "เนสํ  ปริยนฺเต  กปฺปรุกฺขา  อุฏฺหนฺตูติ  จินฺเตตฺวา
โอโลเกสิ.    ตถารูปา   กปฺปรุกฺขา   อุฏฺหึสุ.   "ปาสาทสฺส   จตูสุ
กณฺเณสุ   จตสฺโส   นิธิกุมฺภิโย   อุฏฺหนฺตูติ  จินฺเตตฺวา  โอโลเกสิ.
สพฺพํ   ตเถว   อโหสิ.   นิธิกุมฺภีสุ   ปน   เอกา  โยชนิกา  อโหสิ,
เอกา  ติคาวุติกาเอกา  อทฺฒโยชนิกาเอกา คาวุตปฺปมาณา []
สตฺตสุ     ทฺวารโกฏฺเกสุ     สตฺต     ยกฺขา     รกฺขํ    คณฺหึสุ.
ปมทฺวารโกฏฺเก   ยมโมลิ    นาม  ยกฺโข  อตฺตโน  ปริวาเรน
ยกฺขสหสฺเสน  สทฺธึ  รกฺขํ   คณฺหิทุติเย  อุปฺปโล  นาม  อตฺตโน
ปริวารยกฺขานํ ทฺวีหิ สหสฺเสหิ สทฺธึตติเย วชิโร นาม ตีหิ สหสฺเสหิ
สทฺธึ, จตุตฺเถ วชิรพาหุ  นาม จตูหิ สหสฺเสหิ สทฺธึ, ปญฺจเม สกโฏ
นาม   ปญฺจหิ   สหสฺเสหิ   สทฺธึ,   ฉฏฺเ  สกฏตฺโถ   นาม  ฉหิ
สหสฺเสหิ    สทฺธึ,    สตฺตเม   ทิสามุโข   นาม   สตฺตหิ   สหสฺเสหิ
สทฺธึ  รกฺขํ  คณฺหิเอวํ  ปาสาทสฺส  อนฺโต จ  พหิ จ  คาฬฺหรกฺขา
อโหสิ.     "โชติกสฺส     กิร    สตฺตรตนมโย    สตฺตภูมิกปฺปาสาโท
อุฏฺิโตสตฺต  ปาการา  สตฺต  ทฺวารโกฏฺกา  จตสฺโส  นิธิกุมฺภิโย
อุฏฺิตาติ    สุตฺวา   พิมฺพิสาโร   ราชา   เสฏฺิจฺฉตฺตํ   ปหิณิ.   โส
โชติกเสฏฺี   นาม  อโหสิ.   เตน  ปน  สทฺธึ  กตปุญฺกมฺมา  อิตฺถี
อุตฺตรกุรูสุ   นิพฺพตฺติ.   อถ   นํ  เทวตา  ตโต  อาเนตฺวา  สิริคพฺเภ
นิสีทาเปสุ.    สา    อาคจฺฉมานา    เอกํ   ตณฺฑุลนาฬึ   ตโย  
โชติปาสาเณ  คณฺหิ.   เตสํ  ยาวชีวํ  ตาเยว  ตณฺฑุลนาฬิยา  ภตฺตํ
อโหสิ.   สเจ   กิร   เต  สกฏสตํปิ  ตณฺฑุลานํ  ปูเรตุกามา  โหนฺติ,
สา    ตณฺฑุลนาฬิเยว   หุตฺวา   ติฏฺติ.   ภตฺตปจนกาเล   ตณฺฑุเล
อุกฺขลิยํ   ปกฺขิปิตฺวา   เตสํ   ปาสาณานํ  อุปริ   เปนฺติปาสาณา
ตาวเทว   ปชฺชลิตฺวา,   ภตฺเต   ปกฺกมตฺเต,   นิพฺพายนฺติ.   เตเนว
สญฺาเณน   ภตฺตสฺส  ปกฺกภาวํ   ชานนฺติ.   สูเปยฺยาทิปจนกาเลปิ
เอเสว   นโย.   เอวํ   เตสํ   โชติปาสาเณหิ   อาหาโร   ปจฺจติ,
มณิอาโลเกน   วสนฺติ,   อคฺคิสฺส   วา   ทีปสฺส  วา  โอภาสเมว 
ชานึสุ
.   โชติกสฺส  กิร  เอวรูปา   สมฺปตฺติ  สกลชมฺพุทีเป  ปากฏา
อโหสิ.   มหาชนา   ยานาทีนิ  โยเชตฺวา  ทสฺสนตฺถาย  อาคจฺฉนฺติ.
โชติกเสฏฺี   อาคตาคตานํ  อุตฺตรกุรุตณฺฑุลานํ   ภตฺตํ  ปจาเปตฺวา
ทาเปสิ;   "กปฺปรุกฺเขหิ  วตฺถานิ  คณฺหนฺตุอาภรณานิ   คณฺหนฺตูติ
อาณาเปสิ,    คาวุติกนิธิกุมฺภิยา    มุขํ    วิวราเปตฺวา   "ยาปนมตฺตํ
ธนํ  คณฺหนฺตูติ  อาณาเปสิ.   สกลชมฺพุทีปวาสิเกสุ   ธนํ  คเหตฺวา
คจฺฉนฺเตสุ,    นิธิกุมฺภิยา   มุขํ    องฺคุลิมตฺตํปิ   อูนํ   นาโหสิ.
คนฺธกุฏิปริเวเณ    วาลุกํ   กตฺวา   โอกิณฺณรตนานํ   กิรสฺส   เอโส
นิสฺสนฺโท.   เอวํ   มหาชเน   วตฺถาภรณานิ   เจว   ธนญฺจ  ยถิจฺฉกํ
อาทาย คจฺฉนฺเตพิมฺพิสาโร ตสฺส ปาสาทํ  ทฏฺฐุกาโมปิมหาชเน
อาคจฺฉนฺเตโอกาสํ นาลตฺถอปรภาเค  ยถิจฺฉกํ  อาทาย  คตตฺตา
มนุสฺเสสุ   มนฺทีภูเตสุ,  ราชา  โชติกสฺส  ปิตรํ  อาห  "ตว  ปุตฺตสฺส
ปาสาทํ   ทฏฺฐุกาโมมฺหีติ.   โส   "สาธุ   เทวาติ   วตฺวา   คนฺตฺวา
ปุตฺตสฺส  กเถสิ  "ตาต  ราชา  เต  ปาสาทํ  ทฏฺฐุกาโมติโส "สาธุ
ตาตอาคจฺฉตูติราชา  มหนฺเตน  ปริวาเรน  สทฺธึ  ตตฺถ อคมาสิ.
ปมทฺวารโกฏฺเก   สมฺมชฺชิตฺวา   กจวรจฺฉฑฺฑิกา   ทาสี  รญฺโ
หตฺถํ  อทาสิ.   ราชา   "เสฏฺิชายาติ  สญฺาย  ลชฺชมาโน  ตสฺสา
พาหาย   หตฺถํ   น   เปสิ.   เอวํ  เสสทฺวารโกฏฺเกสุปิ  ทาสิโย
"เสฏฺิภริยาโยติ   มญฺมาโน   ตาสํ   พาหาย   หตฺถํ   น   เปสิ.
โชติโก  อาคนฺตฺวา  ราชานํ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา  ปจฺฉโต หุตฺวา
"ปุรโต   ยาถ  เทวาติ  อาห.   รญฺโ  มณิปวี  สตโปริสปฺปปาโต
วิย
  หุตฺวา   อุปฏฺาติ.   โส   "อิมินา   มม  คหณตฺถาย  โอปาโต
ขนิโตติ   มญฺมาโน   ปาทํ   นิกฺขิปิตุ   น  วิสหิ.   โชติโก  "ายํ
เทว   โอปาโต,   มม  ปจฺฉโต  อาคจฺฉถาติ  ปุรโต  อโหสิราชา
เตน  อกฺกนฺตกาเล  ภูมึ อกฺกมิตฺวา  เหฏฺิมตลโต  ปฏฺาย  ปาสาทํ
โอโลเกนฺโต วิจริตทา  อชาตสตฺตุ  กุมาโร  ปิตุ  องฺคุลึ  คเหตฺวา
วิจรนฺโต   จินฺเตสิ   "อโห   อนฺธพาโล  มม  ปิตาคหปติเก  นาม
สตฺตรตนมเย   ปาสาเท   วสนฺเต,   เอส   ราชา  หุตฺวา  ทารุมเย
เคเห  วสติอหนฺทานิ  ราชา หุตฺวา  อิมสฺส  อิมสฺมึ  ปาสาเท วสิตุ
น  ทสฺสามีติ
รญฺโ   อุปริมตลานิ  อภิรุหนฺตสฺเสวปาตราสเวลา
ชาตา.   โส   เสฏฺึ   อามนฺเตตฺวา   "มหาเสฏฺิ  อิเธว  ปาตราสํ
ภุญฺชิสฺสามาติ.   "ชานามิ   เทว,   สชฺชิโต   เทวสฺสาหาโรติ.   โส
โสฬสหิ คนฺโธทกฆเฏหิ นหาตฺวา รตนมเย เสฏฺิสฺส นิสีทนมณฺฑเป
ปญฺตฺเต  ตสฺเสว  นิสีทนปลฺลงฺเก  นิสีทิ.   อถสฺส  หตฺถโธวนุทกํ
ทตฺวา สตสหสฺสคฺฆนิกาย สุวณฺณปาติยา กิลินฺนปายาสํ วฑฺเฒตฺวา
ปุรโต    ปยึสุ.    ราชา   "โภชนนฺติ   สญฺาย   ภุญฺชิตุ   อารภิ.
เสฏฺี     "นยิทํ     เทว    โภชนํ,    กิลินฺนปายาโส    เอโสติ.
อญฺิสฺสา  สุวณฺณปาติยา  โภชนํ  วฑฺเฒตฺวา  ปุริมปาติยํ  ปยึสุ.
ตโต  อุฏฺิตอุตุนา ๑๐  กิร  ตํ  ภุญฺชิตุ  สุขํ  โหติราชา มธุรโภชนํ
ภุญฺชนฺโต  ปมาณํ  น  อญฺาสิ.   อถ  นํ  เสฏฺี  วนฺทิตฺวา  อญฺชลึ
ปคฺคยฺห   "อลํ   เทว,   เอตฺตกเมว  โหตุอิโต  อุตฺตรึ  ชีราเปตุ
น   สกฺกา
ติ  อาหอถ  นํ  ราชา  อาห  "กึ  คหปติ  ครุกํ  กตฺวา
กเถสิ  อตฺตโน  ภตฺตนฺติ.  "เทว  นตฺเถตํตุมฺหากํ ๑๑  สพฺพสฺสาปิ
หิ   พลกายสฺส   อิทเมว   ภตฺตํ,   อิทํ   สูเปยฺยํ,   อปิจ  โข  อหํ
อยสสฺส  ภายามีติ.   "กึการณาติ.   "สเจ   เทวสฺส  กายาลสิยมตฺตํ
ภเวยฺย,   `หิยฺโย   รญฺา  เสฏฺิสฺส  เคเห  ภุตฺตํเสฏฺินา  กิญฺจิ
กตํ   ภวิสฺสตีติ   วจนสฺส   ภายามิ   เทวาติ.   "เตนหิ  ภตฺตํ  หร,
อุทกํ   อาหราติ.   รญฺโ  ภตฺตกิจฺจาวสาเน   สพฺโพ  ราชปริวาโร
ตเทว  ภตฺตํ  ภุญฺชิราชา  สุขกถาย  นิสินฺโน  เสฏฺึ  อามนฺเตตฺวา
"กึ   อิมสฺมึ   เคเห   ตว   ภริยา  นตฺถีติ  อาห.  "อตฺถิ  เทวาติ.
"กหํ  สาติ.   "สิริคพฺเภ  นิสินฺนา  เทวสฺส  อาคตภาวํ  น  ชานาตีติ
อาห.   กิญฺฺจาปิ   หิ   ปาโตว   ราชา   สปริวาโร   อาคโตสา
ปน   ตสฺส   อาคตภาวํ   น   ชานาติ.   ตโต  เสฏฺี  "ราชา  เม
ภริยํ   ทฏฺฐุกาโมติ   ตสฺสา   สนฺติกํ   คนฺตฺวา  "ราชา  อาคโตกึ
ตว  ราชานํ  ทฏฺฐุ  น  วฏฺฏตีติ  อาหสา  นิปนฺนกา    "โก  โส
สามิ   ราชา   นามาติ   วตฺวา,   "ราชา  นาม  อมฺหากํ  อิสฺสโรติ
วุตฺเต,  อนตฺตมนตํ  ปเวเทนฺตี   "ทุกฺกฏานิ  วต  โน  ปุญฺกมฺมานิ,
เยสนฺโน  อิสฺสโรปิ  อตฺถิ,   อสฺสทฺธาย  นาม  ปุญฺกมฺมานิ  กตฺวา
มยํ   สมฺปตฺตึ  ปาปุณิตฺวา  อญฺสฺส  อิสฺสริยฏฺาเน  นิพฺพตฺตมฺหา;
อทฺธา   อมฺเหหิ   อสฺสทฺทหิตฺวา   ทานํ   ทินฺนํ   ภวิสฺสติตสฺเสตํ
ผลนฺติ    วตฺวา    "กึทานิ   กริสฺสามิ   สามีติ   อาห.   "ตาลวณฺฏํ
อาทาย   อาคนฺตฺวา   ราชานํ  วีชาหีติ.   ตสฺสา  ตาลวณฺฏํ  อาทาย
อาคนฺตฺวา   ราชานํ  วีชนฺติยารญฺโ  เวนสฺส  คนฺธวาโต  ตสฺสา
อกฺขีนิ   ปหริ.   อถสฺสา   อกฺขีหิ   อสฺสุธารา   ปวตฺตึสุตํ  ทิสฺวา
ราชา   เสฏฺึ   อาห   "มหาเสฏฺิ   มาตุคาโม   นาม  อปฺปพุทฺธิโก
`ราชา   เม  สามิกสฺส  สมฺปตฺตึ  คณฺเหยฺยาติ  ภเยน  โรทติ มญฺเ,
อสฺสาเสหิ  นํ  เม  ตว  สมฺปตฺติยา  อตฺโถติ.  "  เอสา  เทว
โรทตีติ.   "อถ   กึ   เอตนฺติ.   "ตุมฺหากํ   เวนสฺส   คนฺเธนสฺสา
อสฺสูนิ   ปวตฺตึสุ,   อยํ  หิ  ทีโปภาสํ  วา  อคฺคิโอภาสํ  วา  อทิสฺวา
มณิอาโลเกเนว   ภุญฺชติ   จ   นิสีทติ   จ  นิปชฺชติ  จเทโว  ปน
ทีปาโลเกน   นิสินฺโน   ภวิสฺสตีติ.   "อาม   เสฏฺติ.  "เตนหิ  เทว
อชฺช ปฏฺาย  มณิอาโลเกน  นิสีทถาติ   มหนฺตํ   ติปุสมตฺตํ  อนคฺฆํ
มณิรตนํ อทาสิราชา เคหํ โอโลเกตฺวา "มหนฺตา ๑๒ วต โชติกสฺส
สมฺปตฺตีติ วตฺวา อคมาสิ. ๑๓
 
เสฏฺิธีตา   อภิรูปา   อโหสิ.    ตํ  ปณฺณรสโสฬสวสฺสุทฺเทสิกกาเล
รกฺขนตฺถาย  เอกํ  ทาสึ ทตฺวา สตฺตภูมิกสฺส  ปาสาทสฺส  อุปริมตเล
สิริคพฺเภ วาสยึสุตํ เอกทิวสํ วาตปานํ  วิวริตฺวา พหิ โอโลกยมานํ
อากาเสน    คจฺฉนฺโต   เอโก   วิชฺชาธโร   ทิสฺวา  อุปฺปนฺนสิเนโห
วาตปาเนน   ปวิสิตฺวา   ตาย   สทฺธึ  สนฺถวมกาสิสา  เตน  สทฺธึ
สํวาสมนฺวาย   น   จิรสฺเสว   คพฺภํ   ปฏิลภิ.   อถ   นํ  สา  ทาสี
ทิสฺวา   "อมฺม   กึ   อิทนฺติ   วตฺวา  "โหตุมา  กสฺสจิ  อาจิกฺขีติ
ตาย    วุตฺตา    ภเยน    ตุณฺหี    อโหสิ.   สาปิ   ทสมาสจฺจเยน
ปุตฺตํ    วิชายิตฺวา    นวภาชนํ   อาหราเปตฺวา   ตตฺถ   ตํ   ทารกํ
นิปชฺชาเปตฺวา   ตํ  ภาชนํ  ปิทหิตฺวา  อุปริ  ปุปฺผทามานิ  เปตฺวา
"อิมํ   สีเสน  อุกฺขิปิตฺวา  คนฺตฺวา  คงฺคาย  วิสฺสชฺเชหิ,  `กึ  อิทนฺติ
  ปุฏฺา  `อยฺยาย  เม  พลิกมฺมนฺติ  วเทยฺยาสีติ ทาสึ  อาณาเปสิ.
สา  ตถา  อกาสิเหฏฺาคงฺคาย    เทฺว  อิตฺถิโย  นหายมานา  ตํ
ภาชนํ  อุทเกนาหริยมานํ ทิสฺวาเอกา  อิตฺถี  "มยฺหเมตํ  ภาชนนฺติ
อาหเอกา  "ยํ  เอตสฺส  อนฺโตตํ  มยฺหนฺติ  วตฺวา, ๑๔  ภาชเน
สมฺปตฺเต  ตํ  อาทาย  ถเล  เปตฺวา  วิวริตฺวา  ทารกํ ทิสฺวา, เอกา
"มม   ภาชนนฺติ   วุตฺตตฺตา   ทารโก   มเมว  โหตีติ  อาหเอกา
"ยํ   ภาชนสฺส   อนฺโตตํ  มเมว  โหตีติ  วุตฺตตฺตา  มม  ทารโกติ
อาห.   ตา   วิวทมานา   วินิจฺฉยํ   คนฺตฺวา   ตมตฺถํ  อาโรเจตฺวา,
อมจฺเจสุ   วินิจฺฉิตุ  อสกฺโกนฺเตสุ,   รญฺโ  สนฺติกํ  อคมํสุราชา
ตาสํ   วจนํ   สุตฺวา   "ตฺวํ   ทารกํ   คณฺห,   ตฺวํ  ภาชนํ  คณฺหาติ
อาห.   ยาย   ปน   ทารโก   ลทฺโธ,   สา   มหากจฺจายนตฺเถรสฺส
อุปฏฺายิกา   อโหสิ.   ตสฺมา   ตํ   ทารกํ   "อิมํ  เถรสฺส  สนฺติเก
ปพฺพาเชสฺสามีติ  โปเสสิ.   ตสฺส  ชาตทิวเส  คพฺภมลสฺส  โธวิตฺวา
อนปนีตตาย   เกสา   ชฏิตา  หุตฺวา  อฏฺํสุเตนสฺส  "ชฏิโลเตฺวว
นามํ   กรึสุ.   ตสฺส   ปทสา  วิจรณกาเล  เถโร  ตํ  เคหํ  ปิณฺฑาย
ปาวิสิ.   อุปาสิกา  เถรํ  นิสีทาเปตฺวา  อาหารมทาสิเถโร  ทารกํ
ทิสฺวา   "กึ  อุปาสิเก  ทารโก  เต  ลทฺโธติ  ปุจฺฉิ.  "อาม  ภนฺเต,
อิมาหํ   `ตุมฺหากํ   สนฺติเก  ปพฺพาเชสฺสามีติ  โปเสสึปพฺพาเชถ
นนฺติ   อทาสิ.   เถโร   "สาธูติ   ตํ  อาทาย  คจฺฉนฺโต  "อตฺถิ  นุ
โข   อิมสฺส   คิหิสมฺปตฺตึ    อนุภวิตุ   ปุญฺกมฺมนฺติ   โอโลเกนฺโต
"มหาปุญฺโ    สตฺโต    มหาสมฺปตฺตึ   อนุภวิสฺสติ,    ทหโร   เอส
ตาว,   าณํปิสฺส   ปริปากํ   น   คจฺฉตีติ   จินฺเตตฺวา   ตํ  อาทาย
ตกฺกสิลายํ  เอกสฺส  อุปฏฺากสฺส  เคหํ  อคมาสิโส  เถรํ วนฺทิตฺวา
ิโต,   ตํ   ทารกํ   ทิสฺวา   "ทารโก   โว  ภนฺเต  ลทฺโธติ  ปุจฺฉิ.
"อาม   อุปาสก,   ปพฺพชิสฺสติทหโร  ตาวตว  สนฺติเก  โหตูติ.
โส   "สาธุ   ภนฺเตติ   ตํ   ปุตฺตฏฺาเน   เปตฺวา  ปฏิชคฺคิตสฺส
ปน  เคเห  ทฺวาทส  วสฺสานิ  ภณฺฑกํ  อุสฺสนฺนํ  โหติโส คามนฺตรํ
คจฺฉนฺโต    สพฺพํปิ    ภณฺฑํ    อาปณํ    หริตฺวา    ทารกํ   อาปเณ
นิสีทาเปตฺวา ตสฺส ตสฺส  ภณฺฑกสฺส มูลํ อาจิกฺขิตฺวา  "อิทญฺจิทญฺจ
เอตฺตกํ   นาม   ธนํ  คเหตฺวา  ทเทยฺยาสีติ  วตฺวา  ปกฺกามิตํทิวสํ
นครปริคฺคาหกา   เทวตา   อนฺตมโส   มริจิชิรกมตฺเตนาปิ   อตฺถิเก
ตสฺเสว    อาปณาภิมุเข   กรึสุ.   โส   ทฺวาทส   วสฺสานิ   อุสฺสนฺนํ
ภณฺฑกํ   เอกทิวเสเนว   วิกฺกีณิ.   กุฏุมฺพิโก   อาคนฺตฺวา   อาปเณ
กิญฺจิ    อทิสฺวา    "สพฺพํ    เต   ตาต   ภณฺฑํ   นาสิตนฺติ   อาห.
"   นาเสมิ,   สพฺพํ   ตุมฺเหหิ  วุตฺตนเยเนว  วิกฺกีณึอิทํ  อสุกสฺส
มูลํ,    อิทํ   อสุกสฺสาติ.   กุฏมฺพิโก   ปสีทิตฺวา   "อนคฺโฆ   ปุริโส
ยตฺถ   กตฺถจิ   ชีวิตุ   สมตฺโถติ   อตฺตโน   เคเห   วยปฺปตฺตํ  ธีตรํ
ตสฺส   ทตฺวา   "เคหมสฺส   กโรถาติ  ปุริเส  อาณาเปตฺวานิฏฺิเต
เคเห,   "คจฺฉถ   ตุมฺเห,   อตฺตโน  เคเห  วสถาติ  อาหอถสฺส
เคหปฺปวิสนกาเล  เอเกน  ปเทน  อุมฺมาเร  อกฺกนฺตมตฺเตเคหสฺส
ปจฺฉิมภาเค   ภูมึ   ภินฺทิตฺวา   อสีติหตฺโถ  สุวณฺณปพฺพโต  อุฏฺหิ.
ราชา   "ชฏิลกุมารสฺส   กิร  เคเห  ภูมึ  ภินฺทิตฺวา  สุวณฺณปพฺพโต
อุฏฺิโตติ   สุตฺวาว   ตสฺส   เสฏฺิจฺฉตฺตํ   เปเสสิ.   โส  ชฏิลเสฏฺี
นาม  อโหสิตสฺส  ตโย  ปุตฺตา  อเหสุโส  เตสํ  วยปฺปตฺตกาเล
ปพฺพชฺชาย จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา  "สเจ  อมฺเหหิ  สมานโภคํ เสฏฺิกุลํ
ภวิสฺสติ,   ปพฺพชิตุ  ทสฺสนฺติโน  เจน  ทสฺสนฺติอตฺถิ  นุ  โข
ชมฺพุทีเป อมฺเหหิ สมานโภคํ กุลนฺติ วีมํสนตฺถาย สุวณฺณมยํ  อิฏฺกํ
สุวณฺณมยํ  ปโตทลฏฺึ  สุวณฺณมยํ  ปาทุกญฺจ  การาเปตฺวา ปุริสานํ
หตฺเถ  ทตฺวา  "คจฺฉถอิมานิ อาทาย  กิญฺจิเทว โอโลกยมานา วิย
ชมฺพุทีปตเล วิจริตฺวา อมฺเหหิ  สมานโภคสฺส เสฏฺิกุลสฺส อตฺถิภาวํ
วา
  นตฺถิภาวํ  วา  ตฺวา  อาคจฺฉถาติ  ปหิณิเต  จาริกํ  จรนฺตา
ภทฺทิยนครํ   ปาปุณึสุ.   อถ   เน  เมณฺฑกเสฏฺี  ทิสฺวา  "ตาตา  กึ
กโรนฺตา  วิจรถาติ  ปุจฺฉิตฺวา,  "เอกํ  โอโลเกนฺตา วิจรามาติ วุตฺเต,
"อิเมสํ   อิมานิ   คเหตฺวา   กิญฺจิเทว  โอโลเกตุ  วิจรณกิจฺจํ  นตฺถิ,
เสฏฺึ ๑๕   ปริคฺคณฺหมานา   วิจรนฺตีติ   ตฺวา   "ตาตา   อมฺหากํ
ปจฺฉิมเคหํ  ปวิสิตฺวา  โอโลเกถาติ  อาหเต  ตตฺถ  อฏฺกรีสมตฺเต
าเน    หตฺถิอสฺสอุสุภปฺปมาเณ    ปิฏฺิยา    ปิฏฺึ   อาหจฺจ   ปวึ
ภินฺทิตฺวา  อุฏฺิเต  เหฏฺา  วุตฺตปฺปกาเร   สุวณฺณเมณฺฑเก   ทิสฺวา
เตสํ   อนฺตรนฺตรา   วิจริตฺวา   นิกฺขมึสุ.   อถ  เน  เสฏฺี  "ตาตา
ยํ   โอโลเกนฺตา   วิจรถ,   ทิฏฺโ  โว  โสติ  ปุจฺฉิตฺวา,  "ปสฺสาม
สามีติ  วุตฺเต,  "เตนหิ  คจฺฉถาติ  อุยฺโยเชสิเต  ตโตว  คนฺตฺวา,
อตฺตโน   เสฏฺินา   "กินฺตาตา   ทิฏฺํ   โว   อมฺหากํ   สมานโภคํ
เสฏฺิกุลนฺติ    วุตฺเต,   "สามิ   ตุมฺหากํ   กึ   อตฺถิ,   ภทฺทิยนคเร
เมณฺฑกเสฏฺิโน    เอวรูโป    นาม    วิภโวติ    สพฺพนฺตํ    ปวตฺตึ
อาจิกฺขึสุตํ  สุตฺวา  เสฏฺี  อตฺตมโน หุตฺวา  "เอกนฺตาว  เสฏฺิกุลํ
ลทฺธํ,   อปรํปิ   นุ   โข   อตฺถีติ   สตสหสฺสคฺฆนกํ   กมฺพลํ  ทตฺวา
"คจฺฉถ   ตาตา,   อญฺํปิ  เสฏฺิกุลํ  วิจินถาติ  ปหิณิเต  ราชคหํ
คนฺตฺวา  โชติกสฺส   เคหโต  อวิทูเร  ทารุราสึ  กตฺวา  อคฺคึ  ทตฺวา
อฏฺํสุ.   "กึ   อิทนฺติ   ปุฏฺกาเล      "เอกํ  โน  มหคฺฆํ  กมฺพลํ
วิกฺกีณนฺตานํ,   กยโก  นตฺถิคเหตฺวา  วิจรนฺตาปิ  โจรานํ  ภายาม,
เตน   ตํ   ฌาเปตฺวา   คมิสฺสามาติ   วทึสุ.   อถ  เน  โชติกเสฏฺี
ทิสฺวา     "อิเม    กึ    กโรนฺตีติ    ปุจฺฉิตฺวา    ตมตฺถํ    สุตฺวา
ปกฺโกสาเปตฺวา        "กึอคฺฆนโก       กมฺพโลติ       ปุจฺฉิตฺวา,
"สตสหสฺสคฺฆนโกติ   วุตฺเต,   สตสหสฺสํ  ทาเปตฺวา  "ทฺวารโกฏฺกํ
สมฺมชฺชิตฺวา   กจวรจฺฉฑฺฑิกาย   ทาสิยา  เทถาติ   เตสํเยว  หตฺเถ
ปหิณิสา  กมฺพลํ  คเหตฺวา โรทมานา สามิกสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา "กึ
มํ   สามิ,   อปราเธ   สติปหริตุ  น  วฏฺฏติกสฺมา  เม  เอวํ
ถูลกมฺพลํ   ปหิณิตฺถ,   กถาหํ   อิมํ   นิวาเสสฺสามิ  วา  ปารุปิสฺสามิ
วา
ติ.    " าหํ    ตว   เอตทตฺถาย   ปหิณึ,   เอตํ   ปน   กมฺพลํ
ปลิเวเตฺวา ตว สยนมูเล เปตฺวา นิปชฺชนกาเล คนฺโธทเกน โธตานํ
ปาทานํ   ปุญฺฉนตฺถาย   เต   ปหิณึกึ  เอตํปิ  กาตุ  น  สกฺโกสีติ.
สา   "เอตํ   ปน   กาตุ   สกฺขิสฺสามีติ  คเหตฺวา  อคมาสิเต 
ปุริสา   ตํ   การณํ   ทิสฺวา  อตฺตโน  เสฏฺิสฺส  สนฺติกํ  คนฺตฺวา  "กึ
ตาตา   ทิฏฺํ   โว  เสฏฺิกุลนฺติ  วุตฺเต,  "สามิ  กึ  ตุมฺหากํ  อตฺถิ,
ราชคหนคเร  โชติกสฺส  เสฏฺิสฺส   เอวรูปา  นาม  สมฺปตฺตีติ  สพฺพํ
เคหสมฺปตฺตึ   อาโรเจตฺวา  ตํ  ปวตฺตึ  อาจิกฺขึสุเสฏฺี  เตสํ  วจนํ
สุตฺวา   ตุฏฺมานโส  "อิทานิ  ปพฺพชิตุ ลภิสฺสามีติ   รญฺโ  สนฺติกํ
คนฺตฺวา    "ปพฺพชิตุกาโมมฺหิ    เทวาติ   อาห.   "สาธุ   มหาเสฏฺิ
ปพฺพชาหีติโส  เคหํ คนฺตฺวา ปุตฺเต ปกฺโกสาเปตฺวา สุวณฺณทณฺฑํ
วชิรผาลํ    กุทฺทาลํ    เชฏฺปุตฺตสฺส    หตฺเถ    เปตฺวา    "ตาต
ปจฺฉิมเคเห  สุวณฺณปพฺพตโต  สุวณฺณปิณฺฑํ  อุทฺธราหีติ  อาหโส
กุทฺทาลํ   อาทาย   คนฺตฺวา    สุวณฺณปพฺพตํ   ปหริ.   ปิฏฺิปาสาเณ
ปหฏกาโล    วิย    อโหสิ.    ตสฺส   หตฺถโต   กุทฺทาลํ   คเหตฺวา
มชฺฌิมปุตฺตสฺส หตฺเถ ทตฺวา ปหิณิ. ตสฺสปิ สุวณฺณปพฺพตํ ปหรนฺตสฺส,
ปิฏฺิปาสาเณ    ปหฏกาโล   วิย   อโหสิ.   อถ   นํ   กนิฏฺปุตฺตสฺส
หตฺเถ   ทตฺวา   ปหิณิ.   ตสฺส   ตํ   คเหตฺวา [๑๖]  โกฏฺเฏตฺวา
ราสิกตาย   มตฺติกาย   ปหฏกาโล   วิย   อโหสิ.   อถ   นํ  เสฏฺี
"เอหิ   ตาตอลํ  เอตฺตเกนาติ  วตฺวา  อิตเร  เทฺว  เชฏฺภาติเก
ปกฺโกสาเปตฺวา    "อยํ   สุวณฺณปพฺพโต     ตุมฺหากํ   นิพฺพตฺโต,
มยฺหญฺจ   กนิฏฺสฺส  จ   นิพฺพตฺโต,   อิมินา  สทฺธึ  เอกโต  หุตฺวา
ปริภุญฺชถาติ  อาห.   "กสฺมา  ปน  โส  เตสเมว  นิพฺพตฺตติกสฺมา
ชฏิโล ชาตกาเล อุทเก ปาติโตติ. อตฺตนา กตกมฺเมเนว.
ขีณาสโว    เจติยฏฺานํ    คนฺตฺวา   โอโลเกตฺวา   "ตาตา   กสฺมา
เจติยสฺส    อุตฺตเรน    มุขํ    น    อุฏฺหตีติ    ปุจฺฉิ.    "สุวณฺณํ
นปฺปโหตีติ.   "อหํ   อนฺโตคามํ   ปวิสิตฺวา  สมาทเปสฺสามิตุมฺเห
อาทเรน   กมฺมํ   กโรถาติ.   โส   เอวํ   วตฺวา   นครํ  ปวิสิตฺวา
"อมฺมตาตา  อมฺหากํ   เจติยสฺส  เอกสฺมึ  มุเข  สุวณฺณํ  นปฺปโหติ,
สุวณฺณํ     ชานาถาติ     มหาชนํ    สมาทเปนฺโต   สุวณฺณการกุลํ
อคมาสิ.   สุวณฺณกาโรปิ  ตํขณํเยว  ภริยาย  สทฺธึ  กลหํ  กโรนฺโต
นิสินฺโน   โหติ.   อถ   นํ   เถโร   "เจติเย   ตุมฺเหหิ  คหิตมุขสฺส
สุวณฺณํ    นปฺปโหติ,   ตํ   ชานิตุ   วฏฺฏตีติ   อาห.   โส   ภริยาย
โกเปน   "ตว   สตฺถารํ   อุทเก   ขิปิตฺวา  คจฺฉาติ  อาหอถ  นํ
สา   "อติสาหสิกํ   กมฺมํ   เต   กตํ,   มม   กุทฺเธน  เต  อหเมว
อกฺโกสิตพฺพา วา ปหริตพฺพา วา, กสฺมา อตีตานาคตปฺปจฺจุปฺปนฺเนสุ
พุทฺเธสุ   เวรมกาสีติ  อาห.   สุวณฺณกาโร   ตาวเทว  สํเวคปฺปตฺโต
หุตฺวา   "ขมถ   เม   ภนฺเตติ   วตฺวา   เถรสฺส  ปาทมูเล  นิปชฺชิ.
"ตาต   อหํ   ตยา     กิญฺจิ  วุตฺโตสตฺถารํ  ขมาเปหีติ.  "กินฺติ
กตฺวา   ขมาเปมิ   ภนฺเตติ.   "สุวณฺณปุปฺผานํ   ตโย   กุมฺเภ  กตฺวา
อนฺโตธาตุนิธาเน     ปกฺขิปิตฺวา    อลฺลวตฺโถ    อลฺลเกโส    หุตฺวา
ขมาเปหิ   ตาตาติ.   โส   "สาธุ  ภนฺเตติ  สุวณฺณปุปฺผานิ  กโรนฺโต
ตีสุ    ปุตฺเตสุ   เชฏฺปุตฺตํ   ปกฺโกสาเปตฺวา   "เอหิ   ตาต,   อหํ
สตฺถารํ    เวรวจเนน    อวจํ;   ตสฺมา   อิมานิ   ปุปฺผานิ   กตฺวา
ธาตุนิธาเน   ปกฺขิปิตฺวา   ขมาเปสฺสามิ,   ตฺวํปิ   โข   เม  สหาโย
โหหีติ   อาห.   โส   "  ตฺวํ  มยา  เวรวจนํ  วทาปิโตตฺวํเยว
กโรหีติ   กาตุ   น  อิจฺฉิ.   มชฺฌิมปุตฺตํ  ปกฺโกสาเปตฺวา  ตเถวาห.
โสปิ   ตเถว  วตฺวา  น  อิจฺฉิกนิฏฺํ  ปกฺโกสาเปตฺวา  อาหโส
"ปิตุ   อุปฺปนฺนกิจฺจํ  นาม   ปุตฺตสฺส   ภาโรติ   ปิตุ  สหาโย  หุตฺวา
ปุปฺผานิ   อกาสิ.   สุวณฺณกาโร  วิทตฺถิปฺปมาณานํ  ปุปฺผานํ  ตโย
กุมฺเภ  นิฏฺาเปตฺวา  ธาตุนิธาเน  ปกฺขิปิตฺวา อลฺลวตฺโถ  อลฺลเกโส
สตฺถารํ    ขมาเปสิ.    อิติ   โส   สตฺตกฺขตฺตุ   ชาตกาเล   อุทเก
ปาตนํ   ลภิ.   อยํ   ปนสฺส   โกฏิยํ   ิโต   อตฺตภาโว,   อิทานิปิ
ตสฺเสว   นิสฺสนฺเทน   อุทเก   ปาติโต.   เย   ปน สฺส  เทฺว  ปุตฺตา
สุวณฺณปุปฺผานํ   กรณกาเล   สหายา  ภวิตุ  น  อิจฺฉึสุเตสํ  เตน
การเณน สุวณฺณปพฺพโต น นิพฺพตฺติ; ๑๗ กนิฏฺปุตฺตสฺส   เอกโต
กตภาเวน นิพฺพตฺติ.
กติปาเหเนว  อรหตฺตํ  ปาปุณิ.   สตฺถา   อปเรน   สมเยน  ปญฺจหิ
ภิกฺขุสเตหิ   สทฺธึ   ปิณฺฑาย   จรนฺโต   ตสฺส   ปุตฺตานํ   เคหทฺวารํ
อคมาสิ.    เต  พุทฺธปฺปมุขสฺส  ภิกฺขุสงฺฆสฺส  อฑฺฒมาสํ  ภิกฺขาหารํ
อทํสุภิกฺขู  ธมฺมสภายํ  กถํ สมุฏฺาเปสุ ๑๘  "อชฺชาปิ  เต อาวุโส
ชฏิล  อสีติหตฺเถ  สุวณฺณปพฺพเต  จ   ปุตฺเตสุ  จ  ตณฺหา  อตฺถีติ.
"   เม   อาวุโส   เอเตสุ  ตณฺหา  วา  มาโน  วา  อตฺถีติเต
"อยํ   ชฏิลตฺเถโร   อภูตํ  วตฺวา  อญฺํ  พฺยากโรตีติ  วทึสุสตฺถา
เตสํ   กถํ   สุตฺวา   "   ภิกฺขเว  มม  ปุตฺตสฺส  เตสุ  ตณฺหา  วา
มาโน วา อตฺถีติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห

     "โย ตณฺหํ ปหนฺตฺวาน   อนาคาโร ปริพฺพเช,
       ตณฺหาภวปริกฺขีณํ        ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺติ.

อนตฺถิโก   อนาคาโร   หุตฺวา   ปริพฺพชติ,   ตณฺหาย  เจว   ภวสฺส
ปริกฺขีณตฺตา ตณฺหาภวปริกฺขีณํ ตมหํ พฺราหฺมณํ วทามีติ.
   
เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. ๑๙
 
ฆาเตตฺวา   รชฺเช   ปติฏฺิโต   "โชติกสฺส   ปาสาทํ  คณฺหิสฺสามีติ
ยุทฺธสชฺโช   นิกฺขมิตฺวา   มณิปากาเร  สปริวารสฺส   อตฺตโน  ฉายํ
ทิสฺวาว   "คหปติโก  ยุทฺธสชฺโช  หุตฺวา  พลํ  อาทาย  นิกฺขนฺโตติ
สลฺลกฺเขตฺวา    อุปคนฺตุ   น   วิสหิ.   เสฏฺปิ   ตํทิวสํ   อุโปสถิโก
หุตฺวา   ปาโตว   ภุตฺตปาตราโส   วิหารํ   คนฺตฺวา   สตฺถุ   สนฺติเก
ธมฺมํ  สุณนฺโต  นิสินฺโน  โหติปมทฺวารโกฏฺเก  รกฺขํ  คเหตฺวา
ิโต   ปน   ยมโมลิ   ยกฺโข   ตํ   ทิสฺวา  "กหํ  คจฺฉสีติ  สปริวารํ
วิทฺธํเสตฺวา   ทิสาวิทิสาสุ   อนุพนฺธิ.   ราชา   วิหารเมว   อคมาสิ.
อถ    นํ   เสฏฺี   ทิสฺวาว   "กึ   เทวาติ   วตฺวา   อุฏฺายาสนา
อฏฺาสิ.  ๒๐  "คหปติ  กึ  ตฺวํ  ตว  ปุริเส  `มยา  สทฺธึ  ยุชฺฌถาติ
อาณาเปตฺวา   อิธาคมฺม   ธมฺมํ   สุณนฺโต  วิย  นิสินฺโนติ.  "กึ  ปน
เทโว  มม  เคหํ  คณฺหิตุ คโตติ.  "อาม  คโตมฺหีติ.  "มม  อนิจฺฉาย
มม   เคหํ   คณฺหิตุ   ราชสหสฺสํปิ   น   สกฺโกติ  เทวาติโส  "กึ
ปน   ตฺวํ   ราชา   ภวิสฺสสีติ   กุชฺฌิ.   "าหํ  ราชามม  สนฺตกํ
ปน  ทสิกสุตฺตํปิ  มม  อนิจฺฉาย  ราชูหิ วา  โจเรหิ วา ๒๑  คเหตุ
น  สกฺกา
ติ.   "กึ  ปนาหํ  ตว  รุจิยา  คณฺหิสฺสามีติ.  "เตนหิ  เทว
อิมา   เม   ทสสุ   องฺคุลีสุ   วีสติ   มุทฺทิกา,   อิมาหํ  ตุมฺหากํ 
เทม
ิ;   สเจ   สกฺโกถคณฺหถาติโส  ปน  ราชา  ภูมิยํ  อุกฺกุฏิกํ
นิสีทิตฺวา    อุลฺลงฺฆนฺโต    อฏฺารสหตฺถํ    านํ   อภิรุหติ,   ตฺวา
อุลฺลงฺฆนฺโต  อสีติหตฺถํ  านํ   อภิรุหติ.   เอวํ  มหาพโล  สมาโนปิ
อิโต  จิโต   จ   ปริวตฺเตนฺโต   เอกํ   มุทฺทิกํปิ   กฑฺฒิตุ  นาสกฺขิ.
อถ   นํ   เสฏฺี   "สาฏกํ   ปตฺถร  เทวาติ  วตฺวา  องฺคุลิโย  อุชุกํ
อกาสิ.   วีสติปิ   มุทฺทิกา   นิกฺขมึสุ.   อถ  นํ  เสฏฺี  "เอวํ  เทว
มม  สนฺตกํ   มม   อนิจฺฉาย   น  สกฺกา  คณฺหิตุนฺติ  วตฺวา  รญฺโ
กิริยาย   อุปฺปนฺนสํเวโค   "ปพฺพชิตุ  เม  อนุชานาถ  เทวาติ  อาห.
โส   "อิมสฺมึ   ปพฺพชิเต,   สุขํ  ปาสาทํ   คณฺหิสฺสามีติ  จินฺเตตฺวา,
เอกวจเนเนว   "ปพฺพชาหีติ  อาหโส  สตฺถุ  สนฺติเก  ปพฺพชิตฺวา
น   จิรสฺเสว   อรหตฺตํ   ปตฺวา   โชติกตฺเถโร  นาม  อโหสิตสฺส
อรหตฺตปฺปตฺตกฺขเณเยว  สพฺพาปิ  สา สมฺปตฺติ  อนฺตรธายิตํปิสฺส
สตุลกายํ   นาม  ภริยํ  เทวา  อุตฺตรกุรุเมว  นยึสุอเถกทิวสํ  ภิกฺขู
ตํ   อามนฺเตตฺวา   "อาวุโส   โชติก  ตสฺมึ  ปน  เต  ปาสาเท  วา
อิตฺถิยา    วา   ตณฺหา   อตฺถีติ   ปุจฺฉิตฺวา   "นตฺถาวุโสติ   วุตฺเต,
สตฺถุ   อาโรเจสุ   "อยํ   ภนฺเต   อภูตํ  วตฺวา  อญฺํ  พฺยากโรตีติ.
สตฺถา   "นตฺเถว   ภิกฺขเว   มม   ปุตฺตสฺส   ตสฺมึ   ตณฺหาติ  วตฺวา
อิมํ คาถมาห

    "โย ตณฺหํ ปหนฺตฺวาน   อนาคาโร ปริพฺพเช,
      ตณฺหาภวปริกฺขีณํ        ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺติ.
๒๒

   [๒๓] เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
************

๑. สี. ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร "อชฺช อฏฺมีติ อตฺถิ.
๒. อิโต ปรํ เอวํ วากฺยํ เยภุยฺเยน ขายติ: ตถาคตสฺส อนฺโต นิสินฺนกาเล
วาตเวเคน สมุฏฺิตาหิ เรณุวฏฺฏีหิ สรีรสฺส โอกิรณตฺถํ. คนฺธกุฏิถูปิกาย กปลฺลํ
รตฺตสุวณฺณมยํ อโหสิ, ปวาลมยา สิขรา, เหฏฺา มณิมยา ฉทนิฏฺกา, อิติ สา
นจฺจนฺโต วิย โมโร โสภมานา อฏฺาสิ.
๓. อิโต ปรํ เอวํ วากฺยํ เยภุยฺเยน ขายติ: อถ นํ กุฏุมฺพิโก "ปวิสถ ภนฺเตติ
อาห, สตฺถา ตตฺเถว ตฺวา ตติยวาเร ตสฺส ภาติกตฺเถรํ โอโลเกสิ. โส
โอโลกิตากาเรเนว ตฺวา กนิฏฺภาตรํ อาห "เอหิ ตาต, `มเมว รกฺขา ภวิสฺสติ, ตุมฺเห
ยถาสุขํ วสถาติ สตฺถารํ วเทหีติ. โส ตสฺส วจนํ สุตฺวา สตฺถารํ ปญฺจปฺปติฏฺิเตน
วนฺทิตฺวา "ภนฺเต ยถา มนุสฺสา รุกฺขมูเล ปวิสิตฺวา อนเปกฺขา ปกฺกมนฺติ, ยถา
วา นทึ ตริตฺวา อุฬุมฺปํ อนเปกฺขา ปริจฺจชนฺติ; เอวํ อนเปกฺขา หุตฺวา ตุมฺเห
วสถาติ อาห. กิมตฺถํ ปน สตฺถา อฏฺาสิ? เอวํ กิรสฺส อโหสิ "พุทฺธานํ
สนฺติกํ ปุเรภตฺตํปิ ปจฺฉาภตฺตํปิ พหู อาคจฺฉนฺติ, เตสุ รตนานิ อาทาย
ปกฺกมนฺเตสุ น สกฺกา อมฺเหหิ วาเรตุ; ปริเวณมฺหิ เอตฺตเก รตเน โอกิณฺเณ, อตฺตโน
อุปฏฺาเก หรนฺเตปิ น วาเรตีติ กุฏุมฺพิโก มยิ อาฆาตํ กตฺวา อปายุปโค ภเวยฺยาติ,
อิมินา การเณน อฏฺาสิ.   
๔. สี. ม. วสถ.

๕. อิโต ปรํ เอวํ วากฺยํ เยภุยฺเยน ขายติ: โพธิสตฺตสฺส นิพฺพตฺตนิธิกุมฺภีนํ ปน
เอตํ มุขปฺปมาณํ อโหสิ, เหฏฺา ปวีปริยนฺตาว อเหสุ. โชติกสฺส
นิพฺพตฺตนิธิกุมฺภีนํ มุขปฺปมาณํ น กถิตํ. สพฺพา มุขจฺฉินฺนตาลผลํ วิย
ปริปุณฺณาว อุฏฺหึสุ. ปาสาทสฺส จตูสุ กณฺเณสุ ตรุณตาลกฺขนฺธปฺปมาณา จตสฺโส
สุวณฺณมยา อุจฺฉุยฏฺิโย นิพฺพตฺตึสุ. ตาสํ มณิมยานิ ปตฺตานิ โสวณฺณมยานิ
ปพฺพานิ อเหสุ. ปุพฺพกมฺมสฺส ทสฺสนตฺถํ กิเรตา นิพฺพตฺตึสุ.

๖. สี. ยมกโจลี. ยุ. ยมโมลี. ม. ยมโกฬี.     
๗. ม. กสกนฺโท.
๘. สี. ม. ยุ. กฏตฺโถ.

๙. ม. อยํ ปาโ นตฺถิ.
๑๐. สี. อุฏฺิตานํ.
๑๑. สี. อมฺหากํ.

๑๒. ม. มหตี.  
๑๓. อิโต ปรํ ชฏิลตฺเถรวตฺถุ ปจฺฉา ปกฺขิตฺตํ ภเวยฺย.

๑๔. อาห. (?)
๑๕. สี. ม. ยุ. รฏฺํ.
๑๖. สี. ม. เอตฺถนฺตเร `ปหรนฺตสฺสาติ ปทํ อตฺถิ.
๑๗. อิโต ปรํ `ตสฺส เจวาติ ปทํ นฏฺํ ภเวยฺย. สี. ม. โปตฺถเก `กนิฏฺปุตฺตสฺส เจว
ชฏิลสฺส จาติ อตฺถิ. ตํ ยุตฺตํ สิยา.
๑๘. ภิกฺขู ปุจฺฉึสูติ ยุตฺตรํ.
๑๙. อิโต ปรํ มูลวตฺถุนา อนุสนฺธิ ทฏฺพฺพา.

๒๐. "อาสนา อุฏฺาสีติ ยุตฺตตรํ.  ๒๑. สี. ยุ. คหิตํ.
๒๒. อิมสฺมึ าเน อตฺโถ วณฺเณตพฺโพ.
๒๓. สี. เอตฺถนฺตเร "อิมิสฺสา คาถายตฺโถ เหฏฺา ชฏิลตฺเถรวตฺถุมฺหิ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพติ อตฺถิ.


  เลือกเรื่องที่ต้องการ  
๒๔.ตณฺหาวคฺควณฺณนา
๑. กปิลมจฺฉวตฺถุ
๒. สูกรโปติกาวตฺถุ
๓. วิพฺภนฺตกวตฺถุ
๔. พนฺธนาคารวตฺถุ
๕. เขมาวตฺถุ
๖. อุคฺคเสนเสฏฺิปุตฺตวตฺถุ
๗. จูฬธนุคฺคหปณฺฑิตวตฺถุ
๘. มารวตฺถุ
๙. อุปกาชีวกวตฺถุ
๑๐. สกฺกเทวราชวตฺถุ
๑๑. อปุตฺตกเสฏิวตฺถุ
๑๒. องฺกุรเทวปุตฺตวตฺถุ
๒๕.ภิกฺขุวคฺควณฺณนา
๑. ปญฺจภิกฺขุวตฺถุ
๒. หํสฆาตกภิกฺขุวตฺถุ
๓. โกกาลิกวตฺถุ
๔. ธมฺมารามตฺเถรวตฺถุ
๕. อญฺตรวิปกฺขเสวกภิกฺขุวตฺถุ
๖. ปญฺจวคฺคทายกพฺราหฺมณวตฺถุ
๗. สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ
๘. ปญฺจสตภิกฺขุวตฺถุ
๙. สนฺตกายตฺเถรวตฺถุ
๑๐. นงฺคลกูฏตฺเถรวตฺถุ
๑๑. วกฺกลิตฺเถรวตฺถุ
๑๒. สุมนสามเณรวตฺถุ
๒๖.พฺราหฺมณวคฺควณฺณนา
๑. ปสาทพหุลพฺราหฺมณวตฺถุ
๒. สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ
๓. มารวตฺถุ
๔. อญฺตรปพฺพชิตวตฺถุ
๕. อานนฺทตฺเถรวตฺถุ
๖. อญฺตรปพฺพชิตวตฺถุ
๗. สารีปุตฺตตฺเถรวตฺถุ
๘. มหาปชาปตีโคตมีวตฺถุ
๙. สารีปุตฺตตฺเถรวตฺถุ
๑๐. ชฏิลพฺราหฺมณวตฺถุ
๑๑. กุหกพฺราหฺมณวตฺถุ
๑๒. กิสาโคตมีวตฺถุ
๑๓. อญฺตรพฺราหฺมณวตฺถุ
๑๔. อุคฺคเสนวตฺถุ
๑๕. เทฺวพฺราหฺมณวตฺถุ
๑๖. อกฺโกสกภารทฺวาชวตฺถุ
๑๗. สารีปุตฺตตฺเถรวตฺถุ
๑๘. อุปฺปลวณฺณาเถรีวตฺถุ
๑๙. อญฺตรพฺราหฺมณวตฺถุ
๒๐. เขมาภิกฺขุวตฺถุ
๒๑. ปพฺภารวาสิติสฺสตฺเถรวตฺถุ
๒๒. อญฺตรภิกฺขุวตฺถุ
๒๓. สามเณรวตฺถุ
๒๔. มหาปนฺถกตฺเถรวตฺถุ
๒๕. ปิลินฺทวจฺฉตฺเถรวตฺถุ
๒๖. อญฺตรภิกฺขุวตฺถุ
๒๗. สารีปุตฺตตฺเถรวตฺถุ
๒๘. มหาโมคคลฺลานตฺเถรวตฺถุ
๒๙. เรวตตฺเถรวตฺถุ
๓๐. จนฺทาภตฺเถรวตฺถุ
๓๑. สีวลิตฺเถรวตฺถุ
๓๒. สุนฺทรสมุทฺทตฺเถรวตฺถุ
๓๓. โชติกตฺเถรวตฺถุ
๓๔. ปมนฏปุพฺพกวตฺถุ
๓๕. ทุติยนฏปุพฺพกวตฺถุ
๓๖. วงฺคีสตฺเถรวตฺถุ
๓๗. ธมฺมทินฺนาเถรีวตฺถุ
๓๘. องฺคุลิมาลตฺเถรวตฺถุ
๓๙. เทวหิตพฺราหฺมณวตฺถุ
๔๐. นิคม