๒๔. ตณฺหาวคฺควณฺณนา
๑. กปิลมจฺฉวตฺถุ. (๒๔๐)
หน้า
๒๔. ตณฺหาวคฺควณฺณนา
๑. กปิลมจฺฉวตฺถุ. (๒๔๐)

กปิลมจฺฉํ  อารพฺภ   กเถสิ.
   
นิกฺขมิตฺวา   สาวกานํ   สนฺติเก   ปพฺพชึสุ.   เตสุ   เชฏฺโ  โสธโน
นาม
   อโหสิ,   กนิฏฺโ   กปิโล  นามมาตา  ปน  เนสํ  สาธนี
นาม
กนิฏฺภคินี  ตาปนา นามตาปิ  ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชึสุ. เอวํ เตสุ
ปพฺพชิเตสุ,     อุโภ    ภาตโร    อาจริยุปชฺฌายานํ   วตฺตปฺปฏิวตฺตํ
กตฺวา    วิหรนฺตา    เอกทิวสํ    "ภนฺเต    อิมสฺมึ   สาสเน   กติ
ธุรานีติ     ปุจฺฉิตฺวา     "คนฺถธุรญฺจ     วิปสฺสนาธุรญฺจาติ     เทฺว
ธุรานีติ    สุตฺวา,    เชฏฺโ    "วิปสฺสนาธุรํ   ปูเรสฺสามีติ.   ปญฺจ
วสฺสานิ    อาจริยุปชฺฌายานํ    สนฺติเก    วสิตฺวา   ยาว   อรหตฺตา
กมฺมฏฺานํ  คเหตฺวา  อรญฺํ  ปวิสิตฺวา  วายมนฺโต  อรหตฺตํ  ปาปุณิ.
กนิฏฺโ   "อหํ   ตาว   ตรุโณวุฑฺฒกาเล  วิปสฺสนาธุรํ  ปูเรสฺสามีติ
คนฺถธุรํ   ปฏฺเปตฺวา    ตีณิ   ปิฏกานิ   อุคฺคณฺหิ.   ตสฺส   ปริยตฺตึ
นิสฺสาย   มหาปริวาโร,   ปริวารํ   นิสฺสาย   ลาโภ   อุทปาทิโส
พาหุสจฺจมเทน  มตฺโต  ลาภตณฺหาย  อภิภูโต  อติปณฺฑิตมานิตาย
ปเรหิ
  วุตฺตํ  กปฺปิยํปิ   "อกปฺปิยนฺติ  วทติอกปฺปิยํปิ   "กปฺปิยนฺติ,
สาวชฺชํปิ    "อนวชฺชนฺติ,   อนวชฺชํปิ   "สาวชฺชนฺติ.   โส  เปสเลหิ
ภิกฺขูหิ    "มา   อาวุโส   กปิล   เอวํ   อวจาติ   วตฺวา   ธมฺมญฺจ
วินยญฺจ    ทสฺเสตฺวา    โอวทิยมาโนปิ    "ตุมฺเห    กึ    ชานาถ,
ริตฺตมุฏฺิสทิสาติอาทีนิ   วตฺวา   ภิกฺขู   ขุเสนฺโต  วมฺเภนฺโต  วิจรติ.
อถสฺส   ภาตุ   โสธนตฺเถรสฺสาปิ   ภิกฺขู  เอตมตฺถํ  อาโรเจสุโสปิ
นํ  อุปสงฺกมิตฺวา   "อาวุโส   กปิล   ตุมฺหาทิสานํ  หิ  สมฺมาปฏิปตฺติ
สาสนสฺส  อายุ  นาม,   ตสฺมา   สมฺมาปฏิปตฺตึ   ปหาย  กปฺปิยาทีนิ
ปฏิพาหนฺโต   มา   เอวํ   อวจาติ   โอวทิ.   โส   ตสฺสาปิ   วจนํ
นาทยิ.   เอวํ  สนฺเตปินํ  เถโร  ทฺวิตฺติกฺขตฺตุ  โอวทิตฺวา  โอวาทํ
อคฺคณฺหนฺตํ    " ายํ    มม   วจนํ   กโรตีติ   ตฺวา   "เตนหาวุโส
ปญฺายิสฺสสิ   สเกน   กมฺเมน าติ  วตฺวา   ปกฺกามิ.   ตโต  ปฏฺาย
นํ   อญฺเปิ   เปสลา   ภิกฺขู   ฉฑฺฑยึสุ.   โส   ทุราจาโร   หุตฺวา
ทุราจารปริวุโต    วิหรนฺโต    เอกทิวสํ    อุโปสถคฺเค   "ปาฏิโมกฺขํ
อุทฺทิสิสฺสามีติ  วีชนึ   อาทาย   ธมฺมาสเน  นิสีทิตฺวา  "วตฺตตาวุโส
เอตฺถ  สนฺนิปติตานํ   ภิกฺขูนํ   ปาฏิโมกฺขนฺติ  ปุจฺฉิตฺวา  "โก  อตฺโถ
อิมสฺส   ปฏิวจเนน   ทินฺเนนาติ   ตุณฺหีภูเต   ภิกฺขู   ทิสฺวา  "อาวุโส  ธมฺโม  วา  วินโย  วา  นตฺถิปาฏิโมกฺเขน  สุเตน  วา  อสฺสุเตน
วา
   โก   อตฺโถติ   วตฺวา   อาสนา  วุฏฺหิ.  เอวํ  โส  กสฺสปสฺส
ภควโต    ปริยตฺติสาสนํ    โอสกฺกาเปสิ.    โสธนตฺเถโรปิ   ตทเหว 
ปรินิพฺพายิ.   กปิโล  อายุปริโยสาเน  อวีจิมฺหิ  มหานิรเย  นิพฺพตฺติ.
ตาปิสฺส   มาตา   จ   ภคินี   จ   ตสฺเสว   ทิฏฺานุคตึ  อาปชฺชิตฺวา
เปสเล ภิกฺขู อกฺโกสิตฺวา ปริภาสิตฺวา ตตฺเถว นิพฺพตฺตึสุ.
โจริกาย  ชีวนฺตา  ชนปทมนุสฺเสหิ  อนุพทฺธา   ปลายมานา  อรญฺํ
ปวิสิตฺวา   ตตฺถ   กิญฺจิ   ปฏิสรณํ  อปสฺสนฺตา  อญฺตรํ  อารญฺกํ
ภิกฺขุ   ทิสฺวา   วนฺทิตฺวา   "ปฏิสรณํ   โน   ภนฺเต   โหถาติ  วทึสุ.
เถโร   "ตุมฺหากํ   สีลสทิสํ   ปฏิสรณํ   นาม   นตฺถิสพฺเพปิ  ปญฺจ 
สีลานิ   สมาทยถาติ   อาห.   เต   "สาธู ติ   สมฺปฏิจฺฉิตฺวา   สีลานิ 
สมาทยึสุ.   อถ   เน   เถโร   โอวทิ   "อิทานิ  ตุมฺเห  สีลวนฺโต
ชีวิตเหตุปิ โว  เนว  สีลํ  อติกฺกมิตพฺพํน  มโนปโทโส  กาตพฺโพติ.
เต   "สาธู ติ   สมฺปฏิจฺฉึสุ.   อถ   เต   ชานปทา  ตํ  านํ  ปตฺวา
อิโต   จิโต   จ   ปริเยสมานา   เต  โจเร  ทิสฺวา  สพฺเพ  ชีวิตา
โวโรเปสุ.   เต   กาลํ  กตฺวา  เทวโลเก  นิพฺพตฺตึสุโจรเชฏฺโก
เชฏฺกเทวปุตฺโต อโหสิเต  อนุโลมปฺปฏิโลมวเสน เอกํ พุทฺธนฺตรํ
เทวโลเก    สํสริตฺวา    อิมสฺมึ    พุทฺธุปฺปาเท    สาวตฺถีนครทฺวาเร
ปญฺจกุลสเต      เกวฏฺฏคาเม      นิพฺพตฺตึสุ.      เชฏฺกเทวปุตฺโต
เกวฏฺฏเชฏฺกสฺส   เคเห   ปฏิสนฺธึ   คณฺหิ,   อิตเร  อิตเรสุเอวํ
เตสํ เอกทิวเสเยว ปฏิสนฺธิคฺคหณญฺจ มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมนญฺจ อโหสิ.
เกวฏฺฏเชฏฺโก   "อตฺถิ  นุ   โข   อิมสฺมึ  คาเม  อญฺเปิ  ทารกา
อชฺช   ชาตาติ   ปริเยสาเปตฺวา   เตสํ   ชาตภาวํ   สุตฺวา  "เอเต
มม   ปุตฺตสฺส   สหายกา   ภวิสฺสนฺตี ติ   เตสํ   โปสาวนิกํ   ทาเปสิ.
เต  สพฺเพปิ  สหปํสุกีฬกา  สหายกา  หุตฺวา  อนุปุพฺเพน วยปฺปตฺตา
อเหสุเตสํ  เกวฏฺฏเชฏฺกปุตฺโต  ยสโต  จ  เตชโต  จ  อคฺคปุริโส
อโหสิ.
ตสฺมึ   กาเล   อจิรวติยา   สุวณฺณวณฺโณ  ทุคฺคนฺธมุโข   มหามจฺโฉ
หุตฺวา   นิพฺพตฺติ.   อเถกทิวสํ  เต  สหายกา  "มจฺเฉ  พนฺธิสฺสามาติ
ชาลาทีนิ   คเหตฺวา  นทิยํ  ขิปึสุอถ  เนสํ  อนฺโตชาลํ  โส  มจฺโฉ
ปาวิสิ.    ตํ    ทิสฺวา   สพฺเพ   เกวฏฺฏคามวาสิโน   อุจฺจาสทฺทมกํสุ
"ปุตฺตา    โน    ปมํ    มจฺเฉ    พนฺธนฺตา   สุวณฺณมจฺฉํ   พนฺธึสุ,
อิทานิ   โน   ราชา   ปหูตํ   ธนํ   ทสฺสตีติ.   เตปิ  โข  สหายกา
มจฺฉํ    นาวาย    ปกฺขิปิตฺวา    นาวํ   อุกฺขิปิตฺวา   รญฺโ   สนฺติกํ
อคมํสุ.   รญฺาปิ   ตํ   ทิสฺวาว   "กึ   เอตนฺ ติ   วุตฺเต,   "มจฺโฉ
เทว าติ    อาหํสุ.    ราชา    สุวณฺณวณฺณํ   มจฺฉํ   ทิสฺวา   "สตฺถา
เอตสฺส   สุวณฺณการณํ   ชานิสฺสตีติ   มจฺฉํ   คาหาเปตฺวา   ภควโต
สนฺติกํ   อคมาสิมจฺเฉน  มุเข  วิวฏมตฺเตเยวสกลเชตวนํ  อติวิย
ทุคฺคนฺธํ   อโหสิ.   ราชา   สตฺถารํ   ปุจฺฉิ   "กสฺมา  ภนฺเต  มจฺโฉ
สุวณฺณวณฺโณ  ชาโต,   กสฺมา   สฺส   มุขโต   ทุคฺคนฺโธ  วายตีติ.
"อยํ   มหาราช   กสฺสปสฺส   ภควโต   ปาวจเน  กปิโล  นาม  ภิกฺขุ
อโหสิ   พหุสฺสุโต   มหาปริวาโร,   ลาภตณฺหาย   อภิภูโต  อตฺตโน
วจนํ   อคฺคณฺหนฺตานํ   อกฺโกสกปริภาสโก   กสฺสปภควโต  สาสนํ
โอสกฺกาเปสิ.     โส    เตน    กมฺเมน    อวีจิมฺหิ    นิพฺพตฺติตฺวา
วิปากาวเสเสน  อิทานิ  มจฺโฉ ชาโตยํ  ปน โส ทีฆรตฺตํ พุทฺธวจนํ
วาเจสิ  พุทฺธสฺส วณฺณํ กเถสิตสฺส  นิสฺสนฺเทน  อิมํ  สุวณฺณวณฺณํ
ปฏิลภิ;   ยํ   ภิกฺขูนํ   อกฺโกสกปริภาสโก   อโหสิ,   เตนสฺส  มุขโต
ทุคฺคนฺโธ    วายติ;    กถาเปมิ    นํ    มหาราชาติ.    "กถาเปถ
ภนฺเตติ.   อถ   นํ   สตฺถา  ปุจฺฉิ  "ตฺวมสิ  กปิโลติ.  "อาม  ภนฺเต
อหํ    กปิโลติ.   "กุโต   อาคโตสีติ.   "อวีจิมหานิรยโต   ภนฺเตติ.
"เชฏฺภาติโก   เต  โสธโน  กุหินฺติ.  "ปรินิพฺพุโต  ภนฺเตติ.  "มาตา
ปน   เต   สาธนี  กหนฺติ.  "นิรเย  นิพฺพตฺตา  ภนฺเตติ.  "กนิฏฺภคินี
เต  ตาปนา  กหนฺติ.  "มหานิรเย  นิพฺพตฺตา ภนฺเตติ. "อิทานิ ตฺวํ กหํ
คมิสฺสสีติ.    "อวีจิมหานิรยเมว   ภนฺเตติ  วตฺวา   วิปฺปฏิสาราภิภูโต
นาวํ   สีเสน   ปหริตฺวา   ตาวเทว   กาลํ  กตฺวา  นิรเย  นิพฺพตฺติ.
มหาชโน สํวิคฺโค อโหสิ โลมหฏฺชาโต.
โอโลเกตฺวา ตํขณานุรูปํ ธมฺมํ เทเสตุ
   
      "ธมฺมจริยํ  พฺรหฺมจริยํ      เอตทาหุ  วสุตฺตมนฺติ
   
  สุตฺตนิปาเต กปิลสุตฺตํ กเถตฺวา อิมา คาถา อภาสิ

                 "มนุชสฺส ปมตฺตจาริโน
                   ตณฺหา วฑฺฒติ มาลุวา วิย.
                   โส ปริปฺลวติ หุราหุรํ
                   ผลมิจฺฉํ วนสฺมึ วานโร.

        ยํ เอสา สหเต ชมฺมี         ตณฺหา โลเก วิสตฺติกา,
        โสกา ตสฺส ปวฑฺฒนฺติ,    อภิวุฏฺ วีรณํ,
        โย เจ ตํ สหเต ชมฺมึ        ตณฺหํ โลเก ทุรจฺจยํ,
        โสกา ตมฺหา ปปตนฺติ      อุทวินฺทุ โปกฺขรา.
        ตํ โว วทามิ: ภทฺทํ โว,     ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา.
        ตณฺหาย มูลํ ขนถ,         อุสีรตฺโถ วีรณํ.
        มา โว นฬํ โสโต         มาโร ภญฺชิ ปุนปฺปุนนฺติ.

ปมตฺตจาริสฺส   ปุคฺคลสฺส   เนว   ฌานํ       วิปสฺสนามคฺคผลานิ
วฑฺฒนฺติยถา  ปน  รุกฺขํ สํสิพฺพนฺตี ปริโยนทฺธนฺตี  ตสฺส  วินาสาย
มาลุวา  ลตา   วฑฺฒติ,   เอวมสฺส     ทฺวารานิ  นิสฺสาย  ปุนปฺปุนํ
อุปฺปชฺชนโต ตณฺหา วฑฺฒตีติ อตฺโถ.
ภเว ภเว ปริปฺลวติ ธาวติ. ยถา กึ วิยาติ.
วานโร   วนสฺมึ   ธาวติ,   ตสฺส  ตสฺส  รุกฺขสฺส  สาขํ  คณฺหาติตํ
มุญฺจิตฺวา   อญฺํ   คณฺหาติ,   ตํปิ    มุญฺจิตฺวา    อญฺํ   คณฺหาติ
"สาขํ    อลภิตฺวา    สนฺนิสินฺโนติ   วตฺตพฺพตํ   นาปชฺชติ;   เอวเมว
ตณฺหาคติโก   ปุคฺคโล    หุราหุรํ   ธาวนฺโต   "อารมฺมณํ   อลภิตฺวา
ตณฺหาย อปฺปวตฺตํ ปตฺโตติ วตฺตพฺพตํ นาปชฺชติ.
วิสปุปฺผตาย    วิสผลตาย    วิสปริโภคตาย    รูปาทีสุ    วิสตฺตตาย
อาสตฺตตาย   วิสตฺติกาติ  สงฺขฺยํ   คตา   ฉทฺวาริกตณฺหา   อภิภวติ;
ยถา   นาม   วเน   ปุนปฺปุนํ   วสฺสนฺเตน  เทเวน  อภิวุฏฺํ  วีรณติณํ
วฑฺฒติ;    เอวํ    ตสฺส    ปุคฺคลสฺส    อนฺโต   วฏฺฏมูลกา   โสกา
อภิวฑฺฒนฺตีติ อตฺโถ.
ปชหิตุ  ทุกฺกรตาย  ทุรจฺจยํ  ตณฺหํ  สหติ  อภิภวติตมฺหา  ปุคฺคลา
วฏฺฏมูลกา   โสกา   ปปตนฺติ;   ยถา   นาม   โปกฺขเร   ปทุมปตฺเต
ปติตํ อุทกพินฺทุ น ปติฏฺาติ, เอวํ น ปติฏฺหนฺตีติ อตฺโถ.
มา   ตุมฺเห   นทีโสเต   ชาตํ   นฬํ  มหาเวเคน  อาคโต  นทีโสโต
วิย   กิเลสมาโร   มรณมาโร   เทวปุตฺตมาโร    ปุนปฺปุนํ  ภญฺชตูติ
อตฺโถ.
   
ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ  ปฏฺยมานา  สตฺถุ   สนฺติเก   ปพฺพชิตฺวา  นจิรสฺเสว
ทุกฺขสฺสนฺตํ กตฺวา สตฺถารา สทฺธึ อเนญฺชวิหารสมาปตฺติธมฺมปริโภเคน
เอกปริโภคา อเหสุนฺติ.

กปิลมจฺฉวตฺถุ.

************
๑. ปาลิยํ. "ธมฺมจริยสุตฺตนฺติ ทิสฺสติ. . ว. ขุ. ส. ๒๕/๓๗๙.
๒. "ยถา กินฺติ วา กึ วิยาติ วา วจเนน ภวิตพฺพํ.

๓. "อาเนญฺชวิหารสมาปตฺติธมฺมปริโภเคนาติ ปาเน ภวิตพฺพํ. . ว.


  เลือกเรื่องที่ต้องการ  
๒๔.ตณฺหาวคฺควณฺณนา
๑. กปิลมจฺฉวตฺถุ
๒. สูกรโปติกาวตฺถุ
๓. วิพฺภนฺตกวตฺถุ
๔. พนฺธนาคารวตฺถุ
๕. เขมาวตฺถุ
๖. อุคฺคเสนเสฏฺิปุตฺตวตฺถุ
๗. จูฬธนุคฺคหปณฺฑิตวตฺถุ
๘. มารวตฺถุ
๙. อุปกาชีวกวตฺถุ
๑๐. สกฺกเทวราชวตฺถุ
๑๑. อปุตฺตกเสฏิวตฺถุ
๑๒. องฺกุรเทวปุตฺตวตฺถุ
๒๕.ภิกฺขุวคฺควณฺณนา
๑. ปญฺจภิกฺขุวตฺถุ
๒. หํสฆาตกภิกฺขุวตฺถุ
๓. โกกาลิกวตฺถุ
๔. ธมฺมารามตฺเถรวตฺถุ
๕. อญฺตรวิปกฺขเสวกภิกฺขุวตฺถุ
๖. ปญฺจวคฺคทายกพฺราหฺมณวตฺถุ
๗. สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ
๘. ปญฺจสตภิกฺขุวตฺถุ
๙. สนฺตกายตฺเถรวตฺถุ
๑๐. นงฺคลกูฏตฺเถรวตฺถุ
๑๑. วกฺกลิตฺเถรวตฺถุ
๑๒. สุมนสามเณรวตฺถุ
๒๖.พฺราหฺมณวคฺควณฺณนา
๑. ปสาทพหุลพฺราหฺมณวตฺถุ
๒. สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ
๓. มารวตฺถุ
๔. อญฺตรปพฺพชิตวตฺถุ
๕. อานนฺทตฺเถรวตฺถุ
๖. อญฺตรปพฺพชิตวตฺถุ
๗. สารีปุตฺตตฺเถรวตฺถุ
๘. มหาปชาปตีโคตมีวตฺถุ
๙. สารีปุตฺตตฺเถรวตฺถุ
๑๐. ชฏิลพฺราหฺมณวตฺถุ
๑๑. กุหกพฺราหฺมณวตฺถุ
๑๒. กิสาโคตมีวตฺถุ
๑๓. อญฺตรพฺราหฺมณวตฺถุ
๑๔. อุคฺคเสนวตฺถุ
๑๕. เทฺวพฺราหฺมณวตฺถุ
๑๖. อกฺโกสกภารทฺวาชวตฺถุ
๑๗. สารีปุตฺตตฺเถรวตฺถุ
๑๘. อุปฺปลวณฺณาเถรีวตฺถุ
๑๙. อญฺตรพฺราหฺมณวตฺถุ
๒๐. เขมาภิกฺขุวตฺถุ
๒๑. ปพฺภารวาสิติสฺสตฺเถรวตฺถุ
๒๒. อญฺตรภิกฺขุวตฺถุ
๒๓. สามเณรวตฺถุ
๒๔. มหาปนฺถกตฺเถรวตฺถุ
๒๕. ปิลินฺทวจฺฉตฺเถรวตฺถุ
๒๖. อญฺตรภิกฺขุวตฺถุ
๒๗. สารีปุตฺตตฺเถรวตฺถุ
๒๘. มหาโมคคลฺลานตฺเถรวตฺถุ
๒๙. เรวตตฺเถรวตฺถุ
๓๐. จนฺทาภตฺเถรวตฺถุ
๓๑. สีวลิตฺเถรวตฺถุ
๓๒. สุนฺทรสมุทฺทตฺเถรวตฺถุ
๓๓. โชติกตฺเถรวตฺถุ
๓๔. ปมนฏปุพฺพกวตฺถุ
๓๕. ทุติยนฏปุพฺพกวตฺถุ
๓๖. วงฺคีสตฺเถรวตฺถุ
๓๗. ธมฺมทินฺนาเถรีวตฺถุ
๓๘. องฺคุลิมาลตฺเถรวตฺถุ
๓๙. เทวหิตพฺราหฺมณวตฺถุ
๔๐. นิคม