ปัจจัย คือ เครื่องหมายที่ใช้ประกอบธาตุเพื่อกำหนด
วาจกให้แม่นยำ   ปัจจัยนั้นจัดเป็น ๕ หมวดตามวาจก
๑. กัตตุวาจก ลงปัจจัย ๑๐ ตัว คือ อ เอ ย ณุ ณา นา ณฺหา โอ เณ ณย
๒. กัมมวาจก ลงปัจจัย ๑ ตัว คือ ย และลง อิ อาคม หน้า ย ด้วย
๓. ภาววาจก ลงปัจจัย ๑ ตัว คือ ย
๔. เหตุกัตตุวาจก ลงปัจจัย ๔ ตัว คือ เณ ณย ณาเป ณาปย
๕. เหตุกัมมวาจก ลงปัจจัย ๑๐ ตัวนั้นด้วย ลงเหตุปัจจัย คือ ณาเป ด้วย
     ลง ย ปัจจัย กับทั้ง อิ อาคม หน้า ย ด้วย